Gagai
Gagai, Finike körfezinin doğusunda, Khelidonia Burnu’nun (Gelidonya burnu) batısındaki Karagöz limanının kuzeybatısında idi. Bugünkü konumu ile Kumluca’nın 10 km. güney-doğusundaki Yenice Köyü’nün 4 km. güneyinde küçük bir tepenin üzerinde idi.
Gagai Hellen dilinde “Gaga’nın halkı” anlamına gelmektedir. “Ga” kelimesi toprak anlamına gelmektedir.
Kentin adı ile ilgili iki mitolojik öykü vardır. Birinci hikayeye göre yerleşecek toprak arayan Rhodoslular buraya geldiklerinde yerli halka toprak istediklerini “ga,ga” (toprak,toprak) diye bağırarak anlatmışlardır. Bu istekleri karşılandığında yeni kenti bu isimle tanımlamışlardır.
Diğer hikayeye gelince, Nemius isimli Rhodos’lu bir komutan Lykia ve Kilikyalı korsanlara karşı bir savaş kazandıktan sonra, bir fırtınaya yakalanır ve gemisi batma tehlikesi geçirir, tam bu esnada tayfalardan biri uzaktan karayı görünce “ga, ga” diye bağırır ve karaya çıkarak kurtulurlar. Bu iki hikayenin birleştiği ana nokta kenti Rhodosluların kurduğuna atfetmektir. Gerçekte ise antik tarihçilerin sözünü etmediği bu kentin ne zaman ve nasıl kurulduğu bilinmemektedir.
Yörede yeterince araştırma yapılmamıştır. Bu günkü konumuyla kent iki tepe üzerine yayılmış olup hangisinin akropol olduğu anlaşılamamıştır. Bunlardan daha yüksek tepe üzerinde İlk çağ surlarından arta kalmış küçük parçalar görülmektedir. Diğer tepede ise Bizans devri sur parçaları dikkati çekerse de bunların dışında bir kalıntıya rastlanmamıştır. Ancak 1960’lı yıllarda başta tiyatro olmak üzere bir takım kalıntıların varlığı saptanmış, ancak bunların taşları yeni yapılanmalar nedeniyle yerlerinden sökülmüştür.
