Sosyalleşme mi vakit kaybı mı?

İşyerinde sigaranın tartışmaya açılması için birçok neden var. "Sigara molası vakit kaybıdır - aksine sosyalleşme imkanıdır" iddiaları bunların başta geleni. Hastalıklar, pasif içicilik, temizlik ve kurumsal imaj da cabası. Geçen hafta gündeme gelen "Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun’da değişiklik yapılması hakkındaki kanun teklifi" Batı’da tanık olduğumuz, sigaranın ofis dışına çıkması sürecini hızlandıracağa benziyor.


İşte farklı yönleriyle, işyerinde sigara konusu.

Sigara, işyerleri için (de) bir sorun. Temel neden hem sigara içenleri, hem de içmeyenleri memnun edecek bir çözüm bulmanın neredeyse imkansız olması. Örneğin sigara içen çalışanlar, sigara içemediklerinde konsantre olamadıklarını söylüyorlar. Sigara içmeyen taraftakiler duman ve kokunun çalışırken rahatsız ettiğini, genelde işverenler ise sigara molalarının konsantrasyonu bozduğunu. Tartışmanın pek çok boyutu var. Ancak geçen hafta Meclis gündemine gelen "Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun’da değişiklik yapılması hakkındaki kanun teklifi" işyerlerine önemli bir değişiklik getiriyor: Resmi-özel her türlü kurumun kapalı alanlarında sigara içilmesini yasaklıyor. Yani kanun kabul edilirse, işyerlerinde toplu alanlarda sigara içilemeyecek. Birden çok sayıda kişinin istihdam edildiği çalışma alanlarında sigara tüketimi için özel alanlar oluşturulacak.

Aslında yasa olsa da olmasa da trend, ofislerin sigaradan arındırılması yönünde. Bu, aşama aşama gerçekleşiyor. Önce çalışılan alanlarda sigara içilmesi yasaklanıyor. Sigara içen personel için sigara odaları oluşturuluyor. Ardından binalar tamamen sigarasız hale dönüşüyor. Bugün Levent ve Maslak’taki pek çok plazanın önünde, bölgenin rüzgarlı iklimine rağmen ayaküstü sigarasını içmeye çalışan takım elbiseli insanları görmemizin nedeni bu.


EVDE SİGARAYI YASAKLAYAN BİLE VAR
Yurtdışında yasağın farklı seviyelerini görmek mümkün. Almanya’da 2002’den, Hollanda’da 2004’ten bu yana işyerlerinde sigaraya yasak uygulanıyor. Belçika, İsrail, İspanya, Kanada, Uruguay ve Avustralya, temiz havalı ofis uygulamasını benimseyen diğer ülkeler. ABD’de işyerinde sigara yasakları ilk kez 1998’de, bu konuda en katı eyalet olan California’da başladı. Artık ABD, sigara içenlerin plazaların önünde dikilmeleriyle mücadele aşamasında. Şimdi bizim binalara yerleştirdiğimiz kabinler, orada sokaklara, binaların biraz uzağına yerleştiriliyor. Binalara da, "Bu binanın kapısının 3 metre çerçevesinde sigara içmek yasaktır" uyarıları asılabiliyor. ABD’de şirketler bazında da yasaklamalar görülüyor. Bugüne kadar bilinen en radikal uygulama, Weyco adlı sigorta şirketinin, çalışanlara evlerinde sigara yasağı koymasıydı. Bu şirketin yöneticileri, her sabah uyguladıkları bir testle çalışanlarının sigara içip içmediğini tespit ediyor. Testi yaptırmayı reddedenler işten çıkarılıyor. Bugüne kadar 4 kişinin bu sebeple kovulduğu söylenen şirketin kurucusu Howard Wayers, bu kuralı sağlık sigortasının maliyetini düşürmek amacıyla uyguladığını söylüyor.

Geçen yıldan bu yana kamuya açık alanlarda sigara içmenin yasak olduğu İngiltere’de, işyerinde sigara kuralları yaptırıma bağlandı. Hükümetin geçen nisan ayında aldığı karara göre, çalışanların işyerinde sigara içme kurallarını ihlal ettiğini gören patronlar önce uyarıda bulunuyor, daha sonra uyarının da dikkate alınmadığı görülürse, patron polis çağırabiliyor. Sigara içme kurallarına uymadığı ve göz yumduğu belirlenen patrona ise, sigara kullanmayan çalışanların şikáyeti üzerine polis para cezası verebiliyor. Sigara yasaklarını ihlal edenlere 50 sterlin, olay mahkemeye intikal ederse 200 sterlin ceza veriliyor.


