Yakın zamana kadar bunamanın (demans) yaşlılıktan kaynaklanan doğal bir süreç olduğu düşünülüyordu. Şimdi ise bir sağlık sorunu olduğuna inanılıyor. Ortalama ömür arttıkça, nüfus yaşlandıkça daha sık görülmeye başlandı. Farklı ülkelerden 12 uzman, bunamanın dünya haritasını çıkardı. Geleceğin sağlık politikalarına ışık tutacak tahminlerde bulundu. Sonuçlar, The Lancet dergisinde yayımlandı.

İngiltere’den istatistik uzmanı Prof. Dr. Martin Prince’in koordine ettiği uluslararası araştırmaya göre, halen dünyada 24.3 milyon bunama hastası var. Aralarına her yıl 4.5 milyon kişi ekleniyor. Yani her 7 saniyede, yeni bir hasta. 2040’ta sayının 81 milyona ulaşması bekleniyor. Türkiye’de şu anda 220 bin hasta bulunuyor. Ancak bu sayının 2020’de 375 bine, 2040’ta ise 826 bine çıkması bekleniyor. Bunama hastalarının yüzde 65-70’i Alzheimerlı.

Kalbe iyi gelen her şey beyne de iyi gelir

Alzheimer’ın nedeni kesin olarak bilinmiyor. Bir grup araştırmacı, hücreler arasında beta-amiloid proteinlerinin birikmesini sorumlu tutuyor. Bir grup ise TAU denilen proteinin hücrelerin içine çökmesinden kaynaklandığını düşünüyor. Bir üçüncü grup ise bu iki nedeni tetikleyen bir üst mekanizmaya inanıyor. 2005 Eylül’ünde, İstanbul’da gerçekleştirilen Dünya Alzheimer Kongresi’nin iki toplantısı, demansın önlenmesi ve tedavi yöntemlerine ayrılmıştı. Kongrenin başkanlığını üstlenen Prof. Dr. Murat Emre, kalp sağlığıyla Alzheimer arasında yakın ilişki bulunduğunu söylüyor: "Yaşlandığınızda bunamak istemiyorsanız kalbinize iyi davranın. Kalbinize iyi gelen her şey, beyniniz için de iyidir. Örneğin yüksek tansiyon Alzheimer için önemli bir risk faktörü. Yüksek kolesterol de öyle. Bol meyve ve sebze yiyin, sıvı yağları tercih edin."

SADECE HASTALARIN DEĞİL, YAKINLARININ HAYATI DA DEĞİŞİYOR

Bunama sadece hastaları değil, onlara bakmakla yükümlü yakınlarını da etkiliyor. Hastalığın artışını önleyecek etkin sağlık politikaları geliştirilmezse, Türkiye’de 35 yıl sonra, her hastanın ortalama iki yakını olduğu düşünülerek, 2.5 milyon demans mağduru olacağı tahmin ediliyor. Şu anda Alzheimer ve diğer bunama hastalarına yönelik yeterli bakım evi, gündüz bakım evi bulunmuyor.

E vitamini efsanesi yıkıldı gingo biloba umut veriyor

1996’da yapılan bir araştırmanın sonuçlarına dayanan doktorlar, erken dönem Alzheimerlılara günde 2000 ml. E vitamini veriyordu. E vitamininin Alzheimer hastalığının gidişatını yavaşlatabileceğini düşünüyorlardı. Ancak yeni sonuçlanan bir araştırmada, yöntemin işe yaramadığı anlaşıldı. E vitamini tahtından indi, yerine en azından şimdilik "gingo biloba" çıktı. Son 10 yılda yapılan dar kapsamlı araştırmalarda, beyin damarlarını açıcı özellik taşıyan gingo’nun Alzheimer başladıktan sonra yüksek dozda kullanıldığında, hastalığın etkilerini durdurduğu, hatta kısmi geri dönüş sağladığı görülmüştü. Aynı araştırmalar, unutkanlıktan yakınan sağlıklı kişilerde ise bu ilacın herhangi bir etki yapmadığını göstermişti. Şimdi Dünya Sağlık Örgütü’nün desteğiyle, 3 bin hasta üzerinde büyük bir araştırma yürütülüyor. Gingo bilobanın, Azheimer’a dönüşme riski yüksek olan, bellek bozukluğu başlamış hastalardaki etkisi inceleniyor.

