Yeşil Türbe kurtuldu
Bursa’nın sembollerinden Yeşil Türbe, 30-35 yıl önce takılan banyo fayanslarından kurtarılıp yeniden çinilerle bezendi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin sponsorluğunda gerçekleşen restorasyon, orijinaline en yakın çinilerin imal edilip yerine takılmasıyla tamamlandı.
Ahşap pencere ve kapılar temizlendi, kubbe kasnağı sağlamlaştırıldı, mihrap tarafındaki çatlak, özel dikiş atılıp enjeksiyon sistemi ile bütünleştirildi. Yeşil Türbe geçtiğimiz günlerde yapılan bir törenle ziyaretçilere açıldı. Esas açılış ise çevre düzenlemesinin tamamlanması ile bu ayın sonunda.
Yeşil Türbe, Osmanlı mimarisinde dış duvarlarının tümü çini ile kaplı tek türbe. Bu sembol yapı, 3 yıldır restorasyondaydı. Bursa Valiliği’nce başlatılan çalışmalar nihayet tamamlandı. Türbeyi orijinal kimliğine kavuşturmak 2 milyon liraya maloldu.
Daha önceki yıllarda da birkaç restorasyon görmüştü ama çoğu hatalıydı. 2006’da başlatılan yenilemede ilk önce bu hatalar giderildi. Depremler nedeniyle yaşadığı statik sorunlara müdahale edildi, güçlendirme yapıldı. Mezar odası hariç her yere takviye edildi.
İç mekânda ahşap pencere ve kapılar temizlendi, eksik çini desenleri özel imalat yaptırılarak yerine takıldı. Kubbe kasnağı sağlamlaştırıldı, mihrap tarafındaki çatlak, özel dikiş atılıp enjeksiyon sistemi ile bütünleştirildi. Türbenin iç kısmında, ziyarete açık bulunan ve çinili lahitlerin olduğu bölümde de eksik çiniler tamamlandı. Altın varaklı yazılar temizlendi. Lahitli bölümü İznik Çini Vakfı, binanın dışındaki düz turkuvaz çinileri Eren Semamik, sıraltı tekniği ile yapılmış bordürler ile mozaik panoları Anikya İznik Çini yaptı. Türbenin eski
çinilerinin restorasyonu Kültür Bakanlığı Restorasyon ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı Müdürlüğü’nce gerçekleştirildi.
DIŞ ÇİNİLERE 10 KEZ DONMA TESTİ YAPILDI
Dış çinilerin üretimi epey zaman aldı. Çünkü teklif veren şirketler yeterli görülmedi. Sonunda görev Anikya İznik Çini’ye kaldı. Şirketin ortağı ve Tasarım, Üretim Grup Başkanı Nejla Anıl, süreci şöyle anlatıyor:
“2006 ortalarında başlayan yenileme inşaatı 1.5 yıl gecikmişti. Kültür ve Turizm Bakanlığı Röleve Anıtlar Müdürlüğü ile Restorasyon ve ve Konservasyon Merkezi’nce istenen ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ne yaptırılan bazı testlerde onay almak kolay değildi. Bize başvurdular. Başlattığımız AR-GE çalışmaları sonucunda orijinaline en yakın çinileri imal ettik. İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Malzemesi Laboratuvarı tarafından incelendiler, 10 ayrı donma testine tabi tutuldular. Don kaybı oranının yüzde sıfır olarak belirlendiği raporu aldık. Titiz incelemeler sonucunda onay verildi, üretime geçtik. Cephede büyük oranda dökülme ve eski restorasyonlardan kalma fayanslar vardı. Sağlam kalan çini bordürler, mozaik panolar ve alınlık çinilerinin orijinalleri üzerinden hassas bir çalışmayla ilerledik. Daha önce uygulanan yenilemelerde çinilerin her biri birbiriyle uyumsuzdu. Kalebodur olarak bilinen banyo fayansları vardı. Dış cephede sır altı tekniği ile toplam 1800 civarında çini bordür, 8.4 metrekare alınlık pano, 6 tane mozaik pano yaptık. Tarihi bir görevdi.”
EN GÖSTERİŞLİ MEZAR ANIT
Dünya mirası kültürel varlıkları arasında yer alan Yeşil Türbe, Yıldırım Beyazıt’ın oğlu Çelebi Sultan Mehmed tarafından 1421’de yaptırıldı. Mimarı Hacı İvaz Paşa, nakkaşları ise Ali bin İlyas Ali ile Mehmed el Mecnun. Türk mezar anıtlarının en gösterişlilerinden.
21 YILLIK RESTORASYON
Yeşil Türbe’nin mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne ait, işletmesi Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda. Yenileme izninin alınması tam bir yılan hikâyesi. Çalışmalar 1985’te resmileşti. Zamanın valisi Zekai Gümüşdiş’ti. Erdoğan Şahinoğlu, Erol Çakır, Necati Çetinkaya, Rıdvan Yenişen, Orhan Taşanlar, Ali Fuat Güven ve Oğuz Kağan Köksal dönemlerinde de gündeme geldi. Toplam 21 yıllık sürecin sonunda projenin Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’ndan geçmesi sağlandı.
TARİHTE GEÇİRDİĞİ ONARIMLAR
Çelebi Sultan Mehmet’in vefatından 253 yıl sonra Hassa Mimarı Elhac Mustafa Bin Abidin tarafından onarıldı. Diğer onarımlar ise 1769’da Mimar Es-Seyyit Elhac Şerif Efendi, 1864-1867 arasında Leon Parville ve 1904’te Osman Hamdi Bey’in katkılarıyla Asım Kömürcüoğlu tarafından yapıldı. 1941 ve 1943’te mimar Macit Rüştü Kural tarafından yenilendi. 1980’li yıllardaki onarımlar Vakıflar Bursa Bölge Müdürlüğü tarafından gerçekleştirildi. 1985’te düşen ve kırılan çiniler bir fabrikadan alınan seramiklerle tamir edildi.
MİHRABI MUHTEŞEM
Türbenin bir başka özelliği ise günümüze ulaşan en muhteşem çinilerle bezeli bir mihraba sahip olması. Sekizgen duvarlı mekanın ortasında Çelebi Sultan Mehmed’in sandukası yer alıyor. Üzerinde kabartma sülüs celisi ile yazılı kitabesi var. Yanında oğulları Mustafa, Mahmud’a ve Yusuf’a ait sandukalar yer alıyor. Arkasında kızı Selçuk Hatun’un kabartma kitabeli sandukası, kızı Sitti Hatun’un (Safiye) beyaz zemin üzerine lacivert motifli, altıgen ve üçgen çinilerle kaplı sandukası, Ayşe Hatun ve dadısı Daya Hatun’un sandukaları bulunuyor.
