Şarkikaraağaç Genel Bilgi
Akdeniz Bölgesi’nin Göller bölgesinde, Isparta İli’nin bir ilçesi olan Şarkikaraağaç, güneyde Beyşehir; kuzeyde Yalvaç, Akşehir, Doğanhisar; batıda Gelendost ve Eğirdir; doğuda Hüyük; güneybatıda ise Yenişarbademli ile çevrilidir. Şarkikaraağaç’ın yüzey şekilleri engebelidir. Kuzey ve kuzeydoğu kesimini Sultan Dağları, güney kesimini Dedegül Dağı, batı kesimini de Anamas (Güllüce) Dağı engebelendirir. Dağlık alanlarla çevrili olan ilçenin orta kesimi düzlüktür. İlçe topraklarından çıkarak Beyşehir Gölü’ne dökülen Eğri Çayı vadi tabanında küçük düzlükler oluşturur. Beyşehir Gölü’nün kuzeybatı kesimi de ilçe sınırları içerisinde bulunur. İlçenin dağlık alanları göknar, sedir, ardıç ve karaçam ormanları ile kaplıdır. İl merkezine 120 km uzaklıktadır. Yüzölçümü 1.232 km², nüfusu 20.900’dür.
İlçenin iklimi; Akdeniz iklimi ile kara iklimi arasında ama kara iklimine yakın bir iklim yapısına sahiptir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlıdır.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, buğday, arpa, patates, soğan, nohut, armut, haşhaş, üzüm, elma, şeker pancarıdır. Ayrıca sebzecilik de yapılmaktadır. Hayvancılıkta ise sığır, koyun ve kıl keçisi yetiştirilmektedir. Beyşehir Gölü kıyısında tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır. İlçe topraklarında barit madeni öğütülerek yurt dışına ihraç edilmektedir.
Beyşehir Gölünün kuzeyinde kalan Şarkikaraağaç’ta, çeşitli uygarlıklar birbirini izlemiştir. Yörede bulunan Yeniköy Höyük (Yeniköy) ve Örenköy Höyük’de (Örenköy) Geç Neolitik (MÖ 8000-5500) döneme tarihlenen bulgularla karşılaşılmıştır. Arak Höyük (Arak), Örenköy Höyük (Örenköy), Beyköy Höyük’de (Beyköy) Erken Kalkolitik (MÖ 5500-4500) ; Çavundur Höyük (Çavundur), Ördekçi Höyük (Ördekçi), Salur Höyük (Salur), Armutlu Höyük (Armutlu), Karayaka Höyük (Karayaka), Kıyakdede Höyük (Kıyakdede), Karaçayır I ve II höyükleri (Ş.Karaağaç) ile Nudra Höyüklerin’de (Göksöğüt) de Tunç Çağ (MÖ 3000-1200) dönemine ait kalıntıları ile karşılaşılmıştır.
Hitit tabletlerinde (MÖ l800-l200) bugünkü Şarkikaraağaç topraklarının da içinde bulunduğu bölgenin adı Pitaşşa olarak geçer. Hitit (MÖ l800-1200), Frig (MÖ 750-690), Lidya (MÖ 690-547) ve Pers (MÖ 547-334) , Makedonya, Seleukoslar, Pergamon Krallığı, Roma ve Bizanslılar yöreye hakim olmuşlardır.
Karalis Gölü’nün (Beyşehir) kuzeyinde Salur Köyü yakınında Anabura antik kenti kurulmuştur. MÖ. I. yüzyılın ilk çeyreği içinde Strabon’un Geographika isimli eserinde kent halkından Anaburalılar diye söz edilmiştir. J.R. Sterrett, Enevre denilen yerde ortaya çıkan yazıtlarda “Anabura” ismini bularak kentin yerini kesinleştirmiştir. Kent Roma İmparatorluk döneminde bölgede kurulan Tetrapolisin bir üyesidir. Şehir kuzeye alçalan bir yamaç üzerinde yer alır. Bu kentten günümüze gelebilen yeterli bir kalıntı bulunmamaktadır.
