Doğru işe, doğru insan
Aralarında Koç Holding, Sabancı Holding, Beymen, Boyner, Novartis ve Avea’nın da bulunduğu çok sayıda şirketin kullandığı NEO-PI-R kişilik testinin uygulandığı insan sayısı Türkiye’de 100 bini aştı.
Test kişileri kendilerine uygun ve mutlu olabilecekleri bir alanda çalışmaya yönlendirirken, şirketlerin de ‘doğru işe, doğru insanı yerleştirme’ yüzdelerini artırıyor.
Amerika’da uygulanan NEO-PI-R kişilik testinin Türkiye’ye adaptasyonunu gerçekleştiren isim Koç Üniversitesi Fen, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Dekan Yardımcısı ve Psikoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sami Gülgöz. Gerekli izinleri alarak 1997’de başladığı çalışmaları beş yıl gibi bir sürede tamamlayan Gülgöz’ü bu adıma iten, Türkiye’de o dönem bilimsel çalışmaları yapılmış, sağlam bir kişilik testinin bulunmaması olmuş:
“Testi araştırma amacıyla geliştirmiştim ama sonra şirketlerde kullanılması gündeme geldi. Eşim (Berna Gülgöz) de değerlendirme sistemleri üzerine uzmanlaşmıştı; Amerika’daki şirketten haklarını aldı. Test 2002’den beri birçok şirket tarafından kullanılıyor. Bugüne kadar kaç kişi üzerinde uygulandığına bakarsınız, 100 bin kişiyi geçmiştir.”
Testin sadece ‘şirketler adına uygun bir eleman bulma çabası’ gibi algılanmaması gerektiğini belirten Gülgöz, “Sadece işyerleri için değil, kişiler için de kazanım. Kişinin kendisi için doğru olan işe girip hayatını yönlendirmesi çok önemli. Zira kişiliğine aykırı bir işi yapan, sürekli akıntıya karşı kürek çeker. Bu nedenle test Koç, Boğaziçi üniversitelerinde de kullanıldı, kullanılıyor. Mezun olacak öğrencilere yön gösteriliyor” diyor. Gülgöz testin sadece işe alımlarda değil, geliştirme programlarında da kullanıldığına işaret ediyor:
“Kişilerin yükselecekleri pozisyonların tespiti ya da söz konusu pozisyonlarda karşılarına çıkabilecek sorunların önceden tahmin edilebilmesi için de kullanılıyor. Kişi belirli bir pozisyona gelmek üzere olabilir ama kişiliği o pozisyonun gerektirdiği yetkinliklere uygun olmayabilir. Bu testin ardından kişi ne tür becerileri geliştirmek zorunda olduğunu görmeye başlıyor ve eğitim ya da mentorluk gibi yardımlar alarak kendini geliştiriyor.”
Ekip içindeki iletişimi güçlendirmek için de kullanılan test Gülgöz’ün kendisini de, eşini de etkilemiş. Eşi testin ardından çıkan sonuçları dikkate alarak kendi işini kurmaya yönelirken, Gülgöz de dağınık çalışma sorununu çözecek stratejiler geliştirmiş ve etkilerini de hissetmiş.
Geçen zaman içinde pek çok insandan olumlu geri bildirimler aldıklarını söyleyen Gülgöz, testi uygulayıp sonucunu gören kişilerin kariyerlerinde dönüşümün peşine düştüğünü söylüyor.
GELECEKTE NE OLUR?
Peki, kişilik testleri tek başlarına ne kadar etkili? Gülgöz, çok yönlü bir gözlemin gerektiğini düşüyor:
“Bir işi yapmak için kişiliğinin uyumlu olması, becerinin, yeteneğinin bulunması ve bir de işi yapmayı istemen gerekiyor. Bu üçünü ölçmeliyiz. Kişilik envanteri bu üçünün çok önemli bir bacağı” diyor.
Türkiye’de mezun olan öğrencilerin önümüzdeki birkaç yıl işe girmesinin artık daha da zorlaşacağına işaret eden Gülgöz, “Kişiyi işten çıkarıp yerine yeni biri alma gibi süreçlerin maliyeti artıyor. İşverenler de hassaslaşacak ve ‘eleman alırken iyi seçelim’ diye düşünecek. Gençler de bugün, “Bu iş bana göre mi?” sorusunu daha fazla soruyor. Yani işe girerken kariyeri iyi yönlendirmeye yönelik süreç önem kazanacak ve bu Türkiye’de çok da yaygın olmayan yeni bir iş alanını geliştirecek; kariyer danışmanlığı” diyor.
Test nasıl yapılıyor?
NEO-PI-R kişilik testinde 240 cümle var. ‘Bu benim hakkımda doğru bir cümledir’den başlayan ve ‘yanlıştır’a kadar uzanan 5 yanıt seçeneği bulunuyor. Verilen cevaplar ilgili şirkete gidiyor, değerlendiriliyor ve ardından çeşitli raporlar çıkıyor. Kişiler, yorumlama becerilerine sahipse, bir sayfalık bir rapora bakıp sonuçları anlayabiliyor. Yorumlama becerisini edinmemiş kişilere ise ayrıntılı rapor sunuluyor.
Sami Gülgöz, bu raporların uzmanlaşmış kişiler tarafından yorumlanması gerektiğini belirtiyor ve bu nedenle şirketlerin İK departmanlarına eğitimler verildiğini de söylüyor.
Gülgöz, “Sürekli söylediğimiz şey şu: Biz burada kişilik ölçmeye çalışmıyoruz. Biz iş yetkinliklerini en iyi tahmin eden kişilik boyutlarına bakıyoruz. Yetkinlikleri en iyi tahmin eden kişilik boyutlarını seçip şirketlere ‘bakın bu pozisyon için şu boyutlara bakılması gerek’ gibi bir danışmanlık veriliyor” diyor.
