Sinema dergilerinin cemaziyelevveli

Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde çıkan ilk sinema gazeteleri ve dergileri, Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi'nde görücüye çıktı. Sinema Gazetesi'nden Sinema Yıldızı'na çok sayıda yayın, bir dönemin sinema anlayışına ayna tutuyor.

Avrupa'nın bir yerinde bir istasyon. Bacasından fosur fosur kara dumanlar savuran bir lokomotif. Peşinde takılı vagonlar duruyor. Rıhtım üzerinde telaşlı telaşlı insanlar gidip geliyor. Ama ne gidiş geliş! Hepsini sara nöbeti tutmuş sanırsınız. Hareketler o kadar hızlı, ölçüsüz ve acayip ki... Tren kalktı, bittabi sessiz sedasız. Aman yarabbi! Üstümüze doğru geliyor. Zindan gibi salonun içinde kımıldamalar oldu. Trenin perdeden fırlayıp seyircileri çiğnemesinden korkanlar ihtiyaten yerlerini terk ettiler galiba. Haniya ben de korkmadım değil. Lakin merak gelip beni iskemleye mıhladı. Bereket versin ki tren çabuk geçti. İki dakika kadar ara verdiler. Bu sefer bir boğa güreşi seyrediyoruz. Azılı hayvanlar perdede üstümüze doğru seyirttikçe yüreğimiz ağzımıza geliyor. Bu film daha yaman. Onu önceden göstermiş olsalardı salonda kimsecikler kalmazdı. Tren bizi sinematografa alıştırmış oldu."

Şehr-i İstanbul'a gelen sinemanın ilk seyircilerinden Ercüment Ekrem Talu, seyrettiği ilk filmi anılarında böyle anlatıyor. O dönemlerde, şimdilerde olduğu gibi gösterime girecek filmler hakkında bilgiler veren, eleştiriler yapan gazeteler, dergiler yoktu diye düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Talu'yu o büyülü dünyadan haberdar eden ya Pera'nın sokaklarında El Hamra Sineması'nın dağıttığı bir broşürdü veya haftada üç kez Osmanlıca yayımlanan 'Sinema Gazetesi'ydi. Türk sinemasının 93. yılı münasebetiyle İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Kültür AŞ tarafından düzenlenen "Türkiye'de Yayınlanan İlk Sinema Yayınları" adlı sergi, Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde yayımlanan Sinema Yıldızı, Film Mecmuası (Le Film), Sinema Gazetesi gibi ilk sinema gazete ve dergilerinden örnekler sunuyor. Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi'nde açılan sergi, sinema tarihi açısından bir ilk olma özelliği taşıyor.

Sergi, sinema tarihçisi Ali Özuyar'ın katkılarıyla hazırlanmış. Özuyar, dergileri Milli Kütüphane'den, Atatürk Kitaplığı'ndan ve kendi koleksiyonundan derlemiş. 93 yıl önce insanların sinema yayıncılığı yaptıklarını bilmenin çok güzel bir duygu olduğunu söyleyen Özuyar, "Bugünkü sinema yayıncılığının temeli o zaman atılmış. O dönemde yayımlanan dergiler, içeriklerini genelde Amerikan ve Avrupa sineması üzerine kurmuşlar. Sinema olayları, yönetmen ve oyuncuların hayat, magazin haberleri ve vizyona girecek filmler hakkında bilgiler, sinema kuramı üzerine makaleler yer alıyor, dergilerde." diyor. Osmanlıca ve Fransızca yayımlanan gazeteler, dergiler, kimi zaman Şehzadebaşı'ndaki Milli Sinema adı verilen ilk Türk sinemasının programından, kimi zaman da İstanbul Sultanisi'nde yapılacak film gösterilerinden bahsediyor. Başlıklar da epey renkli: 'Sinema Âleminden Haberler', 'Memlekette Sinema Hayatı', 'Küçük Muhaberat', 'Sinemalarda Bu Hafta', 'Avrupa ve Amerika'nın En Meşhur Yıldızları Kimlerdir ve Nasıl Yaşarlar?'...

'Eski dergiler daha estetik'

Milli, Ali Efendi, Oryantal, Santral, Lion, Sine-Palas, Majik... derken halkın ilgisi epey bir artmış sinema salonlarına. Görmedikleri ülkelerin, hayranı oldukları oyuncuların sinema aracılığıyla izleyicilerin ayaklarına kadar gelmesi, önceleri az sayfayla yayımlanan bu yayınların çoğalmasına vesile olmuş. Ardından sayfa sayfa broşürler bütün İstanbul'da, elden ele dolaşmaya başlamış. Sergide de görüyoruz ki şimdiki sinema dergilerinden çok farklı değil eski yayınlar. Promosyon amaçlı dağıtılan film kuponları, sinema biletleri, reklamlar, günümüzün dergilerini anımsatıyor. Eski ve yeni yayınlar arasındaki farkı sorduğumuzda şöyle diyor Ali Özuyar: "Günümüzdeki dergiler ile mantık, içerik ve ticari kaygı olarak hemen hemen aynı diyebiliriz. Şimdilerde dergilerin satılması için verilen promosyon DVD'lerin yerine o dönemlerde film kuponları veya bilet dağıtılırdı. (Örneğin El Hamra Sineması bir filmin tanıtımı, için 25 sayfalık renkli broşürler basardı) Tek fark, günümüzde kâğıtlar daha kaliteli. O dönemin kağıtları ambalaj veya saman kağıdı. Ama estetik olarak günümüz sinema dergiciliğinden çok daha iyi." Osmanlı ile Cumhuriyet dönemi sinema gazete ve dergilerinin serüvenini merak edenler için son tarih, 30 Kasım. (0212 293 12 70)