Kentsel dönüşüme gecekondu engeli

Maltepe'de gecekonduların yerini modern konutların alacağı 'kentsel dönüşüm projesi' ilginç bir engellemeyle karşılaştı. Şantiye kurmak için gittiği mahallede 'temsilî mezar'la karşılaşan müteahhit, projeden çekildi.

Türkiye'de kentsel dönüşüm projeleri Marmara depreminden sonra yoğun bir şekilde gündeme geldi. İlk uygulamalar 2003 yılında başladı ve hükümet, büyük çaplı gecekondu dönüşüm projeleri için düğmeye bastı. Kanunî altyapılar oluşturulduktan sonra Hazine ve belediye arazileri üzerine kurulu gecekonduların Toplu Konut İdaresi tarafından sosyal donanımlı binalara dönüştürülmesi çalışmaları başladı. Ancak bu projelerden bazıları ilginç engellemelerle karşılaşıyor. Bunlardan biri de Maltepe'deki Başıbüyük Mahallesi'nde belediye ile Toplu Konut İdaresi'nin ortaklaşa yaptığı kentsel dönüşüm projesi. Bin 700 gecekondunun yıkılıp yerine modern evlerin yapılmasına gecekondu lobisi karşı çıktı. Bu lobi, ev ev dolaşarak proje aleyhine propaganda başlattı. Olumsuz propaganda yapanlar arasında siyasî parti temsilcileri de yer aldı. Belediyenin gecekonducuları ikna çabası sonuç vermezken mahalleli, ihaleyi alan müteahhidi inşaat alanına sokmadı. Bunun üzerine müteahhit İnan Gözgül projeden feragatini istedi. Gözgül, "Bölgeye ayrı bir görünüm kazandıracak projeye tepkileri anlamadım." dedi.

Türkiye'de kentsel dönüşüm projeleri Marmara Depremi'nden sonra yoğun bir şekilde gündeme geldi. Yaşanan büyük şokun ardından özellikle büyük şehirlerdeki gecekondulaşmanın barındırdığı risk üzerinde duruluyor. Bu çerçevede gecekondu ıslah projeleri geliştirilmeye başlandı. Ancak siyasi ve ekonomik rant yüzünden projelerin uygulamasında önemli sıkıntılar yaşanıyor. Bu konudaki son örneklerden birinin kahramanı olan müteahhit İnan Gözgül'ün başına gelenler, duyanları hayrete düşürüyor. İstanbul Maltepe'deki Başıbüyük Mahallesi'nde belediyenin mülkiyetindeki araziler üzerine kurulmuş evlerin yıkılarak yerine yenisinin yapılması için kentsel dönüşüm projesi geliştirilir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile Maltepe Belediyesi ve TOKİ protokol imzalar. İmar planları belediye meclislerindeki bütün partilerin oybirliği ile onaylanır. 4 bin dönümlük araziyi kapsayan projede ilk başta 1700 gecekondu yıkılacak, yerine apartmanlar inşa edilecektir. Projeyi gecekondu sahiplerine anlatma işini üstlenen Maltepe Belediye Başkanı Fikri Köse ev ev dolaşıp, mahalle sakinlerini ikna turuna çıkar. Tapusu olmayan ruhsatsız ve sağlıksız gecekondulardan kurtulmaları için bunun büyük bir fırsat olduğunu anlatırken, musluğundan sıcak suyu akan, her odasında kaloriferi yanan, depreme dayanıklı, yeşil alanları ve okulu olan projeye destek vermelerini ister. Bazı gecekondu sakinleri ikna olurken, bazıları ayak direr. Bunun üzerine 1700 gecekondunun ortasında yer alan ve içinde park bulunan belediye arazisine 5 apartmanlık örnek inşaat yapılması için harekete geçilir. Eylül ayının başındaki 210 konutluk projenin ihalesini Evyap İnşaat'ın sahibi İnan Gözgül kazanır. Projeyi 1 yıl içinde bitirmeyi taahhüt eden Gözgül, gecekonduların ortasına şantiye kurmak için hazırlık yaparken, tehdit telefonları almaya başlar. Araziye girişi bazı gecekondu sakinleri tarafından engellenir. Zemin etüdü yapmak için belediye ekipleri ve polis korumasında mahalleye gelir. Bu kez taş ve sopalarla karşılanır. Polis olaya panzerlerle müdahale eder. Çıkan arbedede yaralananlar olur. Gözgül son olarak araziye kendisi, belediye başkanı ve mahalle muhtarının temsili mezarının kazıldığını görünce, inşaatı yapmaktan vazgeçer. 2 ay boyunca çeşitli engellemelerin ardından bir kazma dahi vuramadan projeden çekilir. Edinilen bilgiye göre kentsel dönüşüme direnişte bazı grupların mahalle sakinlerine, "Eviniz yıkılacak sizi başka yere sürecekler." şeklindeki propagandaları etkili oldu. Bu söylentiyi yayanların arasında bazı siyasi partilerin temsilcilerinin de bulunduğu öne sürülüyor.

