Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nde gelinen noktayı Zaman'a değerlendiren Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Başkanı Ömer Demir, "Kamu kurumları vatandaşa 'belge getir' diyemeyecek. Kimseye adresi de sorulmayacak. TC kimlik numarası girilerek adres bilgileri görülecek." diyor. Yeni sistemle muhtarlıktan ikametgâh senedi, nüfus cüzdanı sureti gibi belgelerin alınmasına da gerek kalmayacak. Mahkemeler, adres bulma sorunu yaşamadan tebligatları kişinin ikamet ettiği yere yaparken adres değişikliğini bildirmeyen vatandaşa ceza öngörülüyor. Bütün kamu kurumlarının da Nisan 2008'e kadar hazırlıklarını yaparak bu sistemi kullanma mecburiyeti var. Sistem, her doğum ve ölüm vakasında kendisini yenileyeceği için bir daha sayıma gerek kalmayacak.

Ömer Demir'in verdiği bilgiye göre, köy ve ilçelerde sayım işlemi tamamlandı. Günde 1 milyon 250 bin kişi sisteme girilirken, 26 ilde işlemler sona erdi. Bu ayın ortalarına doğru nüfusun sayım işlemi bazı pürüzlüler hariç bitirilecek. Adresinde bulunamayan ve benzeri durumlar sebebiyle sayılamayanlar askı süresince tespit edilecek. Haziran sonu itibarıyla da sistem tamamıyla kurulmuş olacak. Bilgisayara girme işleminin ardından sonuçlar ad ve soyadı sırasına göre muhtarlıklarda askıya çıkarılacak. İki aylık askı süresi içinde herhangi bir sebeple ismi olmayanlar İstatistik Kurumu'na başvuracak. Muhtarlıklardaki askı listeleri internetten de takip edilebilecek. Adresle eşzamanlı olarak girilen TC kimlik numarası kişinin sistemde kayıtlı olup olmadığını ortaya koyacak. Sayımda sistem dışında kalacak iki grup olabileceğini anlatan Ömer Demir, bunları potansiyel risk alanı olarak niteliyor: "Birincisi kanun kaçakları. Bunlar özellikle kaçıyor. Hedefimiz zaten bunları yakalamak değil. İkincisi ise yurtdışında bulunup, konsoloslukta kayıtları bulunmayanlar. Bu iki grup dışında kimsenin sistemin dışında kalması, sayılmaması mümkün değil." Süreçte hiçbir aksaklık beklemediklerini vurgulayan Demir, sayımın sorunsuz sürdüğünü söylüyor. Bir daha sayım yapılmayacağını anlatan Demir, toplam nüfus dahil ihtiyaç duyulan verilerin sistemden alınacağını aktarıyor. Ömer Demir, AB'ye uyum kapsamında yapılacak birçok iş için bu sistemin verilerinin temel oluşturacağını anlatıyor. Ömer Demir, sayımda doğru adresin yazılması konusunda vatandaşları uyarıyor. Oturduğu adreste kayıtlı olmayanların o ildeki sosyal yardımlardan eğitim hizmetlerine kadar hiçbir devlet imkanından faydalanamayacağına işaret eden Demir, "Milli Eğitim, bu sistemden o mahallede kaç çocuğun okula başlayacağını takip edecek. Eğer nüfus kaydın yaşadığın ilde değilse çocuğunu oradaki okula kayıt ettiremeyeceksin." diyor. Demir, sağlıkta, aşı ve vergi için her işlemde bu sistemin esas alınacağını kaydederek, kayıtları doğru yerde olmayanların bu hizmetlerden mahrum olacağını vurguluyor.

TÜİK, nüfus sayımında muhtarlardan da faydalanıyor. Hane halkına ulaşılamaması halinde formlar muhtarlara ya da apartman yöneticilerine bırakılıyor. Hanede yaşayanlar da kapıya bırakılan notla durumdan haberdar ediliyor. Ömer Demir, "Defalarca gittiğimiz halde bulunamayan aileler oluyor. Bunların formlarını muhtarlara ya da apartman yöneticilerine bırakıyoruz. Kişiler doldurup imzaladıkları formları tekrar yönetici ya da muhtara veriyor. Biz onlardan alıyoruz. Bizim için geçerli olan vatandaşın imza attığı belge. İmza olmayan bir belgeyi zaten sisteme girmiyoruz." diyor. Nüfusun ne kadar çıkacağına dair öngörü yapabilecek veriye henüz ulaşamadıklarını dile getiren Demir, şöyle konuşuyor: "Sayımı tamamlanan iller küçük ve göç veren iller. Türkiye'nin genel nüfususunun seyri, biten illerden anlaşılamıyor." Göç toplayan illerde sayımın sürdüğüne işaret eden kurum başkanı, nüfusun artacağı ya da azalacağı tahmininde bulunmanın mümkün olmadığını kaydediyor. Demir, nüfusun azalmasının ancak bir önceki seçimde çok sayıda mükerrer durum oluşması halinde mümkün olacağına işaret ediyor.

