Aykırı kararlar yok sayılabilir

Üniversitelerdeki türban yasağının kaldırılmasına yönelik anayasa değişikliği nedeniyle gözlerin çevrildiği Anayasa Mahkemesi, bu konuda açılacak olası davaya ışık tutabilecek bir karara imza attı. Anayasa değişikliklerinin iptalinin istenmesi halinde ancak şekil yönünden denetlenebileceğini vurgulayan mahkeme,değişikliğin yetki yönünden tartışılabileceği noktasında ise açık kapı bıraktı.

Mahkemenin bu kararı, "TBMM'nin yetkisini aşan, örneğin laikliğe aykırı bir şekilde yapılan değişikliğin "yok hükmünde" sayılabileceği" şeklinde yorumlandı.
Anayasa Mahkemesi, 27 Kasım 2007'de, CHP'nin "cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesine yönelik referandumla kabul edilen anayasa değişikliği paketinin iptali ya da yok hükmünde sayılmasına" yönelik istemini karara bağladı. Mahkeme, CHP'nin pakette oy verme işlemi başladıktan sonra yapılan değişikliğin, Anayasa'nın değiştirilemez nitelikteki 2. maddesinde yer alan "hukuk devleti" ilkesine aykırı olduğu yönündeki görüşünü reddetti.

Yüksek Mahkeme'nin bu kararının gerekçesi, Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlandı. Anayasa değişiklikleriyle ilgili kriterlerin tartışıldığı kararda, üniversitelerdeki türban yasağının kaldırılmasına yönelik Anayasa'nın 10. ve 42. maddelerinde yapılan değişikle ilgili tartışmalara ışık tutabilecek ifadeler yer aldı.

Çarpıcı yorum

Kararda, Anayasa'nın 148. maddesine göre anayasa değişikliklerinin esas yönünden denetlenemeyeceği vurgulandı. Kararda, Anayasa Mahkemesi'nin, değişiklikleri sadece biçim yönünden denetleyebileceği açık bir dille belirtildi.
Kararda, bu vurgulamanın ardından, soru işaretleri yaratan bir istisnaya yer verilerek, "Yaptırımı 'iptal' olarak belirlenmiş hususlar dışında denetim olanağı bulunmayan tali kurucu iktidar iradesinin hukuksal geçerliliği üzerinde daha ileri bir tartışma yapmak için, iptal nedenlerinden daha ağır bir hukuka aykırılığın varlığı zorunludur" denildi. Kaynaklara göre böylece, "iptal" yaptırımından daha ağır bir yaptırımı gerektiren hallerde, mahkemenin anayasa değişikliklerini de tartışabileceği mesajı verildi. Hukukçular, "iptal" yaptırımından daha ağır bir yaptırımın, işlemin hiç yapılmamış kabul edildiği "yok hükmünde sayma" olduğunu belirtiyor.

'Yok hükmü' kriterleri

Kararda, bu yorumları doğrular nitelikte, yapılan düzenlemelerin hangi durumlarda "yok hükmünde sayılabileceği" de tartışıldı. Kaynaklara göre, Yüksek Mahkeme, TBMM'nin Anayasa'nın değiştirilemez nitelikteki 2. maddesinde düzenlenen "laiklik" ilkesine aykırı olmasına rağmen yapılan bir düzenlemenin "yok hükmünde" sayılabileceği mesajı verdi ve TBMM'nin yaptığı anayasa değişikliğinin, laiklik ilkesine uygunluğunu denetleyebileceğini gösterdi.

Meclis'in yetkisi tartışması

Karara muhalif kalan üyelerden Anayasa Mahkemesi Başkanvekili Osman Alifeyyaz Paksüt, düzenlemenin yok hükmünde sayılması gerektiğini belirterek, "Geniş anlamda yasama yetkisi içerisinde bulunan anayasa değişikliği yetkisi, Anayasa'nın temel ilke ve kuralları çerçevesinde kullanılabilecek bir yetki olup aksine davranış yetkisizlik nedeniyle geçersizlik sonucunu doğurur.

Böyle bir durumda teklif ve karar yeter sayısının varlığından söz edilemez" dedi. Paksüt, değişikliğin, Anayasa'nın laiklikle birlikte 2. maddesinde düzenlenen "hukuk devleti" ilkesine aykırı biçimde yapıldığını savundu. Muhalif üyelerden Mehmet Erten de TBMM'nin anayasa değişikliğini, Anayasa'da kendisine tanınmayan bir yetkiyi kullanarak gerçekleştirdiğini ifade etti.