VARİS TEDAVİSİNİN ŞİMDİ TAM ZAMANI

Çoğumuz önemsemeyiz...

Hadi itiraf edelim, “estetik” tarafıyla ilgiliyizdir daha çok...

Eğer fiziki olarak rahatsızlık veriyorsa doktora gider, yok değilse onunla yaşarız...

Varisten bahsediyoruz.

Kanı, kalbe taşıyan toplardamarların bir rahatsızlığı olan varis, aslında ihmal edilmemesi gereken bir hastalık. Zira tedavi olmadığında veya geç kalındığında, ayak ya da bacaklarda geçmeyen yaralar, damar içi iltihapları gibi çok ciddi yan etkiler görülebiliyor.

Hastalığın en ciddi sonucu ise akciğere, kalbe pıhtı gitmesi. Bu durum kişinin ölümüyle sonuçlanabiliyor. Uzun uçak yolculuklarında “kalp krizi” sanılan ölümlerin bir bölümünün, varis nedeniyle meydana gelen pıhtı atması sonucu yaşandığı biliniyor. Tıp literatüründe buna “Ekonomi Klas Sendromu” deniyor.

Sıcak varise iyi gelmiyor. Dolayısıyla varis tedavisinin de yaz sıcakları gelmeden yapılması gerekiyor.

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Hakan Uncu ile belirtilerinden tedavisine varisi konuştuk...

Varisin belirtileri nelerdir?

“Huzursuz bacak sendromu” nun, en önemli sebeplerinden birisi varis ve toplar damar yetmezliğidir. Bacaklarda ağrı ve ağırlık hissi, şişme, kas krampları, kaşıntı, karıncalanma, dolgunluk ve huzursuzluk olur. Özellikle akşamları ve sıcak havalarda ağrı ve yorgunluk hissi dikkat çekicidir.

* Hastaların kiminde daha çok, kiminde daha az “bozuk damar” görüntüsü oluyor. Bazı hastalarda ise açık yaralar görülüyor?

Varisin 6 evresi vardır. Her evrenin belirtileri, görüntüsü farklıdır. Mesela birinci evrede, 4 milimetreden küçük ince damarlar -ki bunlara “spider”/örümcek damar denir- görülür. Zaten bu kişiler daha çok görüntü olarak rahatsız oldukları için tedaviye gelir. Çoğunlukla da baharda, yani “çorapları çıkarma mevsiminde” başvururlar. Tam havalar ısınıp yaz gelmeden, şu sıralar varisin tedavisi için uygun zamandır.

Varis ilerleyen safhalarda akciğerin iflasına yol açabilir

* İkinci evrenin belirtileri nelerdir?

Damarlarda uzama, genişleme, kıvrılma olur. Varis, yüzeyel toplar damarların bir hastalığıdır. Bacakta, yüzeysel ve derin toplar damarlar olarak iki büyük damar sistemi vardır. Kanı toplayıp, kalbe götürmekle görevli damarları ırmak gibi düşünün... Variste, kanı götürürken, bir baraj gölü gibi olur, yani pis kan içerisinde birikir. Biriken kan, damar içinde pıhtılaşırsa akciğerlere pıhtı atabilir. En önemlisi de budur. Bunlar genellikle uzun yolculuklarda, özellikle de uçak yolculuğunda ortaya çıkabilir. Otopsi yapılmazsa, kalp krizi olarak düşünülebilir. Belirtileri hemen hemen aynıdır. Akciğere giden damarı tıkadığı için hastanın solunumu durur, akciğer iflas eder. Varisin olası sonuçlarından biridir ama tabii ki her variste olmaz.

* Ya üçüncü evre?

Üçüncü evreye geldiğimiz zaman, bacakta şişme başlar. Çünkü damar içindeki sıvı, damar dışına, doku aralığına sızmaya başlar. Dördüncü evrede ise ayak bilek kısmında ciltte renk değişiklikleri, egzama gibi görüntüler çıkmaya başlar.

* Açık yaralar hangi evrede oluşuyor?

Onlar daha çok son evrede olur. Altıncı evrede ayak bilek kısmında ülser açılması olur. 5’inci evre, açılmış ülserlerin tedavi ile kapanmış halidir. Bazen kendi de kapanabilir. Türkiye’de ve dünyada bacak yaralarının sebepleri arasında ilk sırayı varis ve toplar damar yetmezliği alır.

* Hangi meslek sahiplerinde varis daha çok görülüyor?

Cerrahlar, diş hekimleri, öğretmenler, trafik polisleri gibi ayakta duranlar risk altında.

Kadınlarda erkeklere göre daha sık rastlanıyor

* Varisin yaş ile ilgisi var mı?

