50 yıldır düşmeyen hayat enerjisi

Mehmet Güleryüz’ün 50 yıllık birikimini bir araya getiren retrospektif sergisinde, ne zaman görsem tüylerimi diken diken eden, ama her karşılaşmada yine de gözümü alamadığım bir resmi var: Güleryüz’ün “Kendim” dediği resim, kalıp kâğıdı üzerine kurşunkalem ve yağlıboyayla yapılmış, 160x140 cm boyutlarında, 1980 tarihli bir otoportre.

Yanılmıyorsam bir yaban domuzu. Ya da ressamın ham enerjisini duyuran dışavurumcu çizgilerle vücut bulmuş başka bir hayvan. Hayali bir yaratık belki. Bana göre, Türk resmindeki en ilginç otoportrelerden biri; belki de başlıcası. Güleryüz’ün sanatçı kimliğini en iyi ifade resimlerden; hatta 50 yıllık birikiminin bir özü.

İnsanın doğası
İş Sanat’taki Mehmet Güleryüz Retrospektifi’nde 1960’lardan günümüze uzanan resimler, desenler ve heykeller arasında gezerseniz siz de göreceksiniz: Güleryüz günümüze özgü bir ‘fov’. Yani, yüzyıl başında Paris sanat ortamını sarsan dışavurumcu resimleri nedeniyle ‘vahşi yaratık’ (fov) olarak adlandırılan ressamlar gibi o da; yabanıl, asi, tutku dolu bir tarafı var, son resimleri de dahil tüm birikiminde gözle görülen hayat enerjisi yüksek!

İnsanın doğasını ve bastırılamayan içgüdülerini, uygarlık süzgecinin bir türlü süzemediği yaban, hayvan tarafını belki de bu yüzden bu kadar çok ve bu kadar enerjiyle resmedebilmiş bir sanatçı Mehmet Güleryüz; resimlerinde her şeyden çok aslında bu hayati mesele var. “Kendim” dediği resim ise kuşkusuz bir latife: Evet o kendi, ama bir yandan da her birimize tutulan bir ayna.

İlginç erken dönemler
Güleryüz Retrospektifi, sanatçının 1960-70’lere tarihlenen ‘Tutku’, ‘Troleybüs Biletçisi’, ‘Karnı Yarık Adam’, ‘Aile’ gibi genellikle kendi koleksiyonunda bulunan birçok ilginç erken dönem resmini bir araya getiriyor; bunların arasında özel koleksiyonlarda bulunan ‘Sohbet’, ‘Dansöz’ ya da ‘Abazan’ gibi, yapıldığı dönemde son derece radikal örnekler olarak dikkat çeken resimler ise yazık ki yok.

1960’larda moda olan soyuta değil, belki tiyatroculuğunun kazandırdığı kavrayışla figüre, insan bedenine yönelen Güleryüz’ün bir hayvana tecavüz eden takkeli bir adamı, ağzından para tüküren bir dansözü ya da bütün iç organları etrafa saçılmış bir kadını gösteren bu gibi resimleri, kendisinin de iddia ettiği gibi, Türk resminde o güne değin görülmemiş denli ‘imajiner, hissi, hatta pervers’ örneklerdi.

Gençliğinde ‘mitik bir figür’ olarak gördüğü Yüksel Arslan’ın etkisini duyuran bu resimlerde, Türk resminde hem resimsel, hem ruhsal anlamda pek rastlanmayan bir özgürlük duygusu vardı. Sergide, gençlikteki o özgürlük duygusunun sonraki yıllara taşındığını da göreceksiniz:

Giderek sanatçının adeta tüm bedeniyle resim yaptığını düşündüren büyük boyutlar, daha da serbest fırça darbeleri, katmanlı dokular... ve aslında hiç değişmeyen konular: hayvanlar, erkek-kadın ilişkileri, cinsellik, şiddet, başkaldırı. Bir de bu sergide dikkatimi çekti: İnsanın bedensel enerjisini, doğasını, libidosunu vurgulayan her şeye ilgi duyan Güleryüz’ün vazgeçemediği bir konu daha var aslında, o da spor!

En yenilerle en eskiler
İş Sanat’taki Güleryüz retrospektifi, bu galerideki başka retrospektifler gibi buranın gerçekten de zor bir mekân oluşundan nasibini almış onu söylemek gerek; sanatçının çeşitli dönemleri iç içe sergileniyor, en yenilerle en eskiler bir arada karışıklık yaratıyor.

50 yıllık retrospektif deyince, daha fazlası, örneğin, bir desen ustası olduğu düşünülürse daha çok deseninin; ruh hallerinin, üretkenliğinin ve çalışma biçiminin vazgeçilmez ipuçları olan defterlerinden daha çok örneğin; hayali portrelerinin; ve çeşitli dönemlerinden daha çok resminin olması da doğrusu bekleniyor. Yine de sergi, Mehmet Güleryüz’ün neden Türk resminin belli başlı figürlerinden biri olduğunu gösterebiliyor; dahası, sanatçının kendi koleksiyonunda sakladığı, yani hem sanatsal, hem manevi değer atfettiği birçok resmini görmek, bilmek olanağını sağlıyor.
Mehmet Güleryüz ‘Retrospektif 1958-2008’ sergisi 28 Şubat’a kadar İş Sanat Kibele Sanat Galerisi’nde.Tel: 0212 316 15 80