VAKİT KAYBI MI YOKSA SOSYALLEŞME İMKANI MI
İşyerinde sigara tartışmasının birçok cephesi var. "Sigara molası vakit kaybıdır - aksine sosyalleşme imkanıdır" tartışması bunların başta geleni. Diğerleri ise hastalıklar, pasif içicilik, temizlik ve kurumsal imaj. Sigara kabini üreticileri, ürünlerini "sigara içme süreleri ve sigara molası sayısı azalır, verimlilik artar" iddiasıyla pazarlıyorlar (ki tartışılır) ama, mesela Fransa’da, sadece 6 şirketten biri çalışanları için böyle bir yatırımı göze almış. Mesai saatleri içinde birkaç kere bahçeye-sokağa çıkmak zorunda kalan tiryakiler ise "işi kaytarmak ve verimliliği düşürmek" şüphesi ve baskısı altında kalıyorlar. (Şirketin önünde yığılan izmaritler, sekreterler sigara içmeye gittiği için cayır cayır öten telefonlar, yasak yerlerde gizli gizli sigara içip yangın tehlikesine sebep olanlar da var...)

Sigara içen bir çalışanın, içmeyene göre yılda ortalama 1.500 Euro ek maliyet getirdiği söyleniyor. Kaba bir hesapla, bir tiryaki günde 10 sigara içse, 5 dakikadan günde 50 dakika yapıyor. Bu, bir yılda 21 iş gününe denk geliyor. Buna rağmen, İtalya’da bir grup İK yöneticisinin ortaya attığı "sigara içenlerin bordrosundan her gün bir saat keselim" önerisi insani bulunmadı. Genellikle patronlar ve yöneticiler sigara içen çalışanlarına güvenmek eğilimindeler. Fransa Sigarayı Önleme Derneği’nden Bertrand Dautzenberg "zaman kaybı aynı" diyor "dışarı çıkmak zorunda olan tiryakiler bir iki sigaradan fedakarlık etmeyi kabul ediyorlar..." Bir başka patron "asıl vakit kaybettiren işyerinde gevezelik" diyor.

Şirketler çalışanlarına sigara bıraktırıyor

Türkiye’de şirketlerin sigarayla savaşma yöntemlerinden biri, çalışanlarının sigarayı bırakmalarını teşvik etmek. Sigarayla Savaşanlar Vakfı, luxopunktur adlı ışın cihazıyla tedavi uyguluyor. Vakfın Başkan Yardımcısı Kıyas Güngör, 3 gün üst üste, yarımşar saatlik seanslarla bugüne kadar yaklaşık 500 şirket çalışanının sigarayı bıraktığını söylüyor. Vakıf yetkilileri önce şirketlere giderek sistemi anlatıyor. İstekli çalışanlar olursa, işyerinde veya vakfın merkezinde tedaviye başlanıyor. Tedavinin ücreti 440 YTL. Güngör, ücretin hiç olmazsa bir kısmının çalışan tarafından karşılanmasının, başarıyı artırdığını söylüyor. Vakfın hizmet verdiği kurumlar arasında Hürriyet, Beko, Gempa, Mercedes, Kadife Tekstil, Petrol Ofisi, Enka, Kütahya Porselen, Bellona var. IQS adlı sigara bıraktırma şirketinin programı ise, RISE cihazıyla uygulanıyor. Hizmetin ücreti 660 YTL. Faaliyet gösterdiği 2,5 yılda, Türkiye’de 10 bin kişiye sigarayı bıraktıran IQS’in Türkiye Direktörü Hicret Akarsu; Yapı Kredi, Indendis İlaç, TRT, Kimberley Clarck, Cognis gibi şirketlerden yaklaşık 50 kişiye sigarayı bıraktırdıklarını anlatıyor. Sigara hizmeti veren diğer bazı şirketler Anne Penman, Alan Carr ve Antismoking Center.

HSBC yeni binasında sigara içirmiyor

HSBC’nin binalarında, sigara içen personel için farklı uygulamalar var. Maslak’taki binanın kafeteryasının bir kısmında sigara içilebiliyor. Esentepe’deki 3 binanın ikisinde, çay kahve makinelerinin olduğu yerlerde içebiliyorlar. Bankanın Esentepe’deki yeni binasının içinde ise sigara tamamen yasak, sadece bahçedeki açık kafeteryada izin var. HSBC İK’dan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Öktem Kalaycıoğlu, "Çalışanlarımıza sigarayla ilgili büyük alanlar ve konforlar vermek istemiyoruz açıkçası çünkü içen için sağlıklı bir şey değil. Çalışanlarımızın binalardan çok uzaklaşmalarını istemediğimiz için, mümkün olduğunca alan sağlıyoruz" diyor. Kalaycıoğlu, yönetimin neden çalışanların sigara içmesini istemeyebileceğini şöyle açıklıyor: "Herhalde refleks olarak düşünüyoruz bunu. Sigara içmenin kişinin kendisi için iyi olmadığını düşünüyoruz. Bir ikincisi, içmeyenler için kötü bir şey, onların pasif içici durumunda olmalarını istemiyoruz. Tahmin ediyorum bizim personelimizin yüzde 25-40’ı sigara içiyordur. Geçen yıl ’Sigarayı siz bırakın biz destekleyelim’ kampanyası yaptık. 50’ye yakın arkadaşımız bıraktı. Sigarayı bırakanlara genel müdürümüzün elinden küçük hediyeler verdik." Kalaycıoğlu, sigara molası mı, vakit kaybı mı sorusuna ise, "Vakit kaybı önemli değil çünkü sonuçta çalışanlarımıza güveniyoruz. Çalışanlarımız zaten çok ağır ve tempolu çalışıyorlar" yanıtını veriyor.

