Şeker hastalarının insülinsiz yaşamalarına olanak sağlayan ’adacık nakli’ çalışmalarında büyük başarılar elde ediliyor. Kanada’nın Edmonton şehrindeki araştırmacılar bu alanda devrim niteliğinde sonuçlar yayınladılar. Artık adacık nakli merkezlerinin tüm dünyada yaygınlaştırılması hedefleniyor. Ancak, bunun için adacıkların elde edildiği pankreas bağışlarının artması şart

Ş eker hastalarını insülin enjeksiyonsuz bir hayata kavuşturmak için tüm dünyada çeşitli çalışmalar sürdürülüyor. Bu alanda devrim niteliğindeki ilk sonuçlar Kanadalı bilim adamları tarafından yayınlandı. Kanada’nın Edmonton şehrinde yapılan çalışmaya katılan hastalar beşinci yıllarına geldiler ve yarısı insülinsiz olarak yaşamlarını sürdürebiliyor. Harvard Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulkadir Ömer, konuyla ilgili olarak diyabet tedavisindeki son gelişmeleri anlattı...

* Tip 1 diyabetliler için hücre nakli çalışmaları ne aşamada?
Adacık naklindeki yıllardır beklenen umudu yeşerten sonuç: Edmonton çalışması. 2000 yılında Kanada’nın Edmonton şehrindeki araştırmacılar, adacık naklinde devrim niteliğindeki sonuçları yayınladılar. Bu çalışmada adacık nakli yapılan yedi şeker hastası bir yıl insülinsiz olarak yaşamlarını sürdürebilmişlerdi. Bugün Edmonton çalışmalarındaki hastalar beşinci yılına geldiler ve hastaların yarısı insülinsiz olarak yaşamlarına devam ediyor . Bu çalışmadan sonra tüm dünyada adacık nakli merkezleri kurulması için büyük ilgi oluştu ve Edmonton başarısını tekrar edebilmek için çok merkezli çalışma başlattı. Bu çalışmaların sonunda da başarıya yakın bir sonuç elde edildi.

ORGAN BAĞIŞI ARTMALI
* Yaklaşık kaç insanda nakil çalışması uygulandı, başarı oranı nedir ve gerçekçi sonuçları neler?
Şu ana kadar ABD’de 160 Kanada’da 50 hastaya modern yöntemle adacık nakli yapıldı. Bu sayı 2001 yılından sonraki nakilleri içeriyor. Bu hastalarda iki nakilden sonra, 10 hastadan sekizi bir yıl, yedisi üç yıl, beşi ise dört yıl insülinsiz olarak yaşamına devam edebiliyor. İlginç bir nokta da; bazı hastalarda insülinsiz yaşam olmasa bile, insülin ihtiyacı nakil öncesine göre azalıyor ve bu hastalarda kan şekeri kontrolü daha kolay sağlanıyor. Önemli bir konu; bunu tüm şeker hastalarına uygulayamamamız. Adacık naklini; insülin kullanımına rağmen kan şekeri ayarı sağlanamayan, kan şekeri sık sık düşen ve düşüşü algılayamayan şeker hastalarına tavsiye ediyoruz. Bu hastalar maddi ve manevi olarak büyük bir tehlike altında yaşamakta, normal iş ve aile yaşamı olmamaktadır.

* Tedavinin yan etkileri, olumsuz giden tarafları var mı?
En önemli olumsuz yanı; nakledilen hücrelerin reddini önlemek için verilen ilaçların yan etkileri. Bunun yanında elimizde yeterli sayıda organ olmadığı için tüm şeker hastalarına yönelik bir çözüm gibi görünmüyor. Adacık naklinde en büyük sorun; bağışlanan pankreas sayısındaki mutlak azınlık. ABD’de toplam 160 civarı adacık nakli yapıldı. Buna karşılık her yıl 30 bin civarında kişi şeker hastası oluyor.

YÜZ GÜLDÜREN ÇALIŞMA
* Joslin Diabetes Center’in dünyada bu alandaki durumu nedir?
Joslin diyabet merkezinde şu ana kadar 16 tip 1 diyabetli hastaya, 28 nakil yapıldı. Biz istikrarlı olarak iyi sonuçlar alıyoruz. En eski hastamız 20 aylık ve insülin kullanmıyor. En yeni hastamız ise, daha bir - iki aylık. Biz beş kişi olarak gece ve gündüz nakil yapmaya hazırız. Ayrıca, hastaların takibini yapan ekipte de altı kişi sürekli olarak bekliyor. Adacık nakli günün herhangi bir anında olabileceği için, bu işte çalışan ekibimizin aile ve sosyal hayatında ciddi fedakarlık gerektiriyor. Şu an ABD’de beş merkez, Kanada’da bir ve Avrupa’da ise dört merkez bu işle aktif olarak uğraşıyor. Ancak her merkez kendi bölgesindeki hastalara nakil yapabiliyor.

* Herkes nakil yaptırabilir mi?
Teorik olarak tüm şeker hastaları nakil yaptırabilir. Ancak herkese yetecek kadar hücre yok, hücreleri elde edeceğimiz pankreas da yok. Bu pankreaslar ölmüş kişilerden bağışlarla elde edildiği için bir organın alınmasında ciddi koordinasyon gerekiyor. Bu nedenle, kök hücreden insülin üreten hücrelerin elde edilmesi konusu da erken olmakla beraber üzerinde en çok çalışılan diğer bir konu.

* Ortalama fiyatı nedir?
Biz bir pankreastan adacıkları elde etmek için 12 saat içinde 50.000 dolar harcıyoruz. Hastaya bir yıllık maliyeti 100 bin doları buluyor. Şimdilik bu para araştırma fonlarından karşılanıyor. Kanada’da artık bu işlem sigortalar tarafından da karşılanmaya başlandı. Amerika’da da sigortaların gelecek yıl bu faturayı üstlenmesi bekleniyor.