İl Genel Meclisi : Sultanahmet'te bir devlet dairesi

İl genel meclisi asıl şimdi geldi

Yerel seçimlerin en çok konuşulan kavramı "İl genel meclisi"nin içi doluyor. Kamu yönetimi tasarısı 16 bakanlığın yetkilerini il özel idarelerine devrederek il genel meclislerini güçlendirecek.

Adı biliniyor ama kendisi bilinmiyor

Seçimlerde sandık başına giden seçmen il genel meclisleri için de oy kullandı. Ancak çoğu seçmenin ciddi bir etkinliği olmayan bu meclisin ne işe yaradığı hakkında fikri yok 820 bin aday, meclis üyeliği için yarıştı ve 3 bin 122 kişi bu rekabetten zaferle çıktı. Kazananlar şimdi dört gözle ’Kamu Yönetimi Temel Yasası’nın Meclis’ten geçmesini bekliyor.

28 Mart’ta yapılan yerel seçimlerde bütün gözler belediye başkanlıklarına çevriliydi. Partiler belediye başkanlığı için aldıkları oy oranlarını öne çıkararak seçimleri kazanıp kazanmadıklarını ortaya koydular. Bu tartışmalar esnasında özellikle belediye başkanlığı seçimini kaybeden partilerin "ama il genel meclisi seçimlerinde şu kadar oy aldık" şeklindeki savunmaları dikkat çekti. Peki partilerin çok önem verdiklerini söyledikleri il genel meclisleri nedir, ne iş yapar? Önemli ya da gerekli bir kurum mudur?

FRANSA ÖRNEK ALINMIŞ
Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi İdare Hukuku öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Ülkü Azrak’a göre halk il genel meclislerini tanımıyor bile. Seçimlerde de kerhen oy verip geçiyor. İl özel idaresi içerisinde yer alan il genel meclisinin Fransa’dan örnek alınarak Türk idare sistemine getirildiğini vurgulayan Prof. Azrak şöyle konuşuyor: "İl özel idaresi bugüne kadar kaynakları olmayan çok zayıf bir yönetim birimi olarak geldi. Bu yüzden de bir iş yaptığı görülmedi. Bir takım okul binaları var, bazı otoparkları var. Bir takım malları var. Ama gelir getirici kaynaklara sahip değil. Bu yüzden bir fonksiyonu da yok. Bu yüzden halk da ilgilenmiyor. Tanımıyorlar bile. Yerel seçimlerde kerhen oy veriyor, gidiyor. Şu haliyle yılda iki kez toplanmaktan başka bir şey yapmıyor. Zaten niye yapsın ki? Yapacak iş yok." Dokuzeylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Zerrin Toprak Karaman ise il genel meclislerinin özellikle kırsal alanlar için hala önemli bir kurum olduğunu ifade ediyor. Özellikle il ve ilçe merkezlerindeki vatandaşların il genel meclisi ya da il özel idaresi gibi kurumları bilmemesinin normal karşılanması gerektiğini vurgulayan Prof. Karaman "İlginçtir ki il genel meclisi üyeliğine seçilenler bile ne olduğunu tam olarak bilmiyor" diyor. Prof. Karaman, hazırlanan yeni tasarıda il genel meclislerinin yetkiyle donatılarak bir nevi yerel parlamento hüviyetine kavuşturulmasının düşünüldüğünü de hatırlatıyor.

KIRSAL İÇİN ÇOK ÖNEMLİ
Eski dönem ve şu an il genel meclisinde görev almış kişilerin durumlarına bakışı ise oldukça ilginç. İl genel meclisi üyesi olmanın nasıl sonuçları olduğunu şu sözlerle anlatıyorlar:

* Kamber Durna: (1994-1999 yılları arasında il genel meclis üyeliği yapmış) İl belediyesi il merkezinin sınırları içinde; ilçe ve belde belediyeleri de kendi sınırları içinde hizmet üretirler. Bu hizmetler su, kanalizasyon, bahçe, park, çöp gibi hizmetlerdir. Başta eğitim, sağlık gibi alanlarda belediyelerin yetkileri yok. İşte belediyelerin dışında kalan hizmetlerin üretilmesi kırsal alanda il genel meclislerince yapılır." Durna, yeni yasayla birlikte yılda iki kez toplanan bu kurumların, adeta yerel parlamento haline getirilmesine çalışıldığını belirtiyor ve bu değişikliği olumlu görüyor. Durna, "Böylece il genel meclislerinin vatandaşın hayatında daha önemli hale gelecek" diyor.

* Gökay Güner: (İstanbul İl Genel Meclisi’nin AKP’li yeni üyesi) "Ben belediye sınırları dışında bir yerde yaşıyorum. Bu nedenle oturduğum yer itibariyle il genel meclisi çok önemli. Çoğu vatandaşın belediye meclisi ile il genel meclisini birbirine karıştırması onların sorunu. Ve bu vatandaşların çoğu kentlerde yaşayan seçmenler. Çünkü kırsal alanda yaşayanlar bu kurumun önemini önemini ve gerekliliğini yakından biliyorlar. Çünkü onlara bir tek o kurum hizmet getiriyor.

* İsmail Erdem: (İstanbul İl Genel Meclisi eski Grup Başkanı) İl genel meclisinin yaklaşık 200 trilyonluk bir bütçesi var. İstanbul’daki ilköğretim okullarını, sağlık ocaklarını, il hudutları içindeki köylerin altyapısını bu kurum yapar. Bu açıdan çok önemli. İl hudutları belediyeye dahil olsaydı daha farklı olabilirdi ama şu anda bu kurum ihtiyaçtır ve önemlidir.

