Her unvanın ideal yaşı var

Çalışanların en büyük korkularından biri, kariyerlerinde yerinde sayma endişesi. Böyle bir durumda olup olmadığını anlamanın en kolay yolu, Türkiye’deki genel ortalamalara bakmak. Aylık ekonomi dergisi Capital’in Kasım sayısında yayınlanan, Elçin Cirik’in yaptığı bir araştırmaya göre Türkiye’nin en büyük holdinglerinin insan kaynakları direktörleri ve bu alanın uzmanlarına göre, müdür olma yaşı 30’larda başlıyor.

Grup direktörlüğü koltuğuna 35-40 yaşlarında hak kazanılıyor. Genel müdürlerde ideal yaş 40-50 arası. CEO ise genelde 50-60 yaşlarında olunuyor. Reklamcılık, teknoloji ve hizmet sektörü gibi genç yöneticileri seven sektörlerde çalışanlar yarışa bir adım önde başlıyor, daha hızlı yükseliyor.

"In Good Company" filminde Dennis Quaid’in canlandırdığı Dan Foreman, 51 yaşında Sports America dergisinde reklam bölümünün müdürüdür. Bir gün koltuğunu yarı yaşında hırslı bir gence kaptırır. İlk başta bu kadar genç bir patronla çalışmak hoşuna gitmese de, biraz da maddi zorunluluktan, deneyimini genç yöneticisi ile paylaşmak durumda kalır. İkili, departmanın gelirini artırmak için çalışmaya başlarlar.

Hollywood yapımı bu film, günümüz iş hayatında yaş ve kariyer ilişkisini en net ortaya koyan örneklerden biri. İşe ilk girişte ya da yönetici adaylarının seçiminde yeni üniversite mezunu ya da 1-2 yıllık deneyime sahip 22-26 yaş arası parlak gençler seçiliyor. Peki ya sonra? Kariyer adımlarını sağlıklı atan kişiler hangi yaşlarda hangi pozisyonları hedeflemeli? İnsan kaynakları uzmanları, "40 yaşına kadar müdür ya da direktör olunmadıysa, o yaştan sonra yükselmek güç olur" diyor. Türkiye’nin önde gelen şirketlerinin insan kaynakları direktörlerinden alınan veriler de 35 yaş üstünün müdür olmak için ideal yaş olduğunu gösteriyor. Şirketler tabii sadece yaşa bakarak terfi vermiyor, yükselme için deneyim ve başarı da kilit rol oynuyor.

"Çalışma hayatına 25’lerinde başlayan birinin yaklaşık 15 yıllık bir süreçte, yöneticilik noktasına gelmemesinde ya yetkinlik ya da gerçekten pozisyon azlığı nedeni ile bir sıkışıklık söz konusu olmalı" diyor Unilever’in İnsan Kaynakları Direktörü Cem Tarık Yüksel. "Eğer şirket iş gücünün dönüş oranı düşükse, (yani şirketten kimse ayrılmıyorsa) bu da engel olabilir. Ama piyasa ortalamalarında belli bir yaşa kadar belli sorumlulukların alınmasını beklemek doğaldır."


POZİSYONLARIN İDEAL YAŞI
Türkiye’nin büyük şirketleri, yerli ve yabancı danışmanlarından alarak hazırladığımız araştırma, sektöre ve şirketlerin büyüklüğüne göre farklılık göstermekle birlikte, 20-26 yaş arası işe başlayan bir kişinin, genellikle 2-6 yıl içinde, 23-30 yaşları arasında uzman ve şef düzeyine geldiğini ortaya koyuyor. Müdür pozisyonu için ise en az 8- 10 yıl arası tecrübe bekleniyor. Böylece 30-35 yaş aralığında müdür pozisyonuna gelinmiş olunuyor ve bu görevde 45 yaşlarına kadar kalmak normal görülüyor.

Örneğin Unilever’de uzman pozisyonunda 24 yaş ve üzeri normal görülürken, müdür koltuğuna 25 yaştan sonra rahatlıkla geçilebileceği belirtiliyor. Aynı şekilde P&G, müdür yardımcılığında 26-30 yaş arasını ideal olarak açıklıyor. Zorlu Holding’de uzmanlık görevi için ideal yaş 28-33 arası, müdür pozisyonunda ise 36-45 yaş arası yöneticiler daha çok görülüyor.

Genel müdür pozisyonu için ise adayların 35 yaşın üstünde olması bekleniyor. Unilever ve P&G’de 40 yaş üzeri, Zorlu Holding’de 39 ile 45 yaş arası ve Borusan Holding’de de 36 yaş üzeri genel müdürlük için uygun yaşlar olarak görülüyor. Ray&Berndtson Yönetici Ortağı Ayşe Öztuna, "Küçük organizasyonları yönetecek yöneticilerin daha az tecrübeli olmaları mümkün ama büyük şirketlerde genel müdür yardımcısı, genel müdür gibi pozisyonlar için adayların 35 yaşın üzerinde olmasını tavsiye ediyoruz" diyor.

Üst yönetim kadrosu dışardan atanacaksa, şirketler, insan kaynakları firmalarından adayların 50’lerini geçmemiş olmasını istiyor. Bunun da nedeni yeni atanacak genel müdür ya da CEO’nun emekli olmadan önce en azından 10 yıl kadar şirkette çalışmasını beklemeleri. Unilever’den Borusan Holding’e, P&G’den Fortis’e tüm devler CEO yaşının 50 ile 60 arasında olmasında hemfikir.


PSİKOLOJİK LİMİT 40 YAŞ
Son on yıldır dünyada ve Türkiye’de yönetici yaşları gençleşiyor. 40 yaş yönetici olmak için psikolojik sınır. İnsan kaynakları uzmanları önlerinde fırsatlar olmasına rağmen yetkinlik nedeniyle 40 yaşına kadar yönetici pozisyonuna gelmemiş kişilerin daha sonradan yükselmesinin zor olacağını dile getiriyor. Fortis Genel Müdür Yardımcısı Ayşe Eratlı, "Kimi zaman kurumlarda kemikleşmiş yapıların olması yöneticilik için sırada bekleyen başarılı çalışanların önünde engel olabilir. Ama eğer kişinin yönetici olamamasındaki neden kendisini yeterince geliştirememiş olması ise, bu durumda gerçekten kariyerinde ilerleme sağlaması zor olacaktır" diyor.

Dünyanın önemli insan kaynakları firmalarından Hay Group’un 3 bin kişi üzerinde yaptığı bir çalışma, işe alım ve terfi kararlarında her 5 kişiden 4’ünün yaş faktörünün etkili olduğuna inandığını ortaya koyuyor. Araştırmaya göre, 50 yaşı geçmiş kişilerin yüzde 80’ı işe alımlarında yaş faktörünün kesin etkili olduğuna inanırken, sadece yüzde 7’si bu konuda emin olmadıklarını söylüyor.