Romalılar MÖ. 102-49 yılları arasında burasını Kilikia Eyaletine, sonra da Asia Eyaletine bağlamışlardır. MÖ.39 yılında Galat Kralı Amyntasın kontrolüne giren bölge MÖ.25 yılına kadar bu durumda kalmış, daha sonra Galatia Eyaleti içine alınmıştır.
Roma İmparatorluk döneminde, Beyşehir Gölü’nün kuzeyinde Antiokheia’dan (Yalvaç) Likaonya ve Pamphilya’ya giden Roma yolu üzerinde bugünkü Şarkikaraağaç civarında kurulduğu bilinen Neapolis kenti hakkında yeterli bilgi yoktur. Plinius, kentten “Naturalis Historia” isimli eserinde kısaca değinmiş, antik kentin Galatia’da olduğu yazmıştır. Ptolomaios ise, kenti Pisidia’nın Galatia’ya yakınında göstermiştir. Neapolis’in Trakyalı kolonistler tarafından kurulduğu sanılmaktadır. MS.III.yüzyıla ait bir yazıttan bölgede bir tetrapolisin olduğu bilinmektedir. Tetrapolisin, Anabura (Enevre) ve Neapolis (Şarkikaraağaç) kentleri bilinmekte; diğer ikisi bilinmemektedir. Bölge Roma imparatorluğunun MS 395 yılında parçalanmasıyla Doğu Roma İmparatorluğu (Bizans) sınırları içinde kalmıştır.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Oğuz boylarına mensup aşiretler buraya yerleşmiştir. Yöre Bizanslılar’la Selçuklular arasında el değiştirmiş, II. Kılıç Arslan zamanında (ll56-1192) yapılan Miryakefalon Savaşı’ndan (1176) sonra, 1182 yılında Uluborlu’nun fethinden kısa süre önce Karaağaç ve havalisi Selçuklu egemenliğine girmiştir. Türk Boylarından Saçıkara aşireti buraya yerleşmiştir. Hamitoğulları Beyliği hakimiyetine giren (1341) Şarkikaraağaç, İlyas Bey zamanında Karamanoğulları tarafından ele geçirilmiştir. İlyas Beyin oğlu Kemaleddin Hüseyin Bey’de 1380 yılında Osmanlı Padişahı I. Murad ile yaptığı anlaşma sonucunda bölge Isparta ve çevresi ile birlikte Osmanlı egemenliğine bırakmıştır. Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra Timur Yıldırım Beyazıt’ı yenmiş ve yöreyi Karamanoğulları’na vermiştir. Çelebi Sultan Mehmet 1414 yılında Karamanoğullarından yöreyi tekrar geri almıştır.
Osmanlı döneminde Karaağaç-ı Yalvaç ve Karaağaç isimleri ile tanınmıştır. Bu isim Denizli’deki Karaağaç (Acıpayam) ile karıştırılmaması için ve daha doğuda olduğundan Karaağaç-ı Şarki olarak isimlendirilmiştir. Bu isim Cumhuriyet döneminden sonra Şarkikaraağaç’a dönüştürülmüştür.
XIX.yüzyılda Konya vilayetinin Hamid sancağına bağlı Karaağaç kazasının sınırları içerisinde idi. Kurtuluş Savaşı sırasında Delibaş Ayaklanması olarak bilinen Konya ayaklanması yöreyi de etkilemiştir. Belediye teşkilatı 1864 yılında kurulmuştur. İlçe 1876 yılında Konya’dan ayrılarak Isparta iline bağlanmıştır.
İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Ulu Cami (Cami-i Kebir), Zengibar Kalesi, Ördekçi Kalesi, Anabura Kalesi, Kızıldağ Milli Parkı bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.isparta.gov.tr ve www.sarkikaraagaç.bel.tr adreslerinden alınmıştır.
