Kültürel miras sorunu büyük!
Sorosh-Wali, Sultanahmet'teki Bizans Sarayı kalıntısına inşaat konusunda, 'Otel projesi, buzdağının sadece görünen tarafı. Diğer yerlerde de dev sorunlar devam ediyor' dedi ve Türkiye'ye bir heyetin geleceğini söyledi.
Sultanahmet'teki Four Seasons Oteli'nin Bizans Sarayı alanı üzerinde yaptırdığı ek bina inşaatı dosyasını takiple görevli Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu (UNESCO) Kültür Mirası Komitesi'nin Avrupa ve Kuzey Amerika bölgeleri asistan uzmanı Cüneyt Sorosh-Wali, projenin varlığının resmi olarak kendilerine bildirilmediğini belirtti.
Merkezleri Paris'te bulunan UNESCO ile bu kurumla sürekli işbirliği halindeki sivil toplum kuruluşu Uluslararası Anıtlar ve Sitler Koruma Konseyi'nin (ICOMOS) Nisan 2006'da İstanbul'a gönderdiği uzman heyetinde görev yapan Sorosh-Wali, Milliyet'e konuştu.
Sorosh-Wali, UNESCO'nun bu projenin varlığını Türkiye'ye Nisan 2006 uzman heyetinin yaptığı ziyaret sırasında gayri resmi yollardan, yani hükümet dışı kurumlarla görüşmeleri esnasında öğrendiğini, resmi kanallardan kendilerinin bilgilendirilmediğini belirtti. Sorosh-Wali, sözü edilen alanın son derece önemli olduğuna ve koruma bölgesinin ortasında bulunduğuna dikkat çekti.
UNESCO bilgilendirilmeli
Oysa Türkiye 1972 tarihli Kültür Mirasları Konvansiyonu'na taraf ve bu konvansiyonun işleyiş yönergesinin 172. maddesi şöyle:
"UNESCO Dünya Mirası Komitesi, sözleşmeye taraf ülkeleri, sekreteryasını konvansiyon koruması altındaki yerlerde yapılacak ve o yerin istisnai evrensel değerlerinde değişime yol açacak önemli restorasyon ve inşaat çalışmaları konusunda kendisini bilgilendirmeye çağırır. Bu bilgilendirme mektubu sekreteryaya olabildiğince erken gönderilmeli (örneğin nihai proje belgeleri oluşturulmadan önce) yani geri dönüşü olmayan zor kararların alınması beklenmemeli, böylece komitenin amaca uygun çözümler aranmasına katılabilmesine olanak verilmelidir."
Fotoğrafları yan yana koydu
Sorosh-Wali, Nisan 2006'da İstanbul'a giden uzman heyetinin kaleme aldığı ve UNESCO Kültür Mirası Komitesi'nce daha sonra onaylanan raporda yer alan, inşaat yükselmeye başlamadan önce çekilmiş sit alanı ve otel fotoğrafıyla, Milliyet'te yayımlanan yeni fotoğrafları yan yana getirdi.
UNESCO yetkilisi, "Bizim istediğimiz, etki çalışması raporu. Öyle bir rapor olması gerekiyordu ve ortada yok" diyerek tepkisini dile getirdi.
Etki çalışması şart
Sorosh-Wali, UNESCO'nun iş takibi yapan bir mimar bürosu olmadığını, "etki çalışması" raporu ellerine geçip kurallara uygunluğu anlaşılınca sorunun normalde ortadan kalkacağını da sözlerine ekledi. İlgili sit alanının hangi istisnai özellikleri nedeniyle kültür mirası listesine dahil edildiğini esas almak suretiyle, yapılacak inşaat veya yenileme çalışmalarının peyzaj, tarih, çevre, estetik gibi açılardan bu özelliklerin muhafazası yönünde olup olmadığını inceleyen çalışmaya "etki çalışması" (impact study) deniyor.
Prensipte itiraz yok
Bağlı olduğu uluslararası kuruluşun prensip olarak sit alanlarında bu tip inşaatlara karşı olup olmadığını sormamız üzerine Sorosh-Wali şunları söyledi:
"UNESCO ne inşaata ne de modern mimariye karşı. Hatta onları da korumadan yana. Türkiye tarafından projenin arkeolojik boyutunun Arkeoloji Müzesi uzmanlarınca denetlendiği kaydediliyor.
İstanbul Arkeoloji Müzesi'nin son derece ehil bir kurum olduğundan kuşku duymuyoruz. Hatta inanıyor ve temenni ediyoruz ki, çalışmalarda sit alanına zarar verecek bir şey yapılmamış olsun. Ne var ki etki çalışması raporu olmadığı sürece biz bunu talep etmeye devam etmek durumundayız."
Buzdağının görünen tarafı
UNESCO yetkilisine, 2010 yılında İstanbul'un Dünya Kültür Başkenti olacağını hatırlatarak, tam bundan önce "Four Seasons Oteli" ek inşaatı için etki çalışması raporu verilmemesinin, İstanbul'u Dünya Kültür Mirası listesinden, tehlikedeki kültür varlıkları listesine taşıma olasılığı bulunup bulunmadığını sorduk.
Yetkili, "Four Seasons Oteli projesi buzdağının sadece görünen tarafı. Diğer yerlerde de dev sorunlar devam ediyor" diye cevap verdi ve bunun için 2008 başında bir UNESCO heyetinin yeniden İstanbul'a gideceğini belirtti.
İstanbul sıradan değil
Kararların UNESCO Kültür Mirası Komitesi'nde 21 üye ülke tarafından alındığına dikkat çeken Sorosh-Wali, son iki yılda bir listeden ötekine düşürme konusunda ciddi bir sertleşme olduğunu belirterek, Almanya'nın Dresden kentinin "tehlikedeki kültür varlıkları" listesine alınması ciddi olarak kapıyı araladı" dedi. Sorosh-Wali, daha sonra şöyle devam etti:
"İstanbul herhangi bir kültür mirası değil. Diğer birçoğuyla kıyaslanmayacak önemde birkaç yerden birisi. Bu yüzdendir ki İstanbul konusunda UNESCO son derece duyarlı ve aynısını yetkililerden bekleme hakkını kendinde görüyor. 2006'da, ana listedeki yeri tehlikeye girdikten sonra, birçok konuda ciddi ilerlemeler olmadı değil. Bu ilerlemeleri raporlarımızda belirtiyoruz."
