Adaylar değil yargıçlar bağımsız

Adalet Bakanlığı'na yargıç ve savcı adaylarını belirlemek üzere mülakat sınavı yapma yetkisi veren düzenlemenin iptali istemini reddeden Anayasa Mahkemesi, kararına gerekçe olarak, yargı bağımsızlığına yönelik anayasal güvencelerin, göreve başlamamış yargıç ve savcı adaylarını bağlamamasını gösterdi. 

Danıştay'ın, Hâkimler ve Savcılar Kanunu'ndaki "mülakat" başlıklı maddenin iptali istemiyle yaptığı başvuruyu 1'e karşı 10 üyenin oyuyla reddeden Anayasa Mahkemesi, gerekçeli kararını tamamladı.

'Anayasa'ya aykırılık yok'
Kararda, mülakat sınavlarının anayasaya uygunluğu, tartışma yaratabilecek bir gerekçeyle açıklandı. Anayasa'nın yargı bağımsızlığı ve hâkim teminatı ile ilgili 138., 139. ve 140. maddelerinin anımsatıldığı kararda, söz konusu anayasal güvencelerin fiilen görevde bulunan yargıç ve savcılar için geçerli olduğu, yargıç ve savcı adaylarını bağlamadığı vurgulandı.
Yüksek mahkeme, yazılı sınavda başarılı olan yargıç ve savcı aday adayları arasından mülakat yöntemiyle seçim yapılmasında anayasaya aykırılık bulunmadığını bildirdi.
Karara muhalif kalan üye Fulya Kantarcıoğlu ise karşı oy gerekçesinde, mülakatı yapan Adalet Bakanlığı'nın mülakat koşullarını belirleyen yönetmeliği düzenleme hakkına da sahip bulunduğuna işaret etti.
Kantarcıoğlu, adaletin gerçekleştirilmesinin devletin temelini oluşturduğunu, bunun için bağımsız mahkemelerdeki yargıçların, idare karşısında yansız olmaları gerektiğini vurguladı.
Bu amacı gerçekleştirmek için yargıç-savcı adaylarının her türlü etkiden uzak, liyakati esas alan nesnelliği sağlayacak yöntemlerle belirlenmesi gerektiğini ifade eden Kantarcıoğlu, bunun yargı bağımsızlığını güvence altına alan anayasa hükümlerinin gereği olduğunu belirtti. Kantarcıoğlu, anayasanın temel felsefesi gereği, güvencelerin görevin fiilen icra edildiği dönemle sınırlandırılamayacağını bildirdi.

AB İlerleme Raporu
AB'nin 2005 İlerleme Raporu'ndaki, "Mülakat sınavını yapması bakanlığın yargıç-savcı istihdamında hatırı sayılır derecede etkili olmasına yol açmaktadır.
Üst düzey adli makamlar, bunun yargı bağımsızlığını zedeleyeceği yönündeki kaygılarını iletmiştir" ifadelerini anımsatan Kantarcıoğlu, yargı bağımsızlığı konusundaki anayasal güvencelerin gereği olarak, adayların, idarenin etkisinden uzak bir sistemle seçilmesi gerektiğini ifade etti.
Mülakat sınavı, son olarak AKP'nin yasalaştırmaya çalıştığı bir yasa teklifine yönelik eleştirilerle gündeme gelmişti.

Hâkim-savcı sınavı kavgası büyüyor

CHP, Adalet Komisyonu'nun önceki gün 9 saatlik görüşmelerden sonra benimsediği hâkim ve savcı yasası değişikliği teklifine ilişkin raporun, muhalefet şerhi hazırlamaları beklenmeksizin basılmasına tepki gösterdi.
CHP grup başkanvekilleri Kemal Anadol, Hakkı Suha Okay ve Kemal Kılıçdaroğlu dün Meclis'te basın toplantısı düzenleyerek, AKP'li Yılmaz Tunç'un yasa teklifini eleştirdi.
Anadol, teklifi gizli tasarı olarak nitelerken, "Olay, hâkim ve savcıları, AKP iktidarının memuru haline getirmek" dedi. Kılıçdaroğlu şunları söyledi: Eşkıya dün gece hukukçu kimliğiyle parlamentoya inmiştir. Öyleyse parlamentoda demokrasi yok demektir. AKP'nin her dediğinin geçtiği yeni demokrasisi anlayışıyla karşı karşıyayız.

AKP'li Köylü niye 'halt ettik' dedi?

Hâkimler ve Savcılar Yasası'nda değişiklik öngören teklifin Adalet Komisyonu'ndaki görüşmelerinde, iki yıl önceki yasa değişikliğiyle ilgili olarak "Biz orada bir halt ettik" diyen Komisyon Başkanvekili AKP'li Hakkı Köylü, sözlerine açıklık getirdi.
Köylü 2005'te değişiklik yapılırken hukuk mezunu olmayanların da sınavlara alınmasını savunduğunu anımsatarak, "Herkes o zaman karşı çıkmıştı, şimdi de öyle. O zaman sözüm üzerine 'sınırlı olsun' denmişti. O yüzden ben 'Biz orada bir halt ettik. Ben hâlâ hukuk mezunu olmayanların alınmasına karşıyım' dedim." Görüşmelerde hukuk fakültesi dışındaki mezunların da "yüzde 10'u geçmemek" koşuluyla sınavlara girebilmesi düzenlemesi oybirliğiyle kabul edildi.

