10 soru ve şimdi ne olacak?

Anayasa Mahkemesi, Sezer ve CHP'nin, "Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi"ni içeren Anayasa değişikliğine yönelik yaptığı iptal başvurusunu reddetti. YSK da referandum tarihini 21 Ekim olarak açıkladı...

Cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunu 367 milletvekilinin katılmadığı gerekçesiyle iptal eden Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini de içeren Anayasa değişikliği paketinin iptalini isteyen Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ve CHP'nin başvurularını 5'e karşı 6 oyla reddetti. TBMM'nin yeni bir kararla süreci durdurmaması halinde, Anayasa değişiklikleri referanduma sunulacak.

YSK Başkanı Muammer Aydın da referandum tarihini 21 Ekim olarak açıkladı. Parlamenter sistemde önemli değişiklikler öngören paketin önünü açan karar, 22 Temmuz seçimlerinden sonra toplanacak yeni TBMM'nin 11. Cumhurbaşkanı'nı seçmesini referandum tarihi öne çekilmediği sürece etkilemeyecek.

Radikal değişiklikler

Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi, seçilen kişinin 7 yıl ye-rine 5 yıl görev yapması, aynı kişinin iki dönem cumhurbaşkanı seçilebilmesi, genel seçimlerin 5 yıl yerine 4 yılda bir yapılması ve TBMM'deki tüm oturumların 184 milletvekilinin katılımıyla açılabilmesi düzenlemelerini içeren Anayasa değişikliği paketinin iptal istemini dün 7 saat süren toplantısının ardından karara bağladı.
Yüksek mahkeme, "bir maddenin TBMM üye tamsayısının üçte iki çoğunluğuna tekabül eden 367 oyla kabulü gerekirken 366 oyla kabul edildiği, ancak bu sayıya rağmen söz konusu madde çıkarılmadan bütünü oylandığından" paketin iptalinin gerektiğini savunan Sezer ve CHP'nin başvurularını reddetti.

7'ye ulaşamadılar

Anayasa'ya göre, Anayasa değişikliklerinin iptali için 11 üyeli yüksek mahkemedeki 7 üyenin "iptal" yönünde oy kullanması gerekiyor. Dünkü oylamada 5 üye iptal yönünde oy kullanırken, 6 üye başvurunun reddini savundu.

Yüksek Mahkeme, CHP'nin oylamanın içtüzüğe aykırı olduğu yönündeki başvurusunu da, paket Resmi Gazete'de yayımlanmadan yapıldığı gerekçesiyle, usul yönünden oybirliğiyle reddetti.

Kararları açıklayan Başkan Vekili Haşim Kılıç, "Karar cumhurbaşkanını halkın seçmesine Anayasa Mahkemesi'nin vize vermesi anlamına mı geliyor?" sorusuna da "Şüphesiz, tabii. Bundan sonrası Meclis'in takdiridir" yanıtını verdi.

Karar, referandumda da kabul edilmesi durumunda cumhurbaşkanının halk tarafından seçilebilmesinin yolunu araladı.
Sezer, bir kez veto ettiği paketi TBMM'de aynen kabul edilmesi üzerine referanduma sunmuştu. Bundan sonra yasal değişiklik yapılmazsa YSK Başkanı Muammer Aydın'ın açıklamasına göre referandum 21 Ekim'de gerçekleştirilecek. Referandumda "evet" oyları fazla çıkarsa, paket yürürlüğe girecek ve Türkiye için yeni bir dönem başlayacak.

Kuzu: TBMM seçecek

AKP, 22 Temmuz'daki genel seçimle birlikte yapılması amacıyla, referandumun karar alındıktan 120 gün sonra değil 45 gün sonra gerçekleştirilmesi yönünde yasal değişikliğe gitmişti. Sezer'in veto ettiği bu değişiklik TBMM'de yeniden görüşülmediği için referandum 22 Temmuz'da yapılamayacak.

11. Cumhurbaşkanı'nı yüksek olasılıkla 22 Temmuz'da oluşacak parlamento seçecek. TBMM Anayasa Komisyonu Başkanı AKP'li Prof. Burhan Kuzu da 11. Cumhurbaşkanı'nın TBMM'de seçileceğini açıkladı. Diğer ihtimalleri de sıralayan Kuzu, TBMM'nin olağanüstü toplanarak referandumu öne çekebileceğini, 22 Temmuz'da oluşacak aritmetiğe göre partilerin 11. Cumhurbaşkanı'nı halkın seçmesi konusunda uzlaşabileceğini de belirtti. 11. Cumhurbaşkanı'nı halkın seçmesi olasılığı ancak TBMM'nin referandum tarihini ağustos ayının başına çekmesiyle doğabilecek.