Siemens’in kampusunde özel alanlar var

Siemens’in Kartal’daki kampusunda çalışanlar sigara odaları dışında kapalı mekanlarda sigara içemiyorlar. Sigara odaları dışında, kampus içinde yer alan kafeteryada sigara içilebilir alanlar var. Açık alanlarda sigara içmek serbest. Siemens Kurumsal İK Direktörü Nurer Yüksel, "Özellikle işi gereği masasından ayrılmaması gereken kişilerin sigara içmemesi tercih sebebi olabilir. Bu eğilimin genel sebebi sigaranın ofislerde kullanımının yasak olmasının, sigara içmek amacıyla kişilerin sık sık masalarını bırakmak zorunda kalmaları ve konsantrasyonlarının bozulmaya daha meyilli görülmesi olduğunu diyebiliriz. Dolayısıyla yöneticiden yöneticiye değişmekle birlikte sigara kullanımının verimi düşürdüğü görüşü daha yaygın" diyor. Yüksel, zaman zaman sigara odalarında, daha önce sigara içen ve sonradan bırakmış olan çalışanların ya da sigara bırakmayı profesyonel olarak sağlayan bazı firmaların bilgilendirme çalışmaları yaptıklarını anlatıyor.

Maya Tekstil’de bina içinde yasak

Kaz tüyünün yanı sıra elyaf dolgu malzemeleri kullanarak yastık, yorgan ve yatak üreten Maya Tekstil’in Genel Müdürü Başak Destan, "Hammadde olarak kullandığımız materyallerin niteliği gereği, üretim süreçlerimizin herhangi bir aşamasında sigara içilmesi bizi olumsuz etkileyebiliyor. Dolayısıyla İstanbul Yenidoğan’daki fabrikamız ile pazarlama-satış ofisimizin yer aldığı bina içinde sigara içilmemesi konusunda son derece hassas davranıyoruz" diyor. Şirket, sigara içen çalışanlarımız için bina dışında ayrı bir alan oluşturmuş. Destan, çalışanlar sigara kullanmasının, verimliliklerini etkilediğini düşünüyor: "Çalışanların sigara içmek için bina dışına çıkmak zorunda kalmaları, işlerinin başından ayrılarak verdikleri her sigara molasının normalden daha uzun olmasına neden olabiliyor. Çalışmaya sık sık verilen ve uzayan bu aralar da, çalışanların verimliliğine olumsuz bir etki yapabiliyor. Uzun dönem için düşünülürse, sigaranın insan bedeninde yaptığı tahribat, çalışanların hastalanmalarına ya da daha kısa bir sürede aramızdan ayrılmalarına neden olabiliyor. Bu da hiç arzu etmediğimiz bir durum". Şirket sigara, ateş vb. gibi maddeleri üretim alanlarının dışında tutma konusunda çok dikkatli davranıyor. Hatta bir dönem duvarlarına, sigarayla ilgili uyarı fotoğrafları asmışlar.

Metis’te sigara içmek isteyen dışarıya çıkıyor

Başta bilişim olmak üzere otomotiv, ilaç, eğitim, telekomünikasyon gibi sektörlere çağrı merkezi ve danışmanlık hizmetleri sunan Metis’in binasında sigara içilmesine izin verilmiyor. Sigara içmek isteyen çalışanlar bina dışına çıkıyor. Metis İK ve Kalite’den Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Nadire Tunçay, "Bina içinde sigara içildiği zaman daha uzun molalar söz konusu oluyordu. Bu da verimliliği düşürüyordu. Başlattığımız uygulamanın, sigara içme açısından caydırıcı etkileri oldu. Hava şartları, zaman darlığı ve dışarısının iç mekanlar kadar rahat olmayışı nedeniyle sigaraya ayrılan zamanın azaltıldığını gözlemledik. Bununla birlikte uygulamanın, sigara içmeyen çalışanlarımızın motivasyonu üzerinde de çok olumlu etkisi oldu" diyor.

HP’de belirli alanlarda içilebiliyor

HP’de sigara, bina içinde belirlenen alanlarda içilebiliyor. HP Türkiye İnsan Kaynakları Müdürü Adnan Erdoğmuş, "Sigara içmek insan sağlığını olumsuz yönde etkiliyor. Bu durum yalnızca yaşam kalitesine değil, iş verimliliğine de yansıyor" diyor. Sigara molalarının iş zamanından kayba neden olduğunu düşünmediklerini, aksine işyerinde performansı ve verimliliği olumlu yönde etkilediğine inandıklarını belirterek ekliyor: "Ancak bu molaların sigara içerek değil, kafeterya veya kütüphane değerlendirilmesi veya bahçede temiz hava alarak geçirilmesi daha sağlıklı bir yaklaşım olacaktır."