Bor Şeker Fabrikası

Bor’da kurulu Şeker fabrikamızın hikayesini biliriz. Yıllarca Niğde bölgesi pancarı Kayseri’deki ve diğer illerdeki fabrikalara taşınırken "Niğde’de fabrika yapılsın" diye az yazmadık. Hürriyet ve Cumhuriyet gazetelerinin 80’li yıllardaki bölge sayfalarında pancar ile ilgili yazdığımız haberler vardı. "Yeşil Bor" ve "Niğde'nin Sesi" gazetelerinde ise haber yanında makale ile de konuyu gündeme taşıdık. O yıllarda muhabir de yazar da azdı. Bir kaç isim bu konuyu yazdı. Yetkililer yanında yine birkaç bürokrat ve politikacı gayret etti.

Bor Belediye Başkanı Abdülkadir Sakarya ile pancar ekicilerinin de çabaları oldu.
Necmettin Erbakan, Süleyman Demirel ve Bülent Ecevit dönemlerinde konu gündeme alındı. Birden çok hükümet süreci yaşandı. Oldu, olacak derken fabrika yapıldı. Niğde için önemli ekim alanı olan pancar, başta Kayseri olmak üzere il il taşınma yerine, büyük oranda Bor’da işlenir oldu.

Bor’da fabrika yapılmadan önce istasyonda pancar dağı oluşurdu. Kamyonla, traktörle, at öküz arabası ile pancar çekilir ve kış boyu sevkiyat olurdu. Önemli pancar firesi de yaşanırdı.
Pancar ekim alanları sürekli sınırlı tutulur ve ekilecek alan dışında üretim olmazdı. Rekolte yanında ödeme sorunu da yer yer yaşanırdı.

Yıllar geçti. Bor Şeker Fabrikası 2004-2005 yılı sezonu 22. dönem pancar alım kampanyası töreni yapıldığında, Fabrika Müdürü Mehmet Uygun, kapasitenin 500 ton artırılarak 4 bin 108 tona çıkarıldığını ve 2003 yılında 8 trilyon 300 milyar lira kar edildiğini de açıklamış, 2003-2004 yılında 17 bin ton Şeker İhraç edilmese kar rakamının 20 trilyon olarak gerçekleşebilmesi olasılığının olduğunu da ifade etmişti.

650 bin ton şeker pancarı işlenerek, 25 tesellüm merkezinde 17 bin 100 çiftçiden 700 bin ton taahhüt alındığını da açıklamış, "Tahmini 650 bin ton şeker pancarı işleyeceğiz" demişti. Genelde bu tahmin doğru çıkar. Bor Şeker Fabrikası bu rakamda bir işlev görecek demektir.

99 günde 650 bin ton şeker pancarı işlenen fabrika, şüphesiz ki bölgedeki en önemli yatırımlardan biridir. Bu fabrikanın daha da geliştirilip yeni eklerle işlevinin artması yönündeki çalışmalar beklenmektedir. Bu dönem 55 bin ton kristal şeker, 16 bin ton yan ürün melas, 120 bin ton yaş küspe üretileceği bilinen fabrikanın ürün kalitesi yetkililerin ifadesi ile Avrupa standartlarındadır.

Damak tadı olarak bölgede üretilen şeker pancarının özelliğinden daha şeker tadı vermektedir. 
İşin tiryakisi bilir... Kiminde şeker bir kaşıkla, kiminde daha çok atarak tat verir. Neden ve niçini için söylenen, pancar ekilen topraktır. Bölgeye göre pancar kalitesinin şeker tadını etkilediği belirtiliyor. Bor Şeker Fabrikasının şekeri ise ağızda ayrı bir tat bırakıyor.

Ekim alanı sınırlı olsa da verim ve tadı güzel ürün elde edilen pancar sökümü de bölgemizde bir iş alanı. Tarladan başlayıp evdeki kullanımına değin şekerde devam eden süreç Niğde için bir iş kapısı olmaktan öteye geçiyor mu? Bu fabrikanın ürünlerinin Niğde için üretim sonrası katkısı ne? Bu konularda bir araştırma var mı? Her fabrikanın bölgede dolaylı ve doğrudan etkileri incelenip bu yönde bir araştırma ortaya konabilir.

Pancar ekimi, sulanması, bakımı, sökümü, taşınması, fabrikaya gelişi, işlenmesi, üretimi, üretim sonrası dağıtımı biliniyor ama dağıtım sonrası fabrikada elde edilenlerden farklı yararlanma konusunda bir çalışma var mı? Örneğin kaç kesme şeker üreticisi bu bölgenin şekerini kullanır? Kaç hayvan sahibi bu küspeden yararlanır? Yan ürünler nerelerde daha çok tüketilir?

Bor Şeker fabrikası şekerlerinin ne kadarı şekerlemede, ne kadarı tatlı üretiminde, ne kadarı yemeklik olarak kullanılıyor? Muhtemel tüketici profili ve markalaşma sürecinde bulduğu ilgi hangi noktadadır? Araştırılması olasıdır.

Şeker Fabrikaları Genel Müdürlüğü verilerine göre, Türkiye’de 5 bin 459 köyde 2 milyon 331 bin 290 metrekare alanda ekilen pancar, eken köy sayısı Niğde'de 32, ekilen pancar alanı da 15 bin 182 metrekare olarak görülüyor. 

Niğde için verim 3.6 olarak saptanmış. Bu rakam Aksaray için ise 3.7 olarak belirlenmiş. Keza Aksaray'da 141 köyde pancar ekimi var ve 164 bin 747 metrekare ekim alanına sahip. Verilere bakınca Aksaray il olmadan fabrika kurulmasaymış yolu Aksaray'dan geçermiş.

64 ilde ekim yapılan pancar ile ilgili birkaç veri daha sunalım. Yedi kilogram pancardan 1 kilogram şeker elde ediliyor. Ülke genelinde 480 bin aile pancar ekiyor. Türkiye'de kişi başına 30 kilogram şeker tüketiliyor ve ilginçtir, bir pancar tarlasından aynı büyüklükteki bir ormandan 3 katı oksijen üretiliyor.

Niğde için çok önemli birkaç tesisten biri olan Şeker Fabrikası, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 20.12.2000 tarih ve 2000/92 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamına alındı. Şeker fabrikaları, özelleştirmeye hazırlık işlemine tabi tutulmaktadır. Hazırlık işlemleri, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. ile Özelleştirme idaresi işbirliği içerisinde yürütülmekte. Görüldüğü gibi Bor Şeker fabrikası kar etmektedir. Devlet, özelleştirmeyi kar eden kuruluşları elden çıkararak yapıyor. Hantal yapısı içinde zarar eden kuruluşlardan kimileri yük olarak kalırken, kaymak olanlar elden kolay gidiyor. Bakalım kar etmek Bor Şeker Fabrikası'na yarıyacak mı?