İstanbul nüfusu bilmece gibi?

'Taşı toprağı altın' mantığıyla sürekli göç alan İstanbul'un nüfusu yine kafaları karıştırdı. İstatistik Kurumu'nun açıkladığı resmî rakama göre şehirde 11 milyon 300 bin kişi yaşıyor. Ancak .....

'Bizim mahallede ikamet ediyor' diye kayıtlara geçirilen kişiler toplandığında ortaya 33 milyonluk bir şehir çıkıyor. Aradaki 22 milyonluk farkın, muhtarlıklardaki mükerrer kayıtlardan kaynaklandığı tahmin ediliyor. Çifte kaydın sebebi ise farklı farklı. Çocuğunu başka semtteki okula yazdırmak isteyenler listenin ilk sırasında yer alıyor. Kredi kartı dolandırıcılığı için farklı ilçelerden belge alanların sayısı da az değil. Muhtar Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı Hüseyin Özkan, aynı kişinin İstanbul'un 10 farklı ilçesinde kayıt yaptırabildiğini anlatıyor.

İstatistik Kurumu'nun yürüttüğü adrese dayalı nüfus sayımı ise yıl sonunda tamamlanacak. Kapı kapı dolaşılarak yapılan çalışmada, bugüne kadar 66 milyon kişi kayıt altına alındı. Bunun 6'da biri İstanbul'da yaşıyor. Ancak halen nüfusa dahil olmayanlar var. TÜİK Başkanı Ömer Demir, vefat edenleri listeden ayıkladıklarını, nüfus sayısındaki farklılıkta bunun da etkili olduğunu söyledi.

TÜİK Başkanı Ömer Demir, "Bir kişi sosyal güvenlik numarasına sahipse ve aktif olarak sigortalıysa bizim sistemimizde olmasa bile bu ülkede yaşıyor demektir. Bu durumda olanları tespit edip kayıt altına alıyoruz." derken, bu durumdakilere, "Nüfus müdürlüklerine giderek kayıt olun." çağrısında bulunuyor. Adres değişikliğini vaktinde nüfus müdürlüklerine bildirmeyenler, yalan ve yanlış beyanda bulunanlar ve bu beyanlara tanıklık eden muhtarlar için de cezai yaptırımlar geliyor. İhmalkârlığın ya da art niyetin bedeli, 250 YTL'den 500 YTL'ye kadar para ve 4 aydan 6 yıla kadar hapis cezası. Resmi işlemlerde kullanılacak bu sistem için kişiler adres değişikliklerini en geç 20 iş günü içinde bildirmek zorunda.

İstatistik Kurumu düzenli olarak açıkladığı enflasyon, işsizlik, büyüme gibi rakamlara bir yenisini ekliyor. 2008'den itibaren her yıl, nüfus bilgilerinin son durumu açıklanacak. Resmi ve özel hesaplamalarda artık açıklanan rakam kullanılacak. Zaman'a konuşan TÜİK Başkanı Demir, "Örneğin haziran ayında o yıla ilişkin nüfusu açıklayacağız. Bir sonraki hazirana kadar Türkiye'nin resmi nüfusu açıkladığımız bu rakam olacak." diyor. Ancak kurum henüz bu tarihi kesinleştirmedi.

Nüfus verilerine ilişkin bir başka önemli değişiklik ise açıklanacak rakamların her an güncellenen Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) esas alınarak yapılacak olması. Böylece nüfus rakamları tahmini olmaktan çıkacak. Veri tabanına kayıtlı net rakam açıklanacak. Kurum, adreste sayım henüz tamamlanmadığı için hâlâ önceki sayımları baz alarak 'tahmini' rakamları yayınlıyor. Yeni sistemin her an güncelleniyor olması, nüfus hareketliliğinin takip edilmesine de imkân tanıyacak. Demir, sistem sayesinde ülke nüfusundaki artış veya azalışın düzenli olarak takip edileceğini belirtiyor.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'nde askı süreci tamamlandı. Ancak halen TC kimlik numarasına sahip olduğu halde sayıma dahil olmayanlar var. Bu kişiler eğer kayıt olmazlarsa yapacakları herhangi bir resmi işlemde 'Adrese Dayalı Kayıt Sistemi'nde yoksunuz.' uyarısıyla karşılaşacaklar. İşlemlerine şerh konarak önce kayıt olmaları istenecek.