Damarlar duvarında elastik bir yapı vardır, cilt gibi. Nasıl gençlerin cildi daha elastiktir, yaşlandıkça bu elastikiyetini kaybeder, sarkar, damar da elastikiyetini kaybettiği için zaman içerisinde kolay deforme olur. Kolay deforme olduğu zaman daha kolay varis olur.

* Yani gençlerde de olabilir?

Olabilir. Genetik faktör önemlidir. Hem annesinde, hem babasında varis olan bir genç kızda bu hastalığın görülme ihtimali yüzde 90’a kadar yükselir. Erkekte ise bu oran yarı yarıya düşüktür.

* Neden varis kadınlarda daha sık görülüyor?

Bu durum hormonlarla ilgili. Hormonlar damar yapısını bozabilir. Ayrıca şunu da belirtmek gerek, doğum kontrol hapı, menopoz ilacı ve adet düzenleyici jinekolojik hormon kullananların damar yapısı daha kolay bozulur.

* Varisin her evresi için farklı bir tedavi yöntemi mi var?

Öyle de denilebilir. Birinci evrede “skleroterapi” dediğimiz, iğne ile damara girip, ilaç vererek, damarı kurutuyoruz. İkinci ve üçüncü evrede, 1 cm’den küçük kesilerle içeri telle ve tığ benzeri aletle girip, sorunlu damara müdahale edebiliyoruz. Bir de lazer ve radyofrekans yöntemleri var. Şu anda en çok tercih edilen radyofrekans. Bu yöntem ameliyata oranla daha konforlu, kesi olmadığı için bacakta morluk, kanama olmuyor. Narkoz verilmiyor. Hasta bir günde iyileşiyor.

* Bu yöntem her hastada uygulanabiliyor mu?

Hayır, her tedavi herkese uygulanamaz.

* Diyelim ki, varisim var ama tedavi ettirmedim, en kötü senaryo nedir?

En korkulacak şeylerden biri yara açılmasıdır. Kapanmayan yaralar, bu insanın normal yaşamını sürdürmesine, hayatına devam etmesine imkan vermez. Bu yara enfekte olabilir, dışarı akabilir. İkincisi, varis damarı içinde pıhtı olabilir, o pıhtı akciğere atarsa ölüme sebep olabilir. Üçüncüsü, küçük bir çarpmayla varisli damar dışarı kanayabilir.

YÜZME VE DANS ÖNERİYORUM

“Varisi olanlara otururken ayaklarını yere paralel, 15 cm yukarıda olacak şekilde bir pufa veya sandalyeye koymalarını öneririz. Çünkü ayağı aşağı sarkıtıp uzun süre durması onlar için sağlıklı bir durum değildir. Afrika’da olduğu gibi daha hareketli, obez olmayan ırklarda varis daha az görülür. Beyaz ırkta, uzun bacaklara sahip olanlarda daha çok görülür. Varisli hastalara önerilecek en iyi spor yüzmedir. Ayrıca dans etmelerini öneririz. Yürüyüş, paten, dağ tırmanışları da önerilen aktivitelerdendir.”

Bunları yapmayın

* Tayt gibi çok sıkı giysiler giymeyin, çünkü dolaşımı bozar

* Çok yüksek topuklu veya çok düz ayakkabı giymeyin. Çünkü kan akış sistematiğini, ayağın anatomisini bozar.

* Uzun süre ayakta durmayın veya oturarak çalışmayın.

* Ağır yük taşımayın, ağırlık kaldıracak sporları yapmayın.

* Güneşlenirken varislerinizi güneş ışığına veya kızgın kuma maruz bırakmayın.

* Sigara içmeyin.

Bunları yapın

* Doktorunuzun önerisine göre elastik bandaj veya varis çorabı kullanın.

* Dinlenirken ayaklarınızı kalp seviyesinden yukarı kaldırın. Yatağınızın ayak ucunu 10-15 cm. yükseltin.

* Bacak kaslarınızı çalıştıracak yürüme veya yüzme gibi düzenli egzersizler yapın.

* Bacaklarınızı ayaklardan yukarı doğru soğuk su ile her akşam yıkayın. Soğuğun etkisiyle damar büzüşür ve içindeki kanı yukarı atar, dolaşım rahatlar.

Yılda 500 bin kişi pıhtı (emboli) sebebiyle ölüyor

Varisli damarda pıhtı oluşabilir, buna “tromboflebit” denir. Tromboflebitli damardaki pıhtıların ortalama yüzde 20’si derin sisteme, oradan da akciğere gider. Akciğere giden pıhtı (emboli) sebebiyle ölüm çok fazladır. AB ülkelerinde AIDS’e bağlı olarak yılda 6 bin ölüm varken, meme kanserinden ölüm yılda 87 bin iken, akciğere giden emboli sebebiyle ölüm yılda 500 bindir.