NEVZAT ATAL   Sabah Gazetesi

İl Genel Meclisi Nedir?

İL genel meclisi, il özel idaresi içerisinde yer alan bir organ. Meclisin üye sayısı illerin nüfusuna göre değişiyor. Meclis üyeleri siyasi partilerin gösterdiği adaylardan oluşuyor. İl genel meclisi seçimlerinde o bölgeden en az yüzde 10 oy alan parti, meclis üyeliği kazanıyor. Bu sayı alınan oy oranına göre artıyor. İl genel meclislerinin başkanlığını o ilin valisi yapıyor. Yani meclis seçimle işbaşına gelmesine karşın, meclis başkanı atamayla geliyor. Ayrıca vali, meclisin kararlarını denetleme hakkına da sahip.

19 KOMİSYON KURULUYOR
İl genel meclisi yılda iki kez olağan toplantı yapıyor. 5 yıl için görevde kalan meclis toplam 10 kez toplanıyor. Ancak il genel meclisleri valinin davetiyle olağanüstü toplantıya çağırılabiliyor. İl genel meclisi yılın ilk toplantısını mayıs ayında yapıyor. Bu toplantıda ildeki hizmetlerle ilgili yıllık bir program yapılıyor. Bunun için tıpkı TBMM’de olduğu gibi bütçe plan komisyonu, sağlık komisyonu, eğitim komisyonu, imar komisyonu gibi komisyonu gibi 19 değişik komisyon kuruluyor. Bu haliyle bakıldığında Ankara’daki TBMM’nin küçültülmüş bir kopyası denilebilir. İl genel meclisi üyeliği özünde gönüllü bir görev. Bu nedenle meclis üyelerine maaş falan ödenmiyor. Üyeler sadece katıldıkları toplantılar için hakkı huzur adı altında bir çeşit masraf alıyorlar. Bunun miktarı da toplantı başına 50 ile 75 milyon lira arasında değişiyor.

KÖY VE BELDELERDE İŞE YARIYOR
Bugün il, ilçe ve pek çok beldede belediye teşkilatı kurulduğu için buralarda il genel meclisinin pek önemi bulunmuyor. Ancak belediyelerin sınırları dışında yer alan belde, köy ya da diğer yerleşim yerlerinde her türlü altyapı hizmeti il genel meclisleri tarafından üretiliyor. İl genel meclisleri ayrıca belediye sınırları içinde de merkezi hükümetin uhdesinde olan eğitim, sağlık, kültür gibi hizmetleri de yürütüyor. Örneğin İstanbul’daki tüm ilköğretim okulları il genel meclisinin kararlarıyla yönetiliyor. Yeni okulların, sağlık ocaklarının yapımını da bu kuruluş gerçekleştiriyor.

Yeni tasarı itibarını artıracak

Yeni tasarı, 16 bakanlığın taşra teşkilatlarını kaldırıyor. Yetkileri il özel idarelerine bırakıyor Bu uygulama il genel meclis üyeliğini, özellikle taşrada etkin bir görev haline getirecek.

Görev ve yetki alanlarının kısıtlı olması sebebiyle şimdiye kadar belediye meclis üyeliği kadar cazip olmayan il genel meclis üyeliği, Meclis’ten geçmesi beklenen ’Kamu Yönetimi Temel Yasası’ ile rağbet gören makamlardan biri haline gelecek. Yeni kanun tasarısı merkezi hükümetin yetkilerini büyük ölçüde il genel meclisine veriyor. Sağlık, Tarım, Kültür bakanlıkları gibi hayati önem taşıyan 16 bakanlığın taşra teşkilatları kaldırılarak, bunların yetkileri il özel idarelerine verilecek. Ancak yasa tasarı, bu kadar büyük sorumluluk için yeterince örgütlü olmadığı düşünülen il genel meclislerini tartışmanın odak noktası haline de getiriyor.

’FEODAL İLİŞKİLERİ GÜÇLENDİRECEK’
Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi Yürütme Kurulu Üyesi Fikret Toksöz, yeni tasarının bu haliyle kanunlaşması durumunda, feodal ilişkilerin güçlü olduğu kırsal kesimde bu ilişkilerin daha etkin hale geleceği düşüncesinde. Toksöz, "Bu da demokratikleşmeye yara aldırır" diyor. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ruşen Keleş ise yasa tasarısındaki çelişkilere dikkat çekiyor ve "Vali, il genel meclisi başkanı olmaktan çıkarılıyor. Başkan, meclis üyeleri arasından kendilerince seçilecek. Ancak aynı vali, il encümeni başkanlığı görevini sürdürüyor. Bu iki birimin başkanlıklarını ayırmak, yönetim bilimi esaslarına ters" diyor.

ETKİLERİNİN ARTTIĞINI GÖRECEĞİZ
34 yıllık bürokratlığı süresince Çorum, Trabzon, Bursa ve Urfa’da toplam 7 yıl valilik yapan ve emekli olan Ziya Çoker de, yeni kanunla birlikte il genel meclisi üyeliğine rağbetin artacağını düşünüyor. Emekli Vali Çoker, sözlerini şöyle sürdürüyor: "Yapılan görevin önemi çerçevesinde o göreve talip olanların sayısı artar. Çünkü meclisin ildeki etkinliği artacak. Birkaç seçim sonra etkilerini göreceğiz."

ÖZLEM YURTÇU