Törelerin egemenliğini acımasızca sürdürdüğü Güneydoğu'da, bilim adamlarının sakat doğumlara yönelik tüm uyarılarına karşın akraba evliliği yapanların oranı yüzde 47'ye ulaşıyor. Erkeklerin yüzde 4.4'ünün ''berdel'' yöntemiyle evlendiği saptanırken küçük yaşta evlilik uygulaması bir türlü engellenemiyor. Yörede kadınların yüzde 36.9'unun 15 yaşına gelmeden kocaya verildiği ortaya çıkıyor.

Dicle Üniversitesi'nde Prof. Aytekin Sır 'ın töre ve namus anketinden sonra üniversitenin Sosyoloji Bölüm Başkanı Yrd. Doç. Dr. Rüstem Erkal başkanlığındaki bir ekibin Güneydoğu illerinde akraba evliliği ile ilgili yaptığı araştırma da, feodalitenin aile kurumunu kendi kurallarıyla oluşturmaya devam ettiğini gösteriyor.

Dicle Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenen ''Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin Toplumsal Yapısının İncelenmesi'' çalışması, bölgenin ekonomik, demografik, aile, kentleşme, kültürel, etnik ve eğitim yapısını mercek altına alıyor. Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak, Kilis'teki aile yapısı, akraba evliliği, çok eşle evlilik, ilk evlilik yaşı, evliliğe karar verme biçimi, ailelerin sahip olduğu çocuk sayısı ile ilgili veriler, örnekleme grubunu oluşturan aile reislerine uygulanan anket sonuçlarına dayandırılıyor. Ankette, aile reislerine çocuklarının hangi yaşta evlendiği ya da evlenmesi gerektiği, kaç çocuğa sahip olmak istedikleri, çocuklarının eş seçiminde kararı kimin verdiği gibi sorular soruluyor.

Araştırma, kadınların büyük bölümünün küçük yaşta ve çoğu zaman çağdışı yöntemlerle evlendirildiğini, feodal baskılarla kumalığa boyun eğmek zorunda bırakıldığını da ortaya koyuyor.

EVLİLER BİRİNCİ DERECE AKRABA

Rüstem Erkal ve ekibinin 2 bin 170 hane üzerinde yaptığı araştırmaya göre, Güneydoğu illerinde akraba evliliğine yüzde 51 oranıyla en çok Urfa'da, yüzde 46 ile Mardin'de rastlanıyor. Bölgede eşlerin yüzde 24.3'ünün birinci derece, yüzde 15.4'ünün de ikinci derece akraba bağı olduğu belirtiliyor. Töre cinayetlerinin de çok yaygın olduğu bu kentlerde akraba evliliği oranının bu denli yüksek çıkması uzmanları şaşırtmıyor.

Yörede gençler evlilik yaparken ilk sırayı amca çocuklarına veriyor. İkinci derece evlilikler ise daha çok baba soyuna dayanırken, aşiret içi evlilik ya da aynı köy ve mezradan yapılan evlilikler de önemli bir yer tutuyor.

ÇOKEŞLİLİK REKORU URFA'DA

Bölgede çok eşle evlilik geleneği de sürüyor. Ankete katılan ailelerin yüzde 5.6'sında çok eşle evliliğe rastlanırken bunlar arasında 2 kadınla evli olanların oranı daha yüksek çıkıyor.

Çok eşle evliliğe yüzde 10.2'i oranı ile en çok Urfa'da, yüzde 9.4'lük oranla Diyarbakır ve 6.7'lik oranla Mardin'de rastlanıyor. Çok eşle evlilik, aşiret yapısının egemenliğinin önemli oranda koruduğu Urfa'nın Harran, Suruç, Bozova, Diyarbakır'ın Silvan ve Bismil ilçelerinde daha çok görülüyor.

Araştırma, Urfa'nın Suruç ilçesinin Kesmecik köyünde 50 haneden 12'sinde erkeklerin birden fazla kadınla evli olduğunu ortaya koyuyor.

ÇOCUK YAŞTA GELİNLER

Dicle Üniversitesi'nin araştırmasında evlilik yaşıyla ilgili veriler de sıralanıyor. 15 yaş altı evlenme oranı yüzde 36.9, 16-20 yaş yüzde 6.6, 21-25 yaş evlenme oranının ise 17.5 olarak saptandığı araştırmada, kent merkeziyle ilgili bilgiler de bulunuyor. Buna göre kentteki kadınların yüzde 3'ünün 15 yaş altı, yüzde 64'ünün ise 15-19 yaş arasında evlendiği anlaşılıyor. Araştırmanın evlilik yaşıyla ilgili bölümünde yine Urfa öne çıkıyor. Kentteki kadınların yaklaşık yüzde 60'ının 19 yaş altında evlendiği belirlenirken bu oran Diyarbakır'da yüzde 58, Batman'da yüzde 57, Mardin'de yüzde 55 olarak veriliyor.

YENİ KUŞAK DİRENİYOR

Araştırmada, evli kadınlarla kız çocukları arasında evlilik yaşıyla ilgili farklı görüşler olduğu da saptanıyor. Özellikle kentleşme ile birlikte yeni kuşak küçük yaşta evliliğe karşı çıkıyor. Anketin yapıldığı kentlerde, evli kadınların yüzde 16.5'inin 16 ve daha küçük yaşlarda evlendiği saptanırken ailelerin yüzde 56'sının kızlarının 20 ile 22 yaş arasında evlenmelerini istediği saptanıyor. Bölgede 19 yaş altındaki evlenme oranı genel olarak yüzde 50.3 olarak görülüyor.

Törelerin ısrarla yaşattığı görücü usulü evlilik de anketin en ilginç verilerini oluşturuyor. Ankete katılan aile reislerinin yüzde 58'inin büyüklerinin kararı doğrultusunda görücü usulü ile evlendiği, yüzde 35.4'ünün ise anlaşarak yuva kurduğu belirtiliyor.

Güneydoğu'da kaçarak evlenenlerin oranı ise törelerin bu konuda kesin ölüm kararı vermesine karşın yüzde 2 dolayında çıktığı görülüyor.