ALZHEİMER’A KARŞI ALTERNATİF TEDAVİLER

Aşı yöntemi: Alzheimer hastalarının beyninde bir tür protein olan beta-amiloid birikiyor. Birikim, beyin hücrelerinin ölmesine yol açıyor. Normalde bağışıklık sisteminin bu proteinlere tepki göstermesi gerekiyor. Ancak bağışıklık sistemi beta-amiloid’i tanımlayamıyor, tepki vermiyor. Sonuçta Alzheimer ortaya çıkıyor. Aşı yönteminde deri altına beta-amiloid veriliyor. Vücudun proteini tanıyıp, yabancı ve düşman olarak algılayıp, ona karşı savaş açması sağlanıyor. Aşı yöntemi hayvanlarda denendi, başarılı oldu. Üretilen antikorlar beyine gidip çöken proteine bağlanıyor, beyni bu maddeden kurtarıyordu. Tıp dünyasında geniş yankı yaratan araştırma, daha sonra 300 hastada denendi. Beyinde iltihaplanmaya benzer bir reaksiyon geliştirdiği görülünce, durduruldu. Dört yıl önce rafa kaldırılan araştırmaya tam "öldü" gözüyle bakılırken, beyindeki reaksiyonun nedeni anlaşıldı. Aşıdaki beta-amiloid molekülü küçültüldü. İltihaba sebep olduğu düşünülen parçadan arındırıldı. Tekrar denenmeye başlandı.

7 Amiloidlerle savaşacak madde aranıyor: Tıpta boyamada kullanılan Kongo Kırmızısı’nın, amiloidlerin bir noktada toplanıp, çökmesini engellediği ortaya çıktı. Deniz canlılarından elde edilen bazı moleküllerin de aynı işi yapabildiği anlaşıldı. Yine uzun zamandır bilinen bazı basit kimyasalların, aynı amaçla kullanımı üzerine çalışmalar devam ediyor.

7 TAU’ya yönelik tedaviler: Alzheimer’ın asıl sebebinin beyin hücrelerinin içinde TAU proteinin birikmesi olduğuna inananlar, tedavi çalışmalarını bu yönde sürdürüyor.

ÜLKELERE GÖRE BUNAMA HASTASI SAYILARI

Ülke 2005 2020 2040

ABD3.280.0004.390.0007.760.000

Afganistan36.80062.200131.000

Almanya1.030.0001.470.0001.990.000

Arjantin315.000462.000760.000

Avustralya161.000233.000412.000

Avusturya98.400132.000197.000

Bangladeş141.000245.000600.000

Belçika134.000179.000253.000

Bosna-Hersek24.40043.70072.400

Brezilya729.0001.390.0003.230.000

Çin5.980.00010.200.00022.500.000

Danimarka63.70080.200117.000

Fransa752.0001.030.0001.540.000

Güney Afrika60.900104.000164.000

Hindistan1.750.0003.010.0006.260.000

İspanya525.000707.0001.010.000

İsveç133.000158.000223.000

İtalya798.0001.050.0001.360.000

Japonya1.540.0002.640.0003.670.000

Kanada352.000523.000953.000

Katar7002.70011.000

Kenya30.60048.70088.100

Küba96.100146.000257.000

Malezya67.600139.000355.000

Meksika435.000810.0001.850.000

Mısır198.000348.000777.000

Nepal27.70045.20094.000

Pakistan352.000608.0001.330.000

Peru85.500161.000362.000

Rusya1.090.0001.390.0001.980.000

Suudi Arabistan39.60083.700257.000

Türkiye220.000375.000826.000

Yemen28.10047.300115.000

Yunanistan41.000196.000257.000

Zimbabwe16.00021.90020.500