Ayrıca nüfus müdürlükleri daha sonraki bir tarihte kayıtlı olmayanların gelip kayıt olması için çağrı yapacak. Bu çağrıya uymayanlar 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun öngördüğü cezalarla karşılaşacak. Kanun cezanın 2 bin 367 YTL para cezası ve 4 yıla kadar hapis cezası olmasını öngörüyor. Öte yandan suç ve benzeri nedenlerle sisteme girmekten bilerek kaçanların polisiye tedbirlerle sisteme dahil edilmesi sağlanacak. Bu arada evleri tek tek ziyaret eden sayım görevlileri, hayatını kaybetmiş olmasına rağmen hâlâ o hanenin bir ferdi olarak görülenleri tespit etti. Böylece vefat ettiği halde, yaşıyor gözükenler de listeden ayıklandı.

Muhtarlık kayıtlarına göre İstanbul'un nüfusu 33 milyon

İstanbul Valiliği, muhtarlık otomasyon sistemi için 958 muhtarlıktan kayıtlarını istedi. Gelen bilgiler, valiliği şaşkına çevirdi. Çünkü, muhtarlıklara göre İstanbul nüfusu 33 milyondu.

2006 yılının sonuna kadar devam eden bu çalışma sayesinde, İstanbul'un 5 ayrı ilçesinde kaydı bulunan isimlere rastlandı. Muhtarlık Otomasyon Sistemi ile sağlıklı ikamet bilgilerine sahip olmayı hedefleyen İstanbul Valiliği, nakillere rağmen vatandaşın ayrıldığı yerden gittiği yere kaydını götürmediğini ve muhtarlıklara başvurulduğunda sağlıklı nakil kaydı alınmadığını gördü. 2006 yılında İstanbul Valiliği Bilgi İşlem Merkezi, kendi uzmanlarıyla bir proje geliştirdi.

Proje çerçevesinde bilgisayarı olmayan muhtarlıklara bilgisayar alındı. İnternete bağlanmaları için ADSL temin edildi. Valilik, teknik sorunları yerinde tespit ve çözüm için oluşturulan ekipleri muhtarlıklara gönderdi. Muhtarlıklar da arşivlerindeki bilgileri sisteme aktardı.

2006 yılının 10. ayına kadar devam eden çalışma şaşırtıcı bir tabloyu ortaya çıkardı. Çalışmayı yapanlar, her ne kadar mükerrer kayıtlar ve verilerin sağlıksız olduğuna ilişkin beklentileri olsa da, bu oranda bir fark beklemiyordu. Rakamların alınmasının ardından eşleştirme kaydı çalışmasına giden valilik, milyonlarca mükerrer kayıt tespit etti.

Mükerrer kayıtların tespiti sırasında Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi devreye girdi. Ortaya çıkan uçuk rakamlar, TÜİK çalışmasının ne kadar önemli olduğunu ortaya koydu. Aynı zamanda Tüm Muhtarlar Derneği'nin genel başkanlığını yürüten Muhtar Dernekleri Federasyonu Genel Başkanı Hüseyin Özkan, aynı kişinin İstanbul'un 10 farklı ilçesinde kaydının çıkabildiğini söylüyor. Bu durumun kayıt ciddiyetsizliğinden kaynaklandığını vurgulayan Özkan, muhtarları dikkatli davranmaları konusunda uyarıyor. Muhtarlığın ahbap-çavuş ilişkisi ile yapılmaması gerektiğine dikkat çeken Özkan, 'Bu benim yakınım, onu da kaydet' şeklindeki taleplerin geri çevrilmesi gerektiğini belirtiyor.

'Ödenekleri kesilsin'

1774 sayılı Kimlik Bildirim Yasası'nı hatırlatan Özkan, "Yasa diyor ki; vatandaş bir yerden bir yere giderse karakola bildirir. Adres değişikliğini muhtara bildirmemesi durumunda bir ceza yoktu. Bu konuda nakil kağıdını getirmeden kayıt yapan muhtarlar için de herhangi bir ceza bulunmuyordu. Dolayısıyla mükerrer kayıtlar da artıyordu. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ile herkes adres bildirmek zorunda olduğu için bu durum düzelecek diye ümit ediyoruz." diyor.

Gerçeğe aykırı belge düzenleyen veya nakil kağıdını getirmeden kayıt yapan muhtar için para cezası kesilmesi gerekliliğini savunan Özkan, iki ay ödenek kesilme cezası (560 YTL) verilmesi için talepte bulunduklarını ve bu cezanın uygulanması halinde muhtarların daha dikkatli olacağını vurguluyor.