10 Soru 10 Cevap
Yargıda kadrolaşma iddiaları


1 AKP hükümetinin yargıda kadrolaşmaya çalıştığı iddiaları nereden kaynaklanıyor?
- Yargıç ve savcı adayları, ÖSYM'nin yaptığı yazılı sınav ve Adalet Bakanlığı'nın yaptığı mülakat sınavı ile belirleniyor. Mülakat kurulunun başarılı bulduğu isimler, 2 yıl staj gördükten sonra mesleğe kabul ediliyor.
Yargı organları, mülakat sınavının siyasi organ olan bakanlıktan alınarak Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'na (HSYK) verilmesini istiyor. Bu talebe karşı çıkan AKP, son olarak Bartın Milletvekili Yılmaz Tunç tarafından TBMM'ye sunulan yasa teklifiyle, mülakat sınavına ilişkin yönetmeliğin tepki çeken hükümlerini yasalaştırmaya çalışmakla eleştiriliyor.

2 AB, Türkiye'ye bu konuda nasıl bir öneride bulundu?
- AB uzmanları, 2003, 2004 ve 2005 sonunda hazırladıkları Türkiye Yargı İstişare Ziyaret Raporları'nda bakanlığın yargıç adaylarını belirleme sürecindeki rolünün kaldırılmasını önerdi. Raporlarda, "Konunun Adalet Akademisi ya da HSYK uhdesinde bırakılmasını teklif ederiz" denildi.

3 Yargıç ve savcı adaylarını belirleme konusundaki uluslararası kriterler neler?
- Söz konusu raporlarda, yapılan önerilere BM ve Avrupa Konseyi (AK) ilkeleri dayanak gösterildi. BM'nin 1985 tarihli Yargı Bağımsızlığı Temel Şartı'nda, yargıç seçerken siyasi fikirlere göre ayrım yapılmaması gerektiği vurgulanıyor. AK Bakanlar Komitesi'nin 1994 tarihli kararında da, "Yargıçları seçen merci hükümetten bağımsız olmalıdır" ilkesi yer alıyor.

4 AKP, buna rağmen uygulamada neden ısrar ediyor?
- AKP, cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren yargıç ve savcı adaylarını bakanlığın belirlediğini, iktidara geldikten sonra bu konunun gündeme getirilmesinin adil olmadığını savunuyor.

5 Yargının bu konudaki tutumu ne?
- Anayasa Mahkemesi, 1995 ve 2007'de önüne iki kez gelen bu konuda, yasanın iptali istemlerini reddetti.
Ancak Yüksek Mahkeme, 1995'deki kararının gerekçesinde, "Adayların yürütme organınca belirlenmesi durumunda, bunun yargı bağımsızlığını zedeleyeceği" uyarısında bulundu. Danıştay, geçen yıl Yargıç ve Savcı Adayları Sınav Yönetmeliği'nin yürütmesini, "mülakat kurulunun objektif esaslara göre oluşturulmadığı" gerekçesiyle durdurdu.

6 Buna rağmen mülakat sınavları nasıl yapıldı?
- Adalet Bakanlığı, söz konusu yönetmeliği değiştirdi. Yeni yönetmelikte, 5 bakanlık bürokratından oluşan mülakat kuruluna, Türkiye Adalet Akademisi'nin Yargıtay ve Danıştay kökenli iki üyesinin de alınması düzenlendi. Bu yönetmeliğe karşı da Danıştay'da davalar açıldı.

7 TBMM Adalet Komisyonu'nda görüşülen kanun teklifinde hangi düzenlemeler yer alıyor?
- Yönetmelikte yapılan son değişiklikler, kanun teklifiyle Hâkimler ve Savcılar Kanunu'na taşınıyor.
Teklifte, mülakat kurulunun yönetmelikte gösterilen yeni yapısının yanı sıra, avukatların kendi aralarında yapılacak yazılı sınav ve bakanlığın yapacağı mülakat sınavından sonra yargıç ve savcı adayı olacakları düzenlemesi yer alıyor.
8 Teklif neden eleştiriliyor? - AKP'nin mülakat sınavlarını bakanlığın yapmasında ısrarcı olması, yargıda kadrolaşma niyetine bağlanıyor. Mülakat kurulunun yeni yapısının eskisinden farklı olmadığı, AB'nin 2007 İlerleme Raporu'nda, "Mülakat kuruluna 2 yeni üye alınması göstermelik bir değişiklik" diye nitelendirildi. Avukatların diğer hukuk fakültesi mezunlarının girdiği sınava girmeden, kendi aralarında yapılacak yazılı ve mülakat sınavıyla mesleğe kabullerinin büyük bir kadrolaşmaya neden olabileceği belirtiliyor.
Ayrıca yönetmelikteki tüm mülakat kriterleri aynı biçimde teklife taşınırken, "yetenek, kültür ve çağdaş yaşam anlayışı" kriterinin teklifte yer bulmaması, kadrolaşma niyetinin göstergesi olarak değerlendiriliyor.

9 Teklifle ilgili yargıdan görüş istendi mi?
- Hayır. Danıştay ve Yargıtay'dan görüş istemeyen TBMM Adalet Komisyonu'nun, HSYK üyelerinin de resmi dış görevde bulunduğu bir sırada teklifi görüşmek üzere dün toplanması eleştiri konusu oldu.

10 Teklif yasalaşırsa ne olacak?
- Yönetmelik değişikliklerine karşı açılan davalar, düzenlemeler yasayla uyumlu hale getirildiğinden sonuç doğurmaz hale gelecek.
Yargıdaki toplam yargıç ve savcı kadrosunun yüzde 40'ına denk gelen 4 bin 62 kadro için yargıç ve savcı adayı seçimi yapılırken, kadrolaşma iddialarına neden olan yasa ve yönetmelik hükümleri geçerli olacak.