Bu kez '367' demediler

Anayasa Mahkemesi, cumhurbaşkanlığı seçiminin ilk turunu 367 milletvekilinin katılmadığı gerekçesiyle iptal ederken 2'ye karşı 9 oyla karar almıştı. Başkan Vekili Haşim Kılıç ile üye Sacit Adalı iptale karşı çıkmıştı. Kılıç ile Adalı dün de iptale karşı çıktı.

367 kararından iptal yönünde oy kullanan üyeler Serruh Kaleli, Ahmet Akyalçın, Serdar Özgüldür ve Osman Paksüt de iptal isteminin reddi yönünde oy kullandı. Bu üyeler, paketin bütününün 367 ile kabulünün yeterli olduğunu, her maddenin ayrı ayrı 367 ile kabulüne gerek olmadığını savundu.

6 üyenin oyuna karşılık, 367 kararında iptal yönünde oy kullanan Şevket Apalak, Necmi Özler, Mehmet Erten, Fulya Kantarcıoğlu ile emekliye ayrılan Anayasa Mahkemesi Başkanı Tülay Tuğcu'nun yerine oturuma katılan yedek üye Mustafa Yıldırım paketin iptalini savundu.

10 soru 10 cevap

1 - Anayasa Mahkemesi'nin kararı ne anlama geliyor?
- Mahkeme, Anayasa değişikliği paketine ilişkin TBMM'deki oylamaları Anayasa'ya uygun buldu. Hukuki süreç olağan seyrinde devam edecek.
2 - Değişikliklerin yaşama geçip geçmeyeceğine halk mı karar verecek?
- Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer, bir kez veto ettiği paketi TBMM'de aynen kabul edilmesi üzerine referanduma götürmüştü. Paketin iptal edilmemesi, paketle ilgili son sözü halkın söyleyeceği anlamına geliyor.
3 - Referandum ne zaman yapılacak?
- Mevzuata göre, referandumun karar alındıktan sonra 120. günü izleyen ilk pazar günü, yani 21 Ekim'de yapılması gerekiyor. Ancak AKP, referandumun 22 Temmuz'daki seçimle birlikte yapılabilmesi için 120 günlük süreyi 45'e çekmiş, bu değişikliği Sezer veto etmişti. Vetodan sonra değişiklik bir daha TBMM gündemine girmedi. 120 günlük süre bundan sonra değişmezse referandum 21 Ekim'de yapılacak.
4 - Bu durumda, 11. Cumhurbaşkanı mevcut Anayasa'ya göre mi seçilecek?
- 11. Cumhurbaşkanı'nı mevcut Anayasa'ya göre TBMM'nin seçmesi gerekiyor. Ancak referandum tarihi ağustos ayı başına çekilir, referandumda "değişikliğe evet" oyları fazla çıkarsa, 11. Cumhurbaşkanı'nı halk seçecek.
5 - Anayasa Mahkemesi'nin bir önceki kararına göre TBMM'nin yapacağı seçime 367 milletvekili katılmazsa oylamaya geçilemeyecek mi?
- Evet. TBMM, 367 milletvekilinin katılımı olmadan, cumhurbaşkanlığı seçimi oylamasını yapamayacak.
6 - Bu durumda, 22 Temmuz'da yapılan seçimin yenilenmesi gerekebilir mi?
- Anayasa'ya göre TBMM, 30 gün içinde cumhurbaşkanı seçemezse, genel seçim yenilenecek. 22 Temmuz'da 367 milletvekilini tek başına çıkaran parti olmazsa, genel seçime gidilmemesi için partilerin uzlaşması gerekecek. Partilerin bu sorunu aşmak için uzlaşarak referandum tarihini öne çekebileceğini belirten AKP'li Prof. Dr. Burhan Kuzu, "Ya da partiler bir isim üzerinde uzlaşır. Bu kişinin 11. Cumhurbaşkanı olarak yılbaşına kadar görev yapması için Anayasa'ya geçici bir madde eklenir. Referandumdan sonra da 12. Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir ve sorun çözülür" dedi.
7 - Yeni parlamento ne zaman toplanacak?
- Seçim sonuçları açıklandıktan 5 gün sonra ağustos başında TBMM toplanacak ve milletvekilleri yemin edecek. TBMM Başkanı'nın seçilmesi ve Başkanlık Divanı'nın oluşması ağustos ortasını bulacak. TBMM'nin daha sonra 30 gün içinde cumhurbaşkanını seçmesi gerekiyor.
8 - Hükümeti kurma süreci de bu arada işleyecek mi?
- Seçimden sonraki 45 gün içinde hükümet kurularak güvenoyu alması gerekiyor. Aksi takdirde seçimlerin yenilenmesi gerekeceğinden, bir yandan da bu süreç işleyecek.
9 - Referandumun yapılması artık kaçınılmaz mı?
- Hayır. TBMM, diğer şıkları bir yana bırakarak, yeni bir karar alıp referandum kararını kaldırabilecek. Bu durumda Anayasa değişikliği paketi ortadan kalkacak.
10 - 11. Cumhurbaşkanı 2014'e kadar mı görev yapacak?
- Mevcut Anayasa'ya göre cumhurbaşkanı 7 yıllığına seçiliyor. Ancak referandum sonucunda bu süre 5 yıla inebilecek. TBMM, cumhurbaşkanını halkın seçmesi için farklı bir ara formül de uygulayabilecek. Anayasa'ya madde ekleyerek, seçilecek 11. Cumhurbaşkanı'nın görev süresi daha da kısaltılabilecek. Böylece referandumun olası sonucuna göre halkın seçeceği ismin 12. Cumhurbaşkanı olarak hemen göreve gelmesi sağlanabilecek.

