Organ naklinde uzmanlık bursu

Türkiye’de her yıl 2.500 kişi karaciğer, 4.000 kişi de böbrek nakli olmayı bekliyor. Fakat Türkiye’de ne organ bağışı istenilen düzeyde ne de bu konuda yetişmiş doktor sayısı. Türkiye’de organ nakli alanında üst ihtisas olmadığı için Karaciğer Nakli Derneği ve ilaç firması Wyeth bu alanda eğitim almak isteyenlere yurtdışında karşılıksız burs veriyor.

Türkiye’de 5 yıl önce yılda 500 civarında böbrek nakli yapılırken 2008’de bu rakam 1.500’e ulaştı. Yıllık böbrek nakil ihtiyacı ise 3.500-4.000 civarında.

Yüzde 7-10 arasında hepatitli hasta potansiyeli olan Türkiye’de bundan 5 yıl önce yılda 100 karaciğer nakli yapılırken, bu sayı şimdi 500’lere çıktı ama Türkiye’de yılda 2.500 kişi karaciğer nakline ihtiyaç duyuyor.

Her ne kadar hálá rakamlar istenilen düzeyin çok altında olsa da, devletin organ bağışına eğilmesi ve toplumun da yavaş yavaş bilinçlenmesiyle Türkiye, son 5 yılda organ naklinde büyük bir atak yaptı.

Batıdan 20 yıl gerideyiz

Türkiye’de organ nakli, karaciğer, böbrek, kalp, akciğer, kornea gibi birçok organa yapılabiliyor ama şu anda en fazla böbrek ve karaciğer nakli yapılıyor. Yetişmiş eleman sıkıntısı, devlet politikalarının ağırlıklı olarak böbrek ve karaciğer üzerine planlanması ve toplumda henüz diğer hastalıkların bu yöntemlerle tedavi edileceğine dair bilincin oluşmaması nedeniyle kalp, akciğer ve pankreas nakillerinde hálá çok gerilerdeyiz. Karaciğer Nakli Derneği Başkanı ve Şişli Florence Nightingale Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı Prof. Dr. Yaman Tokat, organ naklinde batılı ülkelerin 20 yıl gerisinde olduğumuzu söylüyor: "Türkiye’de aşağı yukarı 35-40 bin arası diyaliz hastası var. Eğer bir diyaliz hastasına böbrek nakli yapılırsa 10 bin dolar kar elde ediliyor. 35 bin hasta olduğu düşünüldüğünde 350 milyon dolarlık kár elde edilmiş olacak."

150 uzmana ihtiyaç var

Türkiye’de adı organ nakil merkezi olup da çalışmayan pek çok yer var. Yılda belirli bir sayıda nakil yapan yani aktif olarak çalışan karaciğer nakil merkezi sayısı 6, aktif olarak böbrek nakli yapan merkez sayısı ise 10. Yılda 6 bin civarında böbrek ve karaciğer nakline ihtiyaç olduğunu söyleyen Prof. Dr. Tokat, organ nakli konusunda en azından 150 uzmana ihtiyaç duyulduğunu söylüyor: "Türkiye’de aşağı yukarı böbrek nakli konusunda 30, karaciğerde 10, kalpte 5 uzman vardır. Bu eğitimi alanların yüzde 20’si bu işi yapıyor, yüzde 80’i lokal şartlar ve genel statükü dolayısıyla bu işi yapamıyor."

Karaciğer Nakli Derneği, ilaç firması Wyeth’ın desteğiyle bu açığı kapatmak için 3 yıldır organ nakli konusunda uzman olmak isteyenlere yurt dışında karşılıksız burs veriyor. Şu ana kadar 12 kişiye burs veren dernek bu yıl 8-10 kişiyi daha göndermeyi planlıyor. Bu sayede yeni elemanlar yetiştirmeyi ve aktif olmayan nakil merkezlerini tekrar aktif hale getirmeyi amaçlayan dernek, bu yıl da karaciğer ve böbrek nakli alanında eğitim almak isteyenlerin yanı sıra yurtdışına bir de patolog gönderecek. Tüm dünyadaki organ nakil merkezleriyle işbirliği halinde çalışan Karaciğer Nakli Derneği, başvuruları değerlendirirken adayların uzmanlık ve yabancı dil bilgisine bakıyor. Eğitim süreleri 1 ila 3 yıl sürüyor. Bursiyerlerin konaklama, yeme içme ve uçak masrafları dernek tarafından karşılanıyor. Her yıl 80 kişinin başvurduğu burstan yararlanmak isteyenler arasında profesörler, doçentler de yer alıyor. Adaylar 10 Nisan tarihine kadar www.karacigernaklidernegi.org adresine başvurabilecekler.

Türkiye’de üst ihtisas yok

Türkiye’de organ nakliyle ilgili üst ihtisas programı yok; isteyenler gönüllü olarak 2 yıllık sertifikasyon programlarına katılabiliyorlar. Oysa yurt dışında organ nakli bir ihtisas programı. Türkiye’de sertifika verecek merkez sayısının 5-6 ile sınırlı olduğunu söyleyen Tokat, "Onların da programları dolu olduğundan yeni insanın yetişmesi çok zor oluyor. Devletin organ naklini ihtisas olarak tanıması da çok önemli, eğer tanırsa bu kişilere maaş da verilebilir. Gönüllülük vasfından kurtulup para kazanılan bir ihtisas dalı olursa uzman sayısı da artacaktır" diyor.

Karaciğer bulunamadığı için 2 saatte bir kişi ölüyor

Türkiye’de organ naklinde kadavra veya canlı akraba kullanılıyor. Böbrekte yüzde 60 canlı, yüzde 40 kadavradan; karaciğerde ise yüzde 80 canlı, yüzde 20 kadavradan nakil yapılıyor. Doğulu toplumlar gerek sosyo kültürel düzeyleri, gerek kültürel ihtiyaçları nedeniyle kadavra bulmakta zorluk çektiklerinden canlı akrabaya yöneliyorlar.

İspanya’da milyon nüfus başına kadavradan yapılan organ nakli 33, AB’de 18, Türkiye’de ise 2 (Beş sene önce 0,7’ydi.) Tokat; "Türkiye’de en büyük sorun organizasyonda. Beyin ölümü gerçekleşmiş hastanın ailesine ulaşmakta zorluk çekiliyor. Oysaki her iki saatte bir kişi karaciğer bulamadığı için bekleyip bekleyip ölüyor" diyor.