Yargıda teknoloji dönemi

Yargının en büyük sorunlarından biri adaletin gecikmesi. Bu duruma çözüm arayan bakanlık, adliyeleri teknolojiyle donatmaya karar verdi.

Dava tebligatlarının kısa mesajla gönderilmesinin ardından, ülke genelindeki bütün duruşmalar kamerayla kayda alınacak. Katiplere tutanak yazdırılmayacağı için duruşmalar kısa sürede bitecek. 3 ay önce Hrant Dink davasında denemesi yapılan sistem, Türkiye geneline yaygınlaştırılacak. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'nın elde ettiği başarılı sonucu dikkate alan Adalet Bakanlığı, kayıt sisteminin ihalesini tamamladı. Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ile bağlantılı yeni uygulama, yaz sonuna kadar hayata geçmiş olacak. Duruşmalar bilgisayar ortamında yavaşlatılmış halde kaydedilecek. CD'ler daha sonra katipler tarafından deşifre edilecek. Çözülen tutanaklar, genel havuz niteliğindeki UYAP'a da kaydedilecek.

2005 yılında yürürlüğe giren yeni Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)'nda yer alan teknolojiyle ilgili düzenlemeler bir bir hayata geçiyor. İlk olarak Üsküdar Cumhuriyet Başsavcılığı, CMK'daki düzenlemelere dayanarak kısa mesaj yöntemiyle tebligat yöntemini başlattı. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı da, aynı kanuna dayanarak avukatların talebi üzerine Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink cinayeti davasında duruşmaların görüntülü ve sesli kayda alınması için mahkeme salonuna video konferans sistemi kurdu. Savunmalar, beyanlar kâtip aracılığıyla tutanağa geçirilmediği için duruşmalar daha kısa sürede bitti. Bu şekilde zamandan tasarruf edildiğini gören Adalet Bakanlığı harekete geçti. Kısa mesajla tebligat yönteminden sonra görüntülü-sesli kayıt sistemini de Türkiye geneline yaygınlaştırma kararı aldı. Görüntülü-sesli kayıt sitemini adliyelere kurması için bir firmaya ihaleyi verdi. Yeni kararını adliyelere tebliğ eden bakanlık, sistemin Ulusal Yargı Ağı Projesi (UYAP) ile bağlantılı olacağını duyurdu. İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı'nın başlattığı uygulamada duruşmalar kayda alınıp CD üzerinden kâtipler izleyerek çözüm yapıyordu. Yeni sistemde teknoloji açısından bunun daha ötesine geçilecek. Görüntüler bilgisayar ortamında yavaşlatılmış halde kayıt altına alınacak. Bu şekilde kâtiplerin kayıtları çözmesi kolaylaşmış olacak. Görüntü için ayrı, ses için ayrı program hazırlanacak. Çözülen tutanaklar da UYAP sistemine kaydedilecek. İlk önce büyük adliyelerde başlayacak olan sistem, zamanla Türkiye genelinde uygulanacak.

Hrant Dink cinayeti ile Malatya'da Zirve Yayınevi'nde 3 kişinin öldürülmesiyle ilgili davalarda müdahil olan avukat Erdal Doğan, söz konusu davaların sesli-görüntülü kayda alınması için uzun süre uğraşmıştı. Yayınevi cinayeti davasındaki talepleri yayın yasağı olduğu gerekçesiyle reddedilen Doğan, yeni uygulamayı olumlu bulduğunu dile getirdi. Duruşmanın kayıt altına alınmasının hâkim, savcı ve avukatların kendilerine çekidüzen vermesine sebep olacağına da dikkat çeken Doğan, şunları söyledi: "Artık eskiden çok eleştirdiğimiz bazı durumlar yaşanmayacak. Her şey kayıt altına alınacağı için hâkim ve savcılar savunmaya daha saygılı olacaktır. Savunma göz ardı edilmeyecektir."

Kanun ne diyor?

5271 sayılı CMK'nın ilgili maddelerinden 52/3'e göre; "Tanıkların dinlenmesi sırasındaki görüntü veya sesler kayda alınabilir. Ancak; mağdur çocukların, duruşmaya getirilmesi mümkün olmayan ve tanıklığı maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından zorunlu olan kişilerin tanıklığında bu kayıt zorunludur." CMK'nın 196. maddesine göre ise sanık alt sınırı 5 yıl veya daha fazla hapis cezası gerektiren suçtan yargılanmıyorsa, ifadesi bulunduğu yer mahkemesi aracılığıyla alınabiliyor. Ancak eğer sanığın aynı anda görüntülü ve sesli iletişim tekniğinin kullanılması suretiyle sorgusunun yapılabilmesi olanağının varlığı halinde bu yöntem uygulanarak sorgunun yapılması düzenleniyor.