Daireler 51-68 bin YTL arasında

Başıbüyük'teki kentsel dönüşüm projesi gerçekleştirildiğinde mahallede oturanlar faydalanacak. Depreme dayanıklı ve sosyal donanımlı konutlar, gecekondu sahiplerine düşük bedelle uzun vadeli ödeme planıyla satılacak. Konutların 126'sı 85 metrekare büyüklüğünde 2+1 olarak inşa edilecek. Bu dairelerin fiyatları 51 bin YTL. 112 metrekarelik dairelerin fiyatları ise 68 bin yeni liradan satışa sunulacak. Daire fiyatlarının yüzde 10'u peşin yatırılacak. Enkaz bedeli düşülüp geri kalan miktar konuta taşındıktan sonra, 350 yeni lirayı geçmeyecek şekilde aylık taksitlerle 180 aya kadar uzayan vadelerle ödenecek. Hepsinin tapusu olacak.

TOKİ, farklı il ve ilçelerdeki çalışmalarında gecekondu lobilerinin engeliyle karşılaşıyor. TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar, kentsel dönüşüm projelerinin gecekondulardan beslenen çeteler tarafından engellenmeye çalışıldığını belirtiyor. "Esrar ve kadın ticareti gibi kirli işlerle uğraşanlar ile terör grupları, masum insanları kullanarak, gecekondularda dönüşüme engel olmaya çalışıyor." diyen Bayraktar, kaçak yapılaşma olgusunun terörü de beslediğini dile getirdi.

Gecekonduda oturan 22 bin aile eve taşındı
Kentsel dönüşüm projeleriyle ilgili ilk uygulamalar 2003 yılında başladı ve hükümet, büyük çaplı gecekondu dönüşüm (kentsel yenileme) projeleri için düğmeye bastı. Kentsel dönüşümde belediyeler gecekondularda yaşayanlara yeni evlerin yapımı tamamlanana kadar geçici konut tahsis ediyor, kiralarını ödüyor. Bugüne kadar Türkiye genelinde 119 belediye ile 101 bin konutluk gecekondu dönüşüm çalışması için protokol yapıldı. 22 bin 497 gecekondunun dönüşümü tamamlanarak hak sahipleri evlerinde oturmaya başladı. Kentsel dönüşüm 'mega köy' İstanbul için büyük önem taşıyor. Sadece İstanbul'daki kentsel dönüşüm için hesap edilen maliyet 3 milyar dolar. Türkiye genelinde ise 5 milyar doları buluyor.

Müteahhidi mezarla korkuttular
Kentsel dönüşüm projesine gecekonducuların itirazı üzerine belediye kendisine ait arsaya örnek apartmanlar dikmek için harekete geçti. 2 ay önce yapılan ihaleyi Evyap İnşaat'ın sahibi İnan Gözgül kazandı. Gecekonduların ortasındaki alana şantiye kurmak için mahalleye giden Gözgül, taşlı saldırı ve 'temsili mezar'la karşılandı. Tehditlerden çekinen müteahhit projeyi üstlenmekten vazgeçtiğini geçen hafta yetkililere bildirdi. TOKİ, teamül dışı bu müracaatı, 'oluşan nazik durumu' göz önüne alarak kabul ettiğini açıkladı.