Bacaklarım çok huzursuz doktor

Akşam yatağa yatınca sabaha kadar gözünüzü kırpmadan yorganı mı tekmeliyorsunuz? Seyahata çıkamıyor, tiyatroya gidemiyor musunuz? Adeta bacaklarınızın canı rahat durduğunda sıkılıyor mu?
Bu şikayetleriniz bir türlü dinmiyorsa �Huzursuz bacak sendromu� hastalığına yakalanmış olabilirsiniz. Kesin bir tedavisi olmayan hastalıkla günlük yaşamınızda değişiklikler yaparak savaşabilirsiniz.

Bacakların hareketsiz durduğunda başlayan şikayetler tüm hayatı alt üst ediyor. Hastalar doktorlara şikayetlerini, �Bacaklarımın canı çok sıkılıyor ya da bacaklarımı koyacak yer bulamıyorum� diye anlatıyor. Ama, �Huzursuz bacak sendromu� (HBS) adı verilen hastalığa sadece geçici çözümler bulunabiliyor. Acıbadem Kozyatağı Hastanesi Uyku Bozuklukları Uzmanı Dr. Ceyda Kırışoğlu ve Acıbadem Bursa Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Nebahat Bilici HBS ile ilgili merak edilen soruları cevapladı.

Huzursuz bacak sendromu nedir?
Huzursuz bacak sendromu, hastanın sıklıkla bacaklarında hissettiği, tarifi güç, karıncalanma, uyuşma, bacakta çekilme, damarlardaki kaşıntı karşısında, bacakları hareket ettirme isteğiyle seyreden bir hastalıktır. Bu kramptan çok farklı bir histir. Bacaklardaki huzursuzluk hissi sık olarak baldırlarda hissedilir.

Peki gün boyu görülebilen bir rahatsızlık mı?
Yakınmalar tipik olarak akşam saatlerinde başlar. Dinlenme dönemlerinde belirginleşir, hareket ettirmekle, masaj yapmak veya suya sokmakla kısmi rahatlama sağlanmaya çalışılır. Ancak, hareket ettirdikten birkaç dakika sonra yakınmalar tekrar başlar. Özellikle uykuya dalmak istendiğinde yakınmalar şiddetlenir ve kişiyi uykuya dalmaktan alıkoyar. Hastalığının şiddeti arttığında yakınmalar daha erken saatlerde gelişmeye başlar. Hastalar bu histen ancak bacaklarını hareket ettirerek kurtulur. Ancak en fazla birkaç dakika sonra tekrar aynı hissi yaşarlar.

Hastalık hangi belirtilerle ortaya çıkıyor?
Bacakların üst kısmında, baldırlarda, ayaklarda veya kollarda ürperme, böcek gezinme hissi, gerginlik, gıdıklanma, yanma ya da ağrı hissi oluşur. Bu belirtiler uzanmış yatıyorken veya uzun süre bir yerde (arabada, uçakta, sinemada) otururken başlar. Hasta bacaklarını germek, titretmek, hareket ettirmek veya yürümek ihtiyacı hisseder. Bu hareket arzusu hastalığa adını vermiştir. Bulgular akşam saatlerinde daha da kötüleşir. Özellikle geceleri çekilmez hâl alır. Hastalık en sık bacaklarda görülmekle birlikte kollarda, kalçada hatta genital bölgede de rastlanabilir.

Huzursuz bacak sendorumu günlük hayatı nasıl etkiliyor?
Hastaların özel ve iş hayatları belirgin ölçüde etkilenir. Uzun süren uçak ve tren yolculukları, sinemada tiyatroda hareketsiz oturmak veya televizyon seyretmek, arkadaş toplantılarına katılmak hastalar için son derece sıkıntılı olabilir. Pek çok hasta için uyuyabilmek bir problemdir. Uykusuz kalmak gün içinde sersemliğe yol açar. Gece uyku sırasında farkında olmaksızın yüzlerce kez bacakların hareket ettirilmesi, bükülüp gerilmesi, tekmeler atılması hem hasta kişinin hem de yanında yatan kişinin rahat bir gece uykusu almasını imkansız kılar. Eğer hastalığınız şiddetli ise bu tekmeleri gündüzleri de engelleyemezsiniz.

Hastalık daha çok hangi yaşlarda görülüyor?
Bebeklik döneminden itibaren tüm yaş gruplarında görülebilir. Ancak şikayetler yaşla birlikte artar. Sıklıkla 40 yaşın altında ortaya çıktığında genetik geçişli olduğu düşünülür. Hastalığın genetik olarak görülme sıklığı yüzde 25-50�dir. Kırk yaş altındaki hastalarımızın aile öyküleri sorgulandığında sıklıkla anne veya baba gibi birinci derece akrabalarında tanısı konmuş olmasa bile benzer yakınmaların, uykusuzluğun olduğu saptanır. Ailesinde HBS bulunan pek çok hasta çocukken büyüme ağrıları çektiklerini ve annelerinin uykuya dalmadan önce bacaklarını ovduklarını hatırlamaktadırlar. Kadınlarda erkeklere göre 2 kat daha fazla görülür. HBS gebelikte ortaya çıkabilir ya da şiddetlenebilir. Özellikle gebeliğin son 6 ayında bu durum daha belirginleşir.

Huzursuz bacak sendromu nasıl tedavi ediliyor?
HBS çok ciddi sağlık sorunlarına yol açmasa da durum rahatsız edicidir. Tedavide eksik vitaminlerin yerine konması, vücut tuzlarında dengesizlik varsa düzeltilmesi, kansızlığın tedavisi veya kronik böbrek yetmezliği varsa böbrek transplantasyonu oldukça etkindir. Ancak hastaların yüzde 95�inde sebep bulunmamaktadır. İdiopatik denen bu hastalarda etkin ilaç tedavileri uygulanmaktadır.


GECELERİ BULMACA ÇÖZÜN

u Bacağınızı oynatma ihtiyacınız geldiğinde bununla savaşmayın, yataktan kalkın veya seyahatinizi durdurun. Zira savaşmak şikayetlerinizi artıracaktır.
u Bir uyku günlüğü tutun. Örneğin kullandığınız ilaçları ve teknikleri, bunların yararlarını ya da zararlarını yatmadan önce yazın veya bir teybe kaydedin ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşın.
u Çalışma masanızın yerden yüksekliğini artırın, bu size kıpırdamak için daha geniş bir yer sağlayacaktır.
u Güne başlarken ve yatmadan önce germe egzersizleri yapabilirsiniz ve masaj faydalı olabilir.
u Akşamları yoğun zihinsel aktivite gerektiren bulmaca çözmek gibi işler yapan hastaların bazılarında da yakınma gerileyebilir.
u Hafif şikayetler için hekim kontrolünde ağrı kesicilerin kullanılması yararlı olabilir.
u Ilık bir banyo, bacaklara yapılan masajlar yararlı olabilir.
u Sıcak ve soğuk paket uygulamaları, hatta bazen her ikisinin art arda uygulanması rahatlatıcı olabilir.
u Orta şiddette, düzenli olarak yapılan egzersiz, şikayetleri azaltmada etkilidir. Ancak fazla egzersiz ve geç saatlere sarkan antrenman programları şikayetleri artırır.
u Meditasyon ve yoga gibi rahatlama teknikleri olumlu sonuçlar verebilir. Özellikle stresle artmış hastalıkta bu yolla iyi sonuçlar alınabilir.
u İdeal bir uyku ortamı hazırlamak -serin, sessiz ve rahat-, aynı saatte uyumak ve uyanmak çoğu kez semptomları azaltır.
u Yatağa gitmeden önce uyanık ve aktif olun. Uzun süre uyuşuk oturmak, miskinlik ve yarı uykulu uzanmak şikayetleri artırır.

AKŞAM YEMEĞİNİ ERKEN YİYİN

u Akşam yemekleri erken saatte ve hafif yenmeli.
u Sinir sistemini destekleyecek B12 vitamini, folat, E vitamini ve potasyum, demir, kalsiyum, magnezyum gibi minerallerden zengin beslenme programı hastaları rahatlatır.
u Bazen sadece kafeini kesmek şikayetleri ortadan kaldırabilmektedir. Kahve, çikolata, kola ve çaydan uzak durmak faydalı olacaktır.
u Alkol ve sigara hastalığı tetikleyici ajanlar olabilir. Bunlardan uzak kalmak hastaya yardımcı olabilir.
u Bulantı giderici, soğuk algınlığı veya alerjide kullanılan ilaçlar, tansiyon ilaçları, anti-depresan ilaç grupları yakınmaların şiddetlenmesine neden olmaktadır.