Ermeni Başkan cebinden kapadı
İTO'nun hazırladığı 'Türkiye'de Ticaretin Öncü Kuruluşu: Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923' adlı kitap, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden Cumhuriyet'in kuruluşuna kadar geçen dönemde, İstanbul ticari hayatını gözler önüne seriyor.
İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından hazırlanan "Türkiye'de Ticaretin Öncü Kuruluşu: Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923" adlı kitap, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden Cumhuriyet'in kuruluşuna kadar geçen dönemde, İstanbul ticari hayatına ayna tutuyor. Kitapta, Osmanlı'da geçmişi 16. yüzyıla kadar uzanan esnaf örgütlerinin 1882'de kurulan Dersaadet Ticaret Odası ile dünya standartlarında bir işleyişe kavuşması anlatılıyor.
İTO Başkanlık Danışmanı Şefik Memiş koordinatörlüğünde Prof. Dr. Ufuk Gülsoy ve Yrd. Doç. Dr. Bayram Nazır tarafından hazırlanan kitap, Sultan 2. Abdülhamit döneminde faaliyete geçen Dersaadet Ticaret Odası'nın Osmanlı'daki iş dünyası örgütlenmesinde yarattığı değişimi gözler önüne seriyor.
İlk başkan Azaryan Efendi
Odanın ilk başkanlık görevine Ermeni bir işadamı olan Azaryan Aristakis Efendi getirilirken, tam 15 yıl oda başkanlığı görevini yürüten Azaryan Efendi'nin oluşturduğu ilk yönetim kurulunun 22 üyesinden 15'i gayrimüslim işadamlarından oluşuyordu. O dönemde İstanbul'da Avusturya-Macaristan, Fransa, İngiltere, İtalya, Amerika ve Yunanistan'ın da ayrı ayrı ticaret odaları bulunuyordu.
Kitapta verilen bilgilere göre, ticaret odasının iç tüzüğü Osmanlıcanın yanı sıra Fransızca, Rusça, Ernemice ve İbranice olarak yayımlandı. O dönemde ticaret erbapları açısından üye olma zorunluluğu bulunmayan oda, faaliyete başladığı ilk yıl bütçesinde ciddi bir açık verdi. Ancak oda başkanı Azaryan Efendi, odanın bütçe açığını kendi cebinden ödediği para ile kapattı. Oda yönetimi ve üyeleri içindeki Müslüman olmayan Osmanlı vatandaşlarının sayısı, 1. Dünya Savaşı sonrasında yayılan milliyetçi akımlar nedeni ile giderek azaldı. Cumhuriyetin kurulduğu yıl olan 1923'te oda yönetimindeki gayrimüslim işadamı sayısı yalnızca 2 oldu.
Esnaf örgütlenmesi
Oda yönetimi, ilk yıllarında yerli sanayinin dış rekabete karşı korunması ve ithal ürünlerin ülke içinde işlenmesi gibi konular üzerinde yoğunlaşıyor. İmparatorluğun diğer bölgelerinde de ticaret odalarının kurulmasına ön ayak olan Dersaadet Ticaret Odası, Anadolu'da 123 ticaret odası kurdurarak Türkiye Cumhuriyeti'nin esnaf örgütlenmesinin de temelini atmış oldu. Kitapta, o dönemde vatandaşa bozuk veya eksik mal satan esnafın dükkânının önünde falakaya yatırılma cezasına çarptırılması gibi ilginç anekdotlara yer verilirken, dünyaya açılan Osmanlı işadamlarının 1889'da Paris ve 1893'te Chicago'ya yaptıkları iş ve fuar ziyaretlerinde elde ettikleri başarılar da okuyucu ile paylaşılıyor.
Osmanlı'nın hem ekonomik hem de siyasi olarak bunalım yıllarına denk gelen 1890'larda Osmanlı işadamlarının Avrupa kentlerinde ticaret odası kurmak üzere girişimlerde bulunduğuna da değinen kitapta, Dersaadet Ticaret Odası'nın çok çalkantılı bir dönemde kurulmuş olmasına rağmen bir imparatorluğun yıkılıp bir cumhuriyetin kurulduğu yıllar arasında "ticaretin öncü kuruluşu" olarak görev yaptığı vurgulandı.
Ekonomi üzerinde etkili
İTO Başkanı Murat Yalçıntaş, bugünkü adı İstanbul Ticaret Odası olan Dersaadet Ticaret Odası'nın kuruluşunun Osmanlı İmparatorluğu'nun 19. yüzyılda modernleşme yolunda attığı en büyük adımlardan biri olduğunu söyledi. İlk ticaret odasının hükümet için bilgi kaynağı olmanın ötesinde bir istişare kurulu olma özelliğini taşıdığına işaret eden Yalçıntaş, "Oda, Osmanlı hükümetlerinin ekonomi politikalarının ve uygulamalarının şekillenmesinde etkin olan tek kuruluştu. Oda aynı zamanda, Osmanlı ticaret erbabı ile toplumun belli bir kesiminin çağın liberal fikirleri ile tanışmasında da etkin rol oynadı" diye konuştu. Hazırladıkları, "Türkiye'de Ticaretin Öncü Kuruluşu: Dersaadet Ticaret Odası 1882-1923" adlı çalışmanın İTO tarihini anlatan ilk kitap olduğunu vurgulayan Yalçıntaş, "Bu kitap sadece oda tarihimiz açısından değil, iktisat tarihimizde de önemli bir boşluğu dolduracaktır" dedi.
