BARCA, 164 MİLYON EURO BORÇTAN AVRUPA'NIN KRALLIĞINA ÇIKTI

Geçen hafta FC Barcelona'nın ("Barca") 1899'da kuruluşundan bu yana geçen koca bir asır sonucunda köhneleşen ve imajının ciddi oranda sarsılmasına yol açan eski yönetim modeli ile organizasyon yapısından basetmiş ve bir avuç Barca sevdalısının bu yapıyı değiştirmeye yönelik uzun vadeli stratejileri neticesinde Barca tarihinde rekor destekle yönetime gelişlerini anlatmıştım. Bu hafta ise Kulübü yönetmeye başlayan Laporta ve arkadaşlarının yıllardır Kulübün içerisinde oluşmuş ve Kulübü rekabetçi yapıdan uzaklaştıran statükoyu kırarak büyük bir başarıyla uyguladıkları köklü reform stratejilerinden bahsedeceğim. 

Barca'nın yeni yönetim ekibinin reform stratejilerinin altında İspanyol futbolunu, özellikle de La Liga'nın genel yapılanmasını iyi etüd etmesi yatmaktaydı. Tarihsel olarak İspanya'da spor dernekleri, kar amacı gütmeyen sosyal organizasyonlar olarak faaliyetlerine başlamışlar ve adına "soci" denilen dernek üyeleri tarafından sahiplenilmişler ve bu tarihsel yapı herhangi bir kişi veya kurumun Kulübün sahibi olmasının engellenmesinin sigortası olmuştur. 1990'ların başında İspanyol ekonomisinin periyodik olarak yaşamakta olduğu ekonomik krizlerden biri sırasında, İspanyol Hükümeti spor kulüplerini A.Ş. statüsüne geçmeleri için zorlayacak ve bunun neticesinde sadece 4 büyük İspanyol kulübü, Barca, Real Madrid, Athletic de Bilbao ve Osasuna, kamuoyundaki güçlü etkileri sayesinde ayrıcalıklı olarak muamele görerek bu akıbetden paçayı sıyıracaklardı. Bu 4 büyük Kulüp, yüzyıl kadar evvel kuruldukları şekilde "Spor Derneği" olarak eski yönetim tarzlarıyla yönetilmeye devam edeceklerdi.

Eski organizasyon
Barca'da seçimler 4 yılda bir Başkan ve Yönetim Kurulu'nu belirlemek üzere yapılmakta, en az 1 senelik üye olan 18 yaşın üzerindeki Kulüp üyeleri seçimlerde oy kullanabilmekte. Her 2 yılda bir, noter huzurunda rastgele çekilen kura ile belirlenen 2.500 Kulüp üyesi, en kıdemli 600 üye ve Yönetim tarafından seçilen 60 üye bir Kongre çatısı altında biraraya gelerek, Kulübün idari organını oluştururlar ve periyodik toplantılar ile Yıllık Olağan Genel Kurul Toplantısı'nı yaparak yönetimin icraatlerini denetlerler. Sözkonusu 3.160 Kulüp üyesinin en fazla yüzde 10'unun toplantılara katılmasının olağan karşılanmasıyla birlikte, toplantılara katılan üyeler Kulübü ilgilendiren tüm hususları aralarında tartışırlar ve gerektiğinde karar alınması için oylamaya başvururlar. Organizasyon şemasına gelince, Kulüp tüzüğüne göre Başkan, 3.160 üyeden oluşan Kulübün İdari Organı'na rapor etmekte ve 14 kişiden oluşan Yönetim Kurulu ile birlikte herhangi bir ücret almadan görev yapmaktaydı. Barca tarihi boyunca Yönetim Kurulu düzenli olarak toplanmakla birlikte, Yönetim Kurulu üyelerinin zamanlarının çok az kısmını Kulübü yönetmek için kullanması son derece doğal karşılanan bir davranıştı. Bu davranış kalıbının doğal bir sonucu olarak sorunlara kalıcı çözüm bulunmadan anlık aksiyonlarla gün kurtarılıyor, projeler ciddiyetle ele alınmıyor, Kulüp işleri Yönetim Kurulu üyelerinin tanıdıkları olan yetersiz profesyonellere teslim ediliyor, yıllık hedefler doğru olarak belirlenemiyordu. Dolayısıyla, konulan hedefler takip edilmiyor, başarılar karşısında ödül, başarısızlıklar karşısında ise ceza sistemi mevcut olmadığından, kimin ne yaptığı tespit edilemiyordu. Yanlış kararlar neticesinde borçlar tavan yapıyor, karşılığında sportif başarı gelmiyor, üyeler içten içe bölünerek Kulüplerinden uzaklaşıyor ve bu kaos ortamı içerisinde Kulübü yönetmek imkansız bir hale geliyordu.

