Emniyet Müdürlüğü Organize Suçlarla Mücadele Şubesi’nin çözdüğü Roche çalışanlarının iç yazışmaları, iki yıldır bitmeyen skandalların adresi olan şirkette bir kez daha olağanüstü hal ilan edilmesine yol açtı. Roche yönetimi, Türkiye’deki 44 bölge müdürünü de İstanbul’a çağırarak bütün birim müdürleriyle toplantı yaptı. Toplantıda, bundan böyle çalışanların, şirket aleyhinde mahkemede delil olabilecek en ufak bir not bile tutmaması istendi. Üst düzey bir Roche yöneticisinin, müdürlere “Bir daha böyle aptal aptal her şeyi yazmayın. Kimse yazılı bir belge tutmasın” dediği öğrenildi. Sahada çalışan tıbbi mümessillerin de belirsiz bir süre için doktorlarla görüşmeye gitmemesi kararı alındı.

‘DOKTORLAR YÜZÜMÜZE BAKMIYOR’

İç yazışmaların e-mail yoluyla yapıldığı Roche şirketinde ele geçen yüzbinlerce e-mail kaydından, suç ve suç unsuru içeren 416’sı inceleme tutanağına geçirilerek, geçen hafta İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi’ne gönderilmişti. Bu yazışmalar, “sağlık taraması adı altında Roche ilaçlarının yazdırılması için olmayan hastalar ve hastalıklar yaratıldığı, bunun için doktorlarla pazarlık edildiği, olmayan hizmetlere karşılık hizmet faturası kesilerek vergi kaçırıldığı, yasadışı uygulamaların hastaların ölüm nedenini değiştirtmeye kadar vardırıldığının” belgesi oldu. Bunun üzerine yönetim çok daha sıkı önlemler almaya karar verdi. İstanbul’da yapılan toplantıda, bölge müdürlerinin “Doktorlara gidecek durumumuz yok, yüzümüze bakmıyorlar” dediği ve Roche yönetiminin de “Doktorlara gitmeyelim. Eczacılara yoğunlaşalım, onların böyle hassasiyeti yok. Paralarına, kampanyalarına bakarlar” karşılığını verdiği öğrenildi. Doktor ve eczacılarla yüz yüze görüşen tıbbi mümessillerin, antibiyotikler ve tansiyon ilaçlarına ağırlık vermesi ve eczanelerde bunun için kampanya yürütülmesi benimsendi. Toplantıdan çıkan müdürler “bu parlak fikir hangi sivri akıllıdan çıktı” diye konuşurken, doktor ziyaretleri askıya alınan tıbbi mümessiller de bölge müdürlerinin bürolarında vakit geçirmeye başladı. Neredeyse her gün yeni bir belgenin ortaya çıkmasıyla yıpranan Roche çalışanlarının, “acaba şimdi ne çıkacak” diye endişeyle beklediği öğrenildi.

MASRAF FORMU YERİNE POST IT

Organize Suçlarla Mücadele Şubesi’nin tutanağı mahkemeye gönderildikten sonra şirket içinde yeni bazı düzenlemeler de yapıldı. Bunlardan biri de, doktor, eczacı ya da ecza depolarına yapılan ödemelerin muhasebe kayıtlarına girebilmesi için kullanılan “Masraf İzahat Formu”nun kaldırılması oldu. Hiçbir şekilde yazılı belge kalmamasını isteyen Roche yönetimi bu formların yerine, açıktan yapılan ödemelerin post it (bir yüzü yapışkanlı not kağıdı) üzerine yazılarak muhasebeye gösterilmesi talimatı verdi. Muhasebe, ödemenin nereye gittiğini bu şekilde gördükten sonra post it’leri yırtıp atacak ve ortada suç unsuru olabilecek bir şey kalmayacaktı. Bir süredir uygulanan bu yöntemle başarılı da olundu. Ancak muhasebenin yırtıp atmayı unuttuğu bir post it, geçenlerde denetime gelen Maliye müfettişlerinin gözünden kaçmadı. Bu da o çalışanın işten ayrılmasıyla sonuçlandı.


