TDK’nın önerdiği alternatif sözlük
Türk Dil Kurumu'nun (TDK) gazeteciler için hazırladığı ‘Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu', ‘öz Türkçe' tartışmalarını yeniden alevlendireceğe benziyor. Çünkü alternatif olarak sunulan yıldırıcı, burgaç, başbayan ve tüy top gibi kelimeler Radikal yazarı Hakkı Devrim'e göre çok komik ve gereksiz.
“Dün saat 15.30 sularında Atatürk Havalimanı’na inişe geçen ... hava yollarına ait yolcu uçağı bilinmeyen bir sebepten dolayı ‘burgaç’a girdi”, “Suriye ‘Başbayanı’ Esma Esad, Aşağı Çavundur köyünde gözleme yapan kadınlarla birlikte hamur açtı”, “Şırnak’ın Bestler Dereler bölgesinde yapılan operasyonda da güvenlik güçleriyle ‘yıldırıcılar’ arasında çıkan çatışmada...” Burgaç, başbayan, yıldırıcı... Nereden çıktı bu ilginç kelimeler der gibisiniz... Hepsi de Türk Dil Kurumu’nun (TDK) gazeteciler için hazırladığı ‘Yabancı Sözlere Karşılıklar Kılavuzu’ kitapçığında yer alan alternatif kelimelerden bazıları. Yabancı kelimeler yerine Türkçelerini kullanma girişimleri aslında yeni değil. Yıllardır gündemde olan bu konu, zaman zaman tartışmalara da yol açtı. Bir grup dilci, karşı tarafı ‘Türkçeyi katletmekle’ suçlarken, muhalif grubun savunması ise gecikmedi: “Dilde kabul görmüş kelimeler artık yabancı olmaktan çıkmıştır...” Gazeteciler için hazırlanan kılavuzda iletişim araçlarında ve günlük yaşamda sıkça kullanılan yüzlerce yabancı kelimenin Türkçe karşılığı yer alıyor. Türk Dil Kurumu’nun hazırladığı bu yeni kılavuz, gazeteciler arasında görüş ayrılıklarına sebep oldu.
Kılavuzdaki kelimelerden bazıları
Afiş - ası
Ajanda - andaç
Aktivite - etkinlik
Aktüel - güncel
Amblem - belirtke
Ambulans - cankurtaran
Amortisman - yıpranma payı
Anarşi - kargaşa
Arşiv - belgelik
Atölye - işlik
Türbülans - burgaç
Badminton - tüy top
Baypas - köprüleme
Otizm - içe yönelik
İpotek - tutu
Fuel oil - yağ yakıt
Garanti - güvence
Depozito - güvence akçesi
Fitness - sağlıklı yaşam
Finanse - akçalanmış
Firs lady - başbayan
CD - yoğun disk
Terörist - yıldırıcı
İdealist - ülkücü
‘TDK’nın sözlüğü çok komik!’
Radikal Gazetesi yazarı Hakkı Devrim: Ben uzun yıllar gazete köşemde hep ‘dilde sadelik’ konusunu anlatmaya çalıştım. Daha önce de TDK değişik meslek gruplarına ait sözlük çalışmaları yapmıştı. Mesela sporda kullanılan terimlerin Türkçe karşılığını ifade eden bir çalışma hatırlıyorum. Ama sözlük başarılı sonuçlar vermedi. Gazeteciler için hazırlanan sözlüğün de aynı kadere mahkûm olacağına inanıyorum. Benim şahsî kanaatim, bu çalışmalar çok ‘komik’.
‘Çalışmaları destekliyorum’
Basın Konseyi Başkanı ve Hürriyet Gazetesi yazarı Oktay Ekşi: TDK’nın hazırladığı kılavuzda kullanılan yabancı kelimelerin Türkçe karşılığı ilk duyuşta garip karşılanabilir. Burada bir örnek vermek istiyorum. Yıllar önce ‘imkân’ kelimesinin yerine ilk defa ‘olanak’ kullanıldığında ben dâhil bütün gazeteci arkadaşlar bu durumu yadırgamıştı. Bu kılavuzun gazeteciler açısından kullanışlı olup olmadığına zaman karar verecektir. Ben, bu tür olumlu çalışmaların desteklenmesi taraftarıyım.
‘Bazıları tutar, bazıları tutmaz’
Sabah Gazetesi yazarı Mehmet Barlas: Türk Dil Kurumu, Cumhuriyet’in ilk yıllarından bu yana yabancı kelimelerin yerine Türkçelerini üretmek için çaba sarf ediyor. Bu kelimelerin bazısı tutuyor, bazısı tutmuyor. Bugün müdafaa yerine savunma diyoruz. Yani savunma kelimesi dile uyum sağladı. Siz zaping yerine geçgeç derseniz bunun tutmayacağı kesindir. Yabancılarına alternatif olarak düşünülen Türkçe kelimeler üzerinde yoğun bir çalışma yapıldıktan sonra sunulmalı.
