Emin Başaranbilek'ten yeni kitap

İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı şirin bir belde olan Birgi, bir zamanlar Aydınoğlu Beyliğine başkentlik yapmış, günümüzde her geçen gün biraz daha azalan sivil mimari örneklerinin en güzellerini bünyesinde barındırmaktadır. Türk sivil mimarisinin önde gelen örneklerinden Çakıroğlu Konağı’nın yanı sıra Aydınoğlu Mehmet Bey Camisi, İmam-ı Birgivi Türbesi, geçmişten kalan kale, hamam gibi kalıntılar da onları tamamlamaktadır.

Emin Başaranbilek

Bir zamanlar yörenin tarih, sanat tarihi ve arkeoloji yönünden önemli bir yerleşim yeri olan Birgi’yi Arkeolog Emin Başaranbilek “Birgi’ye bakmak” isimli kitabı ile bir kez daha gündeme taşıdı. Kitabın yazarı Emin Başaranbilek o bölgenin çocuğu… Ödemiş’te 1945 yılında dünyaya gelmiş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Önasya Arkeoloji’si bölümünü 1973 yılında bitirmiş. Konya Müzesinde uzman olarak göreve başladıktan sonra Anadolu’nun çeşitli yerlerindeki yerli ve yabancı arkeologların kazılarına hükümet temsilcisi olarak katılmış ve İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdür Yardımcısı olarak emekliye ayrılmış. Şimdi de dünyaya geldiği bölgelerde çalışmalarını sürdürüyor.

Başaranbilek ve Naif Resmi

Birgi’ye bakmak kitabının yazarı Başaranbilek yalnızca araştırmaları olan bir arkeolog olmayıp, aynı zamanda bir ressamdır. Naif resim konusunda eserler vermiş ve Türkiye’de sergiler açarak çeşitli ödüllere layık görülmüştür.

Emin Başaranbilek Naif resmin memleketimizdeki hemen hemen tek temsilcisidir. Naif Resim diğer resimlerden oldukça farklıdır. Bazılarının deyişine göre çocuksu basitlikte resim sanatının akademik biçimidir. Primitif sanatlarla Naif Resmi birleştirenler de olmuştur. Günümüzde kendine özgü bir resim sanatı olup bu türün kökeni çok eskiye kadar inmektedir. Naif Resmin öncüleri Eward Hicks (1780-1749). Henn Rousseau (1844-1910), Niko Pirosman (1862-1918) ve Alfred Walls (1855-1842) olmuştur. Başaranbilek’in Naif Resim çalışmaları bu yönden de üzerinde durulmalıdır. Bizde sanatçıları nedense hep başkaları takdir eder. Kendisi bu yönde de uluslar arası ödül kazanmış ve çeşitli sergiler açmış bir ressamdır. Bazen düşünürüm; Kültür ve Turizm Bakanlığı neden bünyesinde çalışanların değerini takdir edip ona göre kendisinden yararlanma yoluna gitmez diye… Bu konuda öylesine çok örnekler var ki; Ayasofya Müzesi memurlarından Tahsin Aydoğmuş da fotoğraf dalında Fotoğraf Olimpiyatlarında birincilik almıştı…

Çakırağa Konağı

Emin Başardanbilek Birgi’de 2009’dan bu yana Bayındır kültürel dokusunu korumaya çalışıyor, ayrıca ÇEKÜL Vakfının da temsilciliğini üstlenmiştir. “Birgi’ye bakmak” isimli, yörenin desenleriyle süslediği eserinde batıdan doğudan örnekler vererek kültürel anılarını dile getirdikten sonra konuyu Birgi’ye getirmiş;

“Bu kentin böyle korunmasının/korunabilmesinin nedenini araştıranların, bu kentin son yüz yıllık geçmişine bakmaları yeterli. Çünkü burada yaşayanlar, geçimlik ekonomileri içinde var olan yetinme alışkanlığını doğal ve zorunlu olarak sürdürmüşler. Kentleşme ve büyüme olgusunun 19. Yüzyılda Ödemiş’te yoğunlaşması da burasının doğal ve tarihsel dokusunu korumuş. Durumu iyi olanların Ödemiş’e, İzmir’e göç etmeleri, oralarda işler kurup Eyerleşmeleri buradaki yapıların kendi halinde bırakılmasını, yıpranmasını zamana yaymış. Neredeyse yetmiş yıl önceki terk edilmişlik duygusuyla çelişen bir diriliğe öncülük eden konaklar, evler; küçük onarımlarla, kiremit aktarmalarıyla ayakta tutulmuş.”

Başaranbilek çalışmaları sonucunda, ÇEKÜL Başkanı Prof.Dr. Metin Sözen tarafından ÇEKÜL’ün 7 Bölge 7 Kent Projesi’ne alınmıştır. Ardından bazı üniversitelerin çalıştayları yapılmış ve Birgi’de ÇEKÜL tarafından “Çevre ve Kültür Evi” açılmıştır. Bunun yanı sıra ÇEKÜL gönüllüleri oluşmuş, çeşitli etkinlikler, sunular düzenlenmiştir. Başaranbilek mesleğini ortaya koyarak yörenin arkeolojisini de bu küçük anlamlı kitabında tanıtmaktadır.

Arkeolog, araştırmacı ve ressam Emin Başaranbilek, İbrahim Bodur Kaleseramik Vakfı’nın basımını sağladığı kitabının sonunda bilmediğimiz bir başka özelliğini de ortaya koymuş; ozanlığını… İşte, Onun Birgi isimli şiirinden bir bölüm:

“Konaklar çivit mavisi
Bilinmez ustanın ustası
Duvarda selviyle güneş
Yanında salkım söğüt
Gecikmiş hayallerde inci
Sevdadır yanar suda…”