Zeugma'ya ağıt

Gaziantep’in Nizip İlçesi’nde bulunan Zeugma antik kentindeki kazı çalışmalarının her safhasında bulunan arkeolog Mehmet Önal, Zeugma sevgisini dizelere döktü.

Arkeolog Mehmet Önal, kurtarma kazılarının devam ettiği Zeugma antik kentinden, tüm dünyanın hayran kaldığı mozaikleri gün yüzüne çıkaran ekibin başında yer aldı. Roma dönemine ait villalar ve Mars heykelinin yanı sıra on binlerce mührü toprak altından çıkararak Türkiye’yi dünyanın en zengin mühür koleksiyonuna sahip ülke haline getiren kazı ekibinin liderliğini yapan Önal, Zeugma’ya olan sevgisini dizelere döktü. Önal, Zeugma olarak bilinen Belkıs’a ağıtlar, şiirler yazdı, Belkıs’tan yıllar önce çalınıp binlerce kilometre uzağa götürülen mozaikleri ağıtlarla anlattı.

BELKIS’A AĞIT
Fırat Nehri kıyısında/Beş tepe üzerinde kurulu Zeugma kenti varmış/Bu kentin bütün kızlarına Balkız adı verilmiş/Casusu Lawrens’ten beri/Gözleri dönmüş kaçakçılar Balkızlar’ın peşine düşmüşler/Onları nereye saklanmışlarsa saçlarından çekip çıkarmışlar/Kimini ta Amerika’ya, kimini bilmem nereye satmışlar/Fırat ağlamış peşlerinden/Balkızlar’ına ağlamış/Zeugma yanmış kavrulmuş/Rengarenk mozaiktiler/Kimi birkaç tabaka tütün fiyatına/Kimi bir gecelik pavyon fiyatına/Kimi avuç avuç kara parayla/Yaban ellere satıldılar/O yüzden Fırat Nehri’nin ağıtı/O yüzden Zeugma’nın terk edilmişliği/O yüzdendi/Balkız’ın sadece bir Roma villası içinde kendini sergileyişi/Ama o da kirli yüzlü, kirli elli kaçakçılarca kesildi/Şimdi Roma villasının zemini anakaya üstü murç izli/Kenthaur ile Deineria duyduk ki Newyork’ta/Paketlenmiş diğerleri gidiyormuş yarı yolda/Kaçakçıların uçkurları ellerinde Balkız’ın peşinde/Şehvet dolu nefesleri tünellerin içinde/Vurulur kazmalar açılır tüneller, Zeugma’nın üzerinde/Geceler sağır.

SARAYDAN SAVAŞA

Brad Pitt’in Aşil’i (Akhileus) oynadığı Truva filmindeki tarihi hatayı da Akhilus mozaiğiyle ortaya çıkaran arkeolog Mehmet Önal, bu mozaik için de şiirler yazdı.

Yüreği acılı Thetis bilir ki oğlu Akhileus katılırsa Truva Savaşı’na ölecek/Gönderir onu Lykomedes’in sarayına/Kendini vursun zevke sefaya, kızlara, şaraba/Unutsun kılıcı, kalkanı, katılmasın savaşa/Fakat, kahin Kalkhas kehanetini bildirir/Şayet katılmaz ise Truva Savaşı’na Akhileus/Akhalar kazanamayacaklar savaşı/Alamayacaklar güzel Helen’i/Cin fikirli Odesseus gelir Lykomedes’in sarayına/Sırtında iri bir bohçayla satıcı kılığında/Başına üşüşür kralın cilveli kızları/Kimi boncukları beğenir, kimisi şalı/Alındığında cıncık boncuklar/Alttan beliriverir gümüş renkli savaş silahları/Kızıl saçlı, yandan yırtmaçlı biri atılır silahlara/ Odesseus gizlice gülümser, kız kılığındaki arkadaşı Akhilleus’a/Birlikte Truva Savaşı’na doğru terk ederler sarayı/Geride bırakarak kralın kızlarını, Thetys’in gözyaşlarını.

PARMAK İZLİ BULLA
Zeugma’yı hayatının bir parçası haline getiren Önal, dünya rekorunu Türkiye’ye getiren mühürleri de dizelerinden yoksun bırakmadı. Zeugma’dan çıkarılan mühürlere olan hayranlığını, bir başka şiiriyle dile getirdi.

Karşı kıyıda Part atlıları, Papirus ruloları getirir Sin bullalı/ Zeugma’dan yanıtı gider Zeus, Mars bullalı/Şimşir saplı mızrağıma yaslanmışım/Gözüm Fırat’la akar aklımda yar/Yine Fırat’a gölge, kalbime ateş düştü/Ey hasreti buram buram kalbimde tüten yar/Narin parmağındaki yüzük taşı mı kırıldı/Yoksa yüzük taşı ustasının gözüne perde mi indi/Varsın Eros betimli olmasın, parmak izin de bana yeter/Kalbimin üstünde sarı saç demetinin yanında ona da yer var/Sen yeter ki parmak izli bullalı bir mektup sal.

Zeugma aşığı arkeolog Mehmet Önal, şiirlerini, antik kentteki sanatçılara olan hayranlığına ve o sanatçıların ortaya çıkardığı eserlere karşı yaşadığı duygu yoğunluğundan dolayı dile getirdiğini belirterek, şunları söyledi:

Tarihi eser kaçakçıları, Zeugma antik kentini yıllar önce yağmalayıp yurtdışına eserler kaçırdı. Bunu yapanlara karşı hislerimi bir ağıt olarak dile getirdim. Aşil mozaiği o kadar güzel ve o kadar destansı bir hikayeyi tek bir kareyle anlatıyordu ki, o anlatılan hikayeyi ben dizelere döktüm. Zeugma’dan on binlerce mühür (bulla) çıkardık. Bugün o mühürlerle dünya rekoru Türkiye’nin elinde bulunuyor. O küçücük eserler bile başlı başına bir tarihi eser. O küçücük eserleri bile çok hikayeler anlattığından şiirleştirdim. Zeugma antik kentinin gün ışığına çıkarılmasının her safhasında bulundum. Eserleri Fırat Nehri yutmasın diye çok çabaladık. Birçok eseri sulara gömülmekten kurtardık. Suyun santim santim yükselişini ve antik kentin bir kısmını yutuşunu hüzünlü gözlerle seyrettik. Zeugma’nın mutlaka tüm antik kent olarak gün ışığına çıkması gerekiyor. Belki bizim ömrümüz buranın tamamen gün ışığına çıkmasına yetmeyecektir. Ancak kentin bölüm bölüm gün ışığına çıkması için çalışmalara katılmaya devam edeceğim. Çünkü bu heyecan çok güzel. Toprak altından bir eser, bir mozaik çıkardığımız an dünyalar bizim oluyor."