Uyuşturucu bir bitki olan "Mengilik"i, bu özelliğini bilmeden şaka amaçlı kullananlar oluyor. Sinir sistemi üzerinde yaptığı etkiler nedeniyle insanların ilginç davranışlar sergilemesine neden olan mengilik, doz aşımı halinde ölüme yol açıyor.

 

Mengilik, boş arazilerde, verimsiz topraklarda, dere ya da kanal boylarında, sahilde olduğu gibi yaylada da kendiliğinden yetişen, 50-100 santimetre boyunda, çalı görünümlü bir bitkidir. Parmak kalınlığındaki gri yeşil ince gövdesinden çok sayıda dal çıkar. Oval yaprakları 15-20 cm. uzunluğundadır ve uzunca bir sapla dala bağlanır. Kenarları düzensiz aralıklarla girintili çıkıntılı olup, uçları sivridir. En ufak bir temasta ağır bir koku salıverir.

 

Temmuzdan eylüle kadar beyaz çiçek açar. Tomurcukları iri bamyayı andırır. Çiçekleri 4-5 cm. uzunluğunda bir saptan sonra gelen yeşil bir borudan katmerli olarak çıkar.  8-10 cm. uzunluğunda ve klarnet şeklindedir. Tomurcuktan gelen damarları doğrultusunda, çiçeğin en ucunda, aralıklarla 5 adet püskülü vardır. 

 

Yeşil ceviz şeklinde ve büyüklüğünde, üzeri dikenlerle kaplı, 6-7 cm. çapında meyvesi olur. Olgunlaşan meyve, uç kısmından ikisi aynı yönde diğer ikisi ise aksi istikamette olmak üzere yarıya kadar dört parçaya ayrılır. İçerisinde domates çekirdeğini andıran kahverengi yüzlerce tohum bulunur.

 

Anlatılanlara göre, tohumları çay gibi demleniyor ve bir iki çay kaşığı sıvı, bir içeceğin içerisine karıştırılarak birisine içirildiği zaman, içen kişi sarhoş oluyor