Uluslararası basın, Anayasa Mahkemesi'nin kararına şaşırdı


Anayasa Mahkemesi’nin Cumhurbaşkanını halkın seçmesini içeren Anayasa değişikliğine yönelik yapılan iptal başvurusunu reddetmesi uluslararası basını şaşırttı. Kararı “beklenmedik” olarak değerlendiren dünya basını, Anayasa Mahkemesi’nin Sezer-AKP mücadelesine de nokta koyduğu değerlendirmesi yaptı.


LE MONDE: “KARAR SEZER-AKP MÜCADELESİNE NOKTA KOYDU”

Fransız Le Monde gazetesi, Türkiye’de “fonda laikliğin bulunduğu bir siyasi mücadele”nin cereyan ettiğini dikkat çekerken Anayasa Mahkemesi’nin “beklenmeyen” kararının “Nisan ayından bu yana Cumhurbaşkanı Sezer ile Başbakan Erdoğan’ın AKP’sini karşı karşıya getiren siyasi mücadeleye nokta koyduğu” yorumunu yaptı.

EL PAİS: BEKLENMEYEN KARAR

İspanyol El Pais ise Anayasa Mahkemesinin “beklenmeyen” kararının seçim kampanyasının kızıştığı bir döneme denk geldiğine işaret etti. Mahkeme’nin, Mayıs ayındaki Cumhurbaşkanlığı krizinde oynadığı role dikkat çeken gazete, Mahkeme’nin son kararının AKP’yi sevindirdiğini yazdı. Gazete, “Ancak Türklerin sandıkta sonraki cumhurbaşkanını seçip seçemeyeceği veya 2014’e kadar beklemek zorunda kalacağı belli değil” sözleri kullandı.

FT: “ANAYASA MAHKEMESİ HÜKÜMETE DESTEK ÇIKTI”

Financial Times gazetesinin haberinde, Anayasa Mahkemesi’nin aldığı kararla Hükümet’e destek çıktığı değerlendirmesi yapıldı. Anayasa Mahkemesi’nin Türkiye’deki en üst düzey yargı organı olduğu ifade edilen haberde, Mahkemenin bu kararıyla referandumun önünün açıldığı vurgulandı. Gazete ancak karara rağmen Cumhurbaşkanı’nı halkın ne zaman seçeceği konusunda bir belirsizlik olduğunu yazdı.

BBC: “KARAR CHP VE CUMHURBAŞKANI İÇİN BİR FELAKET”

BBC’nin haberinde ise Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu kararının Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ve muhalefetteki CHP için bir felaket olduğu değerlendirmesi yapıldı. Haberde gerek Sezer’in gerekse CHP’nin Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuru hatırlatıldı. Türkiye’de son dönemde laik kurumlar ile İslamcı AKP arasında bir “savaş” olduğu ifade edilen haberde, Anayasa Mahkemesi’nin bu ortamda aldığı karar “sürpriz” olarak değerlendirildi.

EL CEZİRE: “ANAYASA MAHKEMESİ’NDEN BEKLENMEDİK KARAR”

El Cezire televizyonunun haberinde Anayasa Mahkemesi’nin “beklenmedik bir şekilde, Hükümet’in Cumhurbaşkanını Meclis’in değil halkın seçmesi için referanduma gidilmesi yönündeki planlarını destekleyen bir karar aldığı” ifade edildi. Haberde, söz konusu kararın Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a destek verdiği değerlendirmesi yapıldı. El Cezire ancak Türk seçmenlerin yine de muhtemelen Cumhurbaşkanlarını 2014’ten önce hak oyuyla seçemeyeceğini belirtti.