Laporta ve arkadaşları
Laporta ve arkadaşları kulübün uzun zamandır etüt ettikleri ve endüstriyel futbolun gerçekleriyle uyuşmayan bu gayriciddi yönetim felsefesini rasyonel yönetim kalıplarıyla değiştirmek üzere işlerine dört elle sarılarak başladılar.
15 Haziran 2003'deki seçim sonrası hemen iş başı yapan, seçim öncesinin eski gölge kabinesi, sonrasının ise yeni Yönetim Kurulu aralarında daha önceden kararlaştırdıkları görev dağılımını hızla efektif hale getirecekler ve detay diagnostik bir çalışmayla 45 maddelik acil bir uygulama planını devreye sokacaklardı. Yapılan çalışmalar neticesinde kulübün gerçek ekonomik durumu birkaç hafta içerisinde tespit edilecek ve gerçek zararın, bir önceki Yönetimi tarafından 72 milyon euro olarak açıklanan resmi rakamdan da fazla, gösterilmeyen vergi ve bazı fonların maliyetleriyle, sözleşme imzalanan futbolcuların tazminatlarını da dikkate alınca 164 milyon euro olduğu görülecekti. 

Laporta ve arkadaşları iş başına gelmeden önceki 2002-03 sezonunda Barca'nın gelirleri sadece 125 milyon euroda kalıyor, yanlış sporcu transferlerinin yoğun etkisiyle giderler 195 milyon euroya ulaşıyor ve kulüp 70 milyon euro zarar ediyordu. Kulübün zarar etmeye devam etmemesi için, 30 Haziran 2003'de iş başına gelindiğinde 1. objektif "sıfır bütçe açığı" olarak belirleniyor ve ne olursa olsun zarar edilmemesi önceliğinin sağlanması için Yönetim kendisine tam olarak 12 ay limit koyuyordu.

Bankalarla anlaşma
Durum tespitinden sonra, yönetim kendi kaynaklarından 25 milyon euroyu sıcak para olarak kulübün kullanımına sunacak, bununla birlikte, yönetim, kulübü karlı çalışan bir hale sokan stratejik iş planını tüm detaylarıyla borçu bankalarla paylaşacak ve iş planına onları da inandırarak, Ağustos 2003'te kulübün iştiraklerine yapacakları avans ödemesi olan 35 milyon euroyu temmuzda yapmaları sağlanacak ve böylelikle yeni yönetim finansal darboğazın aşılması için gerekli nakit akımlarını yaratarak neredeyse çıkmaza girmiş olan ekonomik sistemi döndürmeye başlayacaktı. 

Yeni organizasyonun beyni olan 5 kişilik anahtar ekip direktör pozisyonlarını doldurmak üzere işlerinden istifa edecek ve herhangi bir ücret almadan, tahminlerinden de kötü olan durumu tersine çevirerek ilk 1 yıllık büyük değişimi kurgulayabilmek ve yönetmek üzere için tüm mesailerini Barca'ya vereceklerdi.
Kulübün yeniden kendi ayakları üzerinde durabilmesini sağlamak amacıyla kendilerine 12 aylık bir süre tanıyan yeni yönetim, yeni organizasyon modelinde ağırlıklı olarak eski yönetimlerin akraba ve tanıdıkları, ambiane bir tanımla "adamları" olan Kulübün tüm eski profesyonel yöneticilerinin görevlerine son verecek, belirlenen yeni organizasyon şemasını geçiş döneminde kendileri doldurarak, iş planlarının "şok fazı" adı verilen başlangıç döneminde 6 ayda organizasyonu ayağa kaldıracaktı. Seçilmiş yönetim her bir ana fonksiyon alanı için çalışma grupları oluşturuyor ve en ağır hasarın olduğu hayati öneme sahip finansal alanda en yoğun çalışmalarını gerçekleştiriyordu. 