BUGÜNE NASIL GELİNDİ?

İki yıl önce, aynı ilaç için aynı günlerde kesilmiş üç faturayla suçüstü yakalandı Roche firması. Kanser ve diyaliz hastalarında kullanılan Neorecormon adlı ilacın bir ecza deposuna 88, bir özel hastaneye 173, SSK hastanelerine 230 milyon TL’den satıldığını gösteren belgelerdi bunlar. Aksini inkar edecek durumları yoktu. Etmediler de. Göz göre göre yapılan bu soygunu Roche yöneticileri, “İhale işleri biraz karışık. Bu son derece doğal. Devlet de biliyor zaten” diye savundu.


O sırada Roche Türkiye Genel Müdürü olan Faruk Yöneyman, satış müdürü ve halkla ilişkiler şirketinin temsilcisiyle birlikte, bu haberleri yayımlayan Vatan gazetesini ziyaret etti. Söyledikleri özetle, “Biz bunları yapıyoruz ama herkes yapıyor, devletin ihale sistemi buna olanak veriyor”du. Üç saate yakın süren görüşme ertesi günkü gazetede “Acı itiraf” başlığıyla yayımlandı. Sabah ilk arayan Faruk Yöneyman’dı, “Söylemediğimiz hiçbir şeyi yazmadığınız için teşekkür ederim” diyordu.


Haberlerin arkası kesilmedi, ilaç yolsuzluğu medyada geniş yer buldu. Roche bunun üzerine gazetelere tam sayfa ilanlar vererek “bütün bu kıyametin nedeni eski bir çalışanın şirket dışına çıkardığı belgelerdir” dedi. “Her türlü denetime açığız” diye de ekledi. İstanbul Cumhuriyet Savcılığı soruşturma başlattı. 13 Ağustos 2004’te polis, Roche Türkiye’nin genel merkezine baskın düzenledi. Burada el konulan belgeler uzun süren bir çalışmayla incelendi ve bir tutanak hazırlandı.


Paralı ilanlar vererek skandalı kapatamayacağını anlayan Roche yönetimi, çalıştığı halkla ilişkiler firmasını değiştirdi. Konuşacağı gazetecileri itinayla seçmeye başladı. “Acı itiraf” başlığına rağmen teşekkür ettiği muhabirin telefonlarına çıkmaz oldu. Şirkette bir nevi olağanüstü hal ilan edildi. Dışarı herhangi bir bilgi ya da belgenin çıkmaması için her türlü önlem alınmaya başlandı; çalışanların telefonlarını dinlemeye varan önlemler… Yetmedi. Medyayla ilişkileri düzenlemek üzere eski bir gazeteci transfer edildi. Kafası karışık köşe yazarlarını “aydınlatmak” için çalışmalar yürütüldü. Kısmen başarılı da olundu. Bir gün yazdığını ertesi gün “ben yanılmışım” diye “düzelten” yazarlar oldu.


Ama takke düşmüştü bir kere. İstanbul Cumhuriyet Savcılığı, Başbakanlık Teftiş Kurulu, Organize Suçlarla Mücadele Şubesi, savcılığın atadığı bilirkişiler, her şeyi titizlikle inceliyor ve her gün ilaç şirketinin akıl almaz uygulamaları ortaya dökülüyordu. İşte son olarak mahkemeye giden Organize’nin inceleme tutanağı da bunlardan bazıları.


İMHA EDİLECEK MATERYALLER

Organize’nin tutanağına geçen e-mail kayıtları, 13 Ağustos 2004’te Roche genel merkezine yapılan polis baskınında ele geçen 20 kartuştan çıkanlardı. Ancak 31 Temmuz 2004’te Roche skandalı basında yer aldıktan sonra baskına kadar geçen sürede “imha edilecek materyaller” olarak şirket dışına çıkarılan koliler dolusu belge vardı. Bu 20 kartuş, imha edilecekler arasından yakalanabilen belgelerin çok küçük bir kısmını oluşturuyor.