DOĞU KARADENİZ EVLERİ DÜNYAYI DOLAŞIYOR

Milli Reasürans Sanat Galerisi tarafından 2005 yılında hazırlanan ‘Doğu Karadeniz’de Kırsal Mimari’ Projesi, Doğu Karadeniz’in geçmişinin mimari tanıkları; taş ve ahşap konakları, kemer köprüleri, camileri, kiliseleri ve geleneksel evleri kapsıyor.

Proje, Milli Reasürans’ın yöneticisi Amelie Edgü’nün yönetiminde Ayşe Gür ve Saliha Yavuz’un asistanlığında ve Prof. Afife Batur’un bilimsel sorumluluğunda daha sonra KTÜ Mimarlık Fakültesi’den Prof. Şengül Öymen Gür, Dr. Reşat Sümerkan’ın katılımıyla güçlendirildi. Bu araştırma ekibinde fotografik belgeleme çalışması ile Ali Konyalı, başından itibaren yer aldı ve sanatsal düzeyi de olan bir görsel birikim oluşturuldu.

Afife Batur ve Amelie Edgü proje için “Trabzon’dan başlayarak Doğu sınırına kadar uzanan sahil şeridinin Karadeniz Bölgesi’nin en az bozulmuş, özgün kırsal mimarlık örneklerini barındırması” nedeniyle bu yörenin seçildiğini, benzersiz bir topografyanın, zengin bir bitki örtüsü ve ormanın içinde oluşmuş kırsal yerleşmelerin gerçekten kendine özgü bir model olarak incelenebileceğini, bu özgünlüğün kamuoyuna yansıtılmasını, bilim ve kültür çevrelerince de bilinmesini sağlayacak çalışmaların kültürel sorumluluk gereği olduğunu belirtiyor.
Prof. Gür ise, “Bölgenin farklı kültürlerin sentezinden oluşan farklı mimari tarzları; yöre kültürü, yaşam biçimi, sosyal yapısı, aile bağları ve Karadeniz insanının alışkanlıklarını yansıtıyor. Konutlar, toplumların kültür izlerini yaratan, kozmik ve dini inanışlarını yansıtan bir ayna gibidir. Kültürler arasındaki farklılık konutların kullanım şekillerinde açıkça görülür. Yaşam farklılıkları mekânların hangi etkinliklere ayrıldığına bakılarak saptanabilir. Ayrıca konutların fiziki yapısı ve kullanım alanları toplumların gelişmişlik düzeyini de ortaya koyabilir. Konut yapımı, doğa koşulları ve tarihi gelişmeler arasında sıkı bağlar var ve Doğu Karadeniz Bölgesi de bu bağların izlerinin açık biçimde görülebildiği en çarpıcı coğrafyalardan biri. Bölgedeki evler, kadının kırsal tarım dışında çalışmadığı dönemlerin izlerini taşıyor” diye konuşuyor.

Danimarka’dan Afrika’ya
Türkiye’de Antalya, Bodrum, Kars, Trabzon, Diyarbakır, İzmir, Mardin, yurtdışında Saraybosna, Slovenya, Tiflis, Batum, Helsinki, Stockholm, Tallinn’deki birçok mimarlık okulunda açılan sergi şu sıralar, Danimarka Kopenhag’daki The Royal Academy of Fine Arts School of Architecture’ta izleyiciyle buluşuyor. Suha Arın tarafından 1985 yılında çekilen ‘Sisler Kovulunca’ adlı Karadeniz belgeseliyle birlikte sunulan sergi, 5 Ocak’a kadar devam edecek. Doğu Karadeniz mimarisinin özgün örneklerinin yer aldığı projenin sergi yolculuğu 2009’da devam edecek. Mart ayında İspanya’da Elhamra Sarayı’nda, mayıs ayında Fas’ta Rabat School for Architecture’da, eylül ayında ise Tunus’ta Tunus School for Architecture’da sergilenecek olan projenin devamı için çalışmalar sürdürülüyor.