Dünya üzerinde bir başka virüs daha var ki bu virüse bağlı olarak bir günde ölenlerin sayısı AIDS nedeniyle yaşamını yitirenlerden daha fazla. Adı Hepatit B ve Türkiye’de her 10 kişiden biri bu virüsü taşıyor; kolayca yayılabiliyor. Sarılık, siroz, karaciğer kanseri gibi hastalıklara neden olan virüsten korunmanın yolu ise aşı

Prof. Dr. Esin Şenol, Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji ABD öğretim üyesi

HEPATİT B, hepatit B virüsü (HBV) adı verilen bir etkenle ortaya çıkan ciddi bir karaciğer hastalığı. Hastalık; akut karaciğer iltihabı (sarılık), yaşam boyu enfeksiyon (taşıyıcılık), siroz, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliğiyle gelişebiliyor ve ölümle sonuçlanabiliyor.

Hepatit B hem dünyada hem de Türkiye’de çok önemli bir sağlık sorunu. Dünya’da yaklaşık 400 milyon kişinin HBV ile enfekte olduğu biliniyor. Bu hastalığa bağlı bir günde ölenlerin sayısı, AIDS’e bağlı bir yılda ölenlerin sayısından fazla. Türkiye’de nüfusun yüzde 5-10’luk bir bölümü hepatit B virüsü taşıyıcısı olup, yüzde 30-60 enfeksiyonla karşılaşıyor.

HBV’nin infekte kan ve vücut sıvıları (cinsel salgılar, tükürük) ile bütünlüğü bozulmuş cilt ve mukoza (göz, ağız içi gibi) temasıyla bulaşıyor. Kan veya kan ürünlerinin nakli, ortak kesici-delici alet (makas, bıçak, jilet, akupunktur, iğne) ortak hemodiyaliz kullanımı da hastalığın bulaşmasına neden oluyor. İkinci önemli bulaş yolu cinsel temastır. Üçüncü yol ise enfekte anneden bebeğe geçiştir. Ayrıca infekte kişilerle cinsellik içermeyen yakın temas sonucu da virüs bulaşabiliyor. Hastalığın dördüncü bulaşma şekli ise horizantal/yatay bulaş olarak adlandırılıyor. Türkiye’de horizantal bulaş ana bulaşma yolu olarak bildiriliyor enfekte kişilerle aynı ortamı (aynı ev, oyun arkadaşlığı gibi) paylaşan çocuklar ve gençlere bulaşıyor.

HBV her zaman bulgu vermiyor. HBV ile karşılaşan olguların yaklaşık yüzde 60-70’inde hastalık sarılıksız seyrediyor; daha çok halsizlik, ateş, kırıklık gibi gribal enfeksiyon belirtileri gösteriyor. Diğer yüzde 30 olguda ise sarılık gelişiyor ve cilt ve göz aklarında sararma, idrar renginde koyulaşma, halsizlik, yorgunluk, bulantı, kusma, karında sağ üst kısımda ağrı gibi bulgularla seyrediyor.

TAŞIYICILAR ÇOK TEHLİKELİ

Bir de Hepatit B taşıyıcılığı var ki virüse ait zarf bölümündeki yüzey antijeninin (HBsAg) kandaki varlığının altı aydan uzun sürmesi anlamına geliyor. Bu durum enfeksiyonun geçirildiği yaşla ilişkili olarak; yeni doğan bebeklerde yüzde 90, erişkinlerde yüzde 5-10 sıklıkta, virüsün kandan temizlenememesi sonucu gerçekleşiyor. Virüsü kandan temizleyemeyen olguların yüzde 25’lik bölümünde, karaciğer iltihabı görülüyor. Taşıyıcı olarak adlandırılan grup genel olarak, sağlıklı olup daha çok bulaştırmada rol oynuyor.

KRONİK HALE GELEBİLİYOR

Karaciğer iltihabı bulguları olan ya da kronik hepatit olarak adlandırılan olgularda siroz ve karaciğer kanseri gelişme riski söz konusu. Ancak sağlıklı olduklarını varsaydığımız taşıyıcılarda da zaman içinde enfeksiyonun aktifleşmesi ve artmış karaciğer riski söz konusu olduğundan düzenli olarak izlenmeleri gerekiyor.

Sarılıklı ya da sarılıksız akut olgular için istirahat dışında bir tedavi bulunmuyor. Ancak karaciğer yetmezliğine gidiş veya şiddetli bulantı-kusması olan hastaların hastaneye yatırılarak izlenmesi gerekiyor. Kronik hepatit olguları, alınan karaciğer biyopsisi sonrası ilaçla tedavi edilebiliyor. Ancak tedavi başarısı yüzde 30 civarında.


BELİRTİLERİ


Aşırı halsizlik ve yorgunluk hissi
İştah kaybı
Bulantı
Kusma
Deride ve göz aklarında sararma
İdrar renginde koyulaşma
Karın ağrısı
Karaciğer bölgesinde hassasiyet

KİMLER RİSK ALTINDA?

Hepatit B’li anneden doğan bebekler
Ev içinde Hepatit B hastası ya da taşıyıcısı olanlar
Birden fazla kişiyle cinsel ilişkisi olanlar
Kan ve kan ürünleri kullananlar
Hemodiyaliz hastaları
Damar içi ilaç bağımlıları
Sağlık personeli

Tüm bebeklerin aşılanması şart

HBV, AIDS virüsünden 100 kat daha bulaştırıcı. Kaynar suda 10 dakika, kuru sıcakta (160 derece) sodyum hipoklorit (çamaşır suyu) ve alkolle dezenfekte edilebiliyor. Virüsün bulaştığı bir yüzeyde yedi gün kadar canlı kaldığı, Türkiye’de her 10 kişiden birinin taşıyıcı olması, hastalık nedeniyle ortaya çıkabilecek kalıcı etkiler düşünüldüğünde, aşılama ve eğitim ile korunmanın önemi daha çok artıyor.

Hepatit B’den korunmak mümkün. Bunun en etkili yolu ise aşı. Dünya Sağlık Örgütü, Türkiye gibi riskli bölgelerde tüm yeni doğan bebeklerin aşılanmasını öneriyor.

Bir başka önemli korunma yolu da eğitim. Yani kişilerin bu konuda bilinçlendirilmesi. Cinsel ilişki sırasında kondom kullanımı, ortak kesici-delici (manikür, traş, dövme, piercing vb.) kullanımı konusunda bilinçli yaklaşım (tek kullanımlık aletler, yeterli dezenfeksiyon vb.), taşıyıcı yakınlarının aşılanması gibi ek önlemlerin alınması virüsün bulaşmasını engelleyebiliyor.