Sisteme mükerrer kayıt girilmesinin hiçbir şartta mümkün olmadığının altını çizen Ömer Demir, şu değerlendirmeyi yapıyor: "İsterseniz 10 kere yazılın. En son nerede yazıldıysanız o geçerli olacak. TC kimlik numarasına göre sisteme giriş yapıldığı için sistem bir öncekini siliyor. Son girilen geçerli kabul ediliyor. Aynı TC kimlik numarasının iki kere girilmesine imkan yok." Bazı ailelerin başka illerde yaşayan çocuklarını sayım sırasında yazdırdıklarını aktaran Demir, bunların bir süre sonra ortaya çıktığını ve sistemden düşüldüğünü belirtiyor. Aileleri uyaran Demir, bu durumun kendilerine lüzumsuz iş çıkarmaktan başka hiçbir şeye yaramadığını vurguluyor. Cezaevleri, yurtlar, hastaneler ve askerî birlikler gibi yerlerin nüfus bilgileri ise toplu olarak kurumdan alınıyor.

Sayım en son İstanbul'da tamamlanacak

İstatistik Kurumu, İstanbul ve Antalya'da sayımda görevlendirilecek eleman bulmakta zorlanıyor. Başkan Demir, yeni başvuru olması halinde istihdam edebileceklerini kaydediyor. İstanbul'da daha fazla elemanla çalışarak vaktinden önce sayımı bitirmek istediklerini vurgulayan Demir, "Şimdi mevcut arkadaşlarla daha uzun süre çalışarak bitireceğiz. Birçok insan bu işi geçici olarak bir harçlık alma ve esas yapacağı işe hazırlık olarak görüyor. Birçoğu burada çalışarak sosyal güvence kapsamına giriyor. Üniversite mezunları akşamları bu işte çalışıp gündüzleri sınavlara hazırlanıyor." diyor. Demir, eleman sorunu sebebiyle sayımın en son İstanbul'da tamamlanacağını, ilde şimdiye kadar 2 milyon 900 kişinin kaydedildiğini söylüyor.

Beni saymaya gelen, TÜİK başkanı olduğumu bilmiyordu

Nüfus sayımını gerçekleştiren TÜİK'in başkanı Ömer Demir, kaydetmeye gelen anketörün kendisini tanımadığını belirtiyor. Anketöre işlemlerle ilgili bazı sorular sorduğunu ifade eden Başkan, "Memleketimizde yazılsak ne olacak diye sordum. İmzalamazsak ne yapacaksınız filan diye epeyce sıkıştırdım. Günde kaç anket yapıyorsunuz, arkadaşlarına göre yaptığın anket sayısı nasıl filan diye sorunca ismime baktı ve uyandı tabii." diyor. Demir, gelen şahsın çok iyi hizmet içi eğitim almış, ne yapacağını iyi bilen birisi olduğunu ve tebrik edip gönderdiğini söylüyor.

[TÜİK BAŞKANI'NDAN SATIR BAŞLARI]

Güven oluşturmak için önce yöneticilerle görüşüyoruz

Büyük şehirlerde dolandırıcı olduğu korkusu sebebiyle bazen anketörlere kapı açılmıyor. Arkadaşlarımıza önce yöneticiye gitmelerini öneriyoruz. Yönetici geleceğimizi önceden bildiriyor. İnsanlar hem kendilerini hazırlıyor hem de güven doğuyor. Her şeye rağmen şüphe duyuluyorsa formu bırakıp dönüyoruz. İnceliyor, komşularına soruyor. İkna olduğunda gidip formu alıyoruz.

Gelen görevlilerimize mutlaka kimliklerini sorun

Vatandaşlar, istismarların önüne geçmek için gelen görevlilere kimliklerini sorsun. Şüphelendikleri durumlarda ilave bilgi, belge istesinler. Yine de ikna olamadılarsa polise haber versinler. Biz zaten o anda 'bilgi ver' diye zorlamıyoruz vatandaşı. Meramımızı anlatıp formu veriyoruz. Gelip alacağımızı söylüyoruz. Kişi tereddüde düşüyorsa ya da müsait değilse eve girmiyoruz.

En az hata için nüfus sayımını en sade şekilde yapıyoruz

Normal bir sayımda bu kadar az soru sorulmaz. Ancak köklü bir sistemi kurmak için çok işimize yarayacak bazı soruları sormadık. Her ilave soru cevaplayıcı için yük demek, veri girişinde süre demek, kontrol için zaman demek. En az hata için en sade şekilde tuttuk. Nüfus bilgileri haricinde iki sorumuz var. Biri gelirle ilgili, ikincisi çiftçi kayıt sistemi ile ilgili. Bir de eğitim durumu var.

Tutulan takımı sormamız ciddiyetsizliğe yol açardı

Kimin hangi takımı tuttuğunu sormamız, popüler olarak insanları mutlu ederdi. Ancak detaylı bir anket değildi. Böyle bir sayımda sorulabilecek bir sürü sual var. Bunlarla birlikte yanında tuttuğu takımı da sorabilirdik. Ancak bunların hiçbirinin olmadığı bir ankette, tutulan takımın sorulması, cevaplayıcı için sayımın ciddiyetine ilişkin şüphe oluşturabilirdi.

Tam adı anlaşılmıyor, 'Teyze sayım için geldik' diyoruz

Anketörler 'Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi için geldik' deyince kimse anlamıyor. Ama 'Teyze sayım için geldik' deyince hemen anlaşılıyor. Sayım dediğinizde çok kolay iletişim kuruyorsunuz. Ancak sistemin teknik adı doğru.