Kulüpte bir devrim niteliği taşıyan reform projesinin en önemli kısımlarından biri personelin iyi profesyonellerden oluşması olarak ele alınırken, değişen bu durum kısa bir sürede finansal sonuçlara da yansıyor, Kulüp yeni kurulmuş gibi davranarak, futbol bilgisi limitli olsa da profesyonel kariyerleri başarılı yeni personelin arasına katmaya devam ediyor ve bu yeni Ekibin yarattığı farklılığın etkisiyle, Kulüp ilk seneden operasyonel açıdan kara geçiyordu.

Üç alanda hedef
Yeni yönetim hedefini, uygulayacağı küresel marka stratejisiyle Barca'yı ekonomik anlamda başarılı bir Kulüp haline getirmek olarak belirliyor ve bu hedefe ulaşmak için ekonomik, sportif ve sosyal olmak üzere 3 ana fonksiyon alanı oluşturuyordu. Ekonomik alanda, rekor yıllık zarar eden yüksek mali borca sahip Barca'da öncelikli hedef maliyetleri kısma, gelirleri artırma ve borçları uzun vadeye yayarak yeniden yapılandırma olarak belirleniyor, bu hedefler için ayrı stratejik planlar ortaya konuluyor ve son tarihleri de belli olmak üzere iddalı bir program en ufak detayıyla çiziliyordu. Sportif alanda yetkili teknik sekreterlik pozisyonu oluşturuluyor, teknik direktörün sekretere rapor etmesi kararlaştırılıyor ve finansal hedefler doğrultusunda sadece 1 yıldız alımı hedefleniyor, sportif başarı hedefi ise ilk yıl için 2. planda tutuluyor, İspanya Ligi'ni ilk 4 arasında bitirerek Şampiyonlar Ligi'ne katılma hakkını elde etmek tek başarı kriteri olarak belirleniyordu. Sosyal alanda ise hedef, yoğun bir kutuplaşma yaşanan taraftar ve üyeler arasındaki ilişkiyi düzelterek bunları birbirlerine ve Kulübe entegre etmek olarak belirleniyor ve son yıllarda unutulmaya başlanmış Barca değerlerinin yeniden ön plana çıkarılması olarak amaçlanıyordu.
Son derece detaylı olarak hazırlanış ve saat gibi tıkır tıkır işleyen iş planı meyvelerini vermekde gecikmeyecek ve banka borçları 151 milyon euroluk bir sendikasyon kredisiyle 2010 yılına kadar yayılacaktı. "Sıfır" bütçe açığı hedefiyle, başta futbolcular olmak üzere sporcu sözleşmeleri, kendileriyle yeniden görüşülerek pazarlık edilecek ve neredeyse tamamının kabulüyle garantili ödeme yerine performans bazlı ödeme sistemine geçilecek ve böylelikle sporcu ücretlerinde yüzde 23'lük azalma sağlanacak, özellikle futbolun yönetiminde büyük önem taşıyan ücret/ciro rasyosu yüzde 88'den, önemli bir düşüşle ideal bir oran olan yüzde 50'ye indirilecekdi.

Barca Gelirleri (milyon Euro)
Dönem Sponsorluk Maç Yayın Toplam Dünya gelir
ve ticarı günü ligi sıra
2002-03 39 42 43 123 13
2003-04 45 58 66 169 7
2004-05 63 66 79 208 6
2005-06 88 76 94 259 2
2006-07 95(%33) 88(%30) 107(%37) 290 3
Kaynak: Deloitte, 2006/2007 Football Money League, Şubat 2008

Aidatlar arttı
Haftalık raporlama ile giderler kuruşu kuruşuna takip edilecek, gelirleri artırmak için ise üye aidatları yüzde 40 oranında yükseltilecek, aidiyet duygusunu artırmak ve Barca'nın en önemli aktifi olarak öne çıkan üye unsurunu daha efektif olarak kullanmak üzere Kulübe 50.000 yeni üye kazandırılarak, üye sayısı 150.000'e çıkarılacaktı. 2006-07 sezonunda, her kulüp üyesi Barca'nın bir parçası olma onuruna ulaşmak amacıyla yılda 142 Euro (250 YTL) öderken, Barcelona şehri dışında yaşayan üyeler lokal üyeler kadar ekonomik avantajlara sahip olmamakla birlikte; bedava müze turu, maç günü biletlerini almada öncelik, indirimli maç günü bileti alma gibi maddi, biraz uzakdan da olsa camianın bir parçası olma gibi manevi avantajlar elde ediyorlardı. 

Sezonluk futbol biletlerin de daha ilk yıldan önemli oranda zam yapılacak, eski Yönetimlerin tanıdıklarına verilen bedava biletler bıçak gibi kesilecek, Kulüpte yıllardır beklenilen köklü ve olumlu değişimi fark eden üye ile taraftarlar ise bu tarihi dönemeçte kendi paylarına düşen rolü oynamak üzere 98.800 kişi kapasiteli Nou Camp'da doluluk oranını yüzde 100'e taşıyacaktı. Bu arada stadda 36 yeni loca inşa edilecek ve hemen satılacak, şimdiye kadar sadece futbol katedrali olan Nou Camp, firmalar için düzenlenen akşam yemekleri, toplantılar, galalar, havai fişek şovları ve futbolcuların hazır bulunduğu imza toplantıları gibi aktivitelerle haftanın 7 günü 24 saat durmadan çalışan ve para kazanan bir eğlence merkezi haline dönüşecekti. TV De Catalunya ile 5 yıllık, yıl başına 54 milyon euroluk yayın anlaşması yapılacak ve kısa süreye sığdırılan bu inanılmaz atılımla, gelirler 1. yılın sonunda yüzde 37 oranında artarak, Kulübün 1,5 milyon euro operasyonel kara geçmesini sağlayacaktı. 

5 yıllık sözleşmeyle takımın teknik direktörlüğüne getirilen sadece 41 yaşındaki Rijkaard liderliğinde sanki bir kolej takımıymış gibi birbirlerine kitlenen ve Nou Camp tribünlerinin yoğun desteğini alan tek yıldızı Ronaldinho'nun da önemli katkısıyla, futbol takımı 2003-04 sezonunu Real Madrid'in ardından 2. sırada bitirerek uzun yıllar sonra Şampiyonlar Ligi vizesi alınıyor, böylelikle sportif başarı hedefini tutturan Kulüp önemli bir gelir kalemine daha kavuşuyordu. 

Reformlar 1. yıl sonrasında Barca'da devam ediyor, kriz yılını borcun yeniden yapılandırılması ve üyelerden yeni kaynak girişiyle bertaraf eden Kulüp, TV kanalı Canal Barca'yı kuruyor ve 25.000 öde-izle müşterisiyle ilk yıldan karlı bir hale getiriyordu. 

Laporta ve arkadaşlarının iş başına gelerek köklü değişimi başlattıkları, 2003 Haziran'ında toplam 230 milyon euro borç, 110 milyon euro oyuncu ücreti (yüzde 88 ücret/ciro rasyosu), sadece 123 milyon euro ciro, 164 milyon euro gerçek zarar ve 1999-2003 arası "sıfır" kupa ile 2003 sezonunda lig 6.cılığından; sadece 4 yılda gelinen tabloda; ciro 290 milyon Euro'ya ulaşmış, dünya gelirler liginde 13.'lükten 3.'lüğe gelinmiş, yüzde 50'ye düşürülen ücret/ciro rasyosunun da olumlu etkisiyle bütçede hiçbir yıl açık verilmemiş, yeni borç alınmamış; ilk yıldan itibaren operasyonel karlılık sağlanmış; her gelir kaleminde 2 kattan fazla artış yaşanmış; bunlar yapılırken Kulübün hiçbir varlığı satılmamış ama yeni tesisleşme yatırımları yapılmış; taraftar ve üyeler arasında birlik sağlanmış, üye sayısı artmış ve "bir futbol kulübünden çok daha fazlası anlayışı" sadece sportif başarı endeksli anlayışın yerini almıştır. 

İşte tüm bu önemli başarılar, son dönemlerde dünya kulüplerinde yaşanan değişimler içerisinde Barca'yı farklı bir konuma getiriyor ve mükemmel bir şekilde organize edilen değişim süreci Barca markasını küresel bazda değerli bir konuma taşıyarak, tüm spor kulüpleri için önemli bir gösterge ve rol modeli haline getiriyordu.
Ne diyeyim, darısı Türk spor kulüplerinin başına... Haftaya La Liga'nın diğer devi Real Madrid'deki değişim sürecini anlatacağım. 

Barca'nın yeni yönetim ekibinin reform stratejilerinin altında İspanyol futbolunu, özellikle de La Liga'nın genel yapılanmasını iyi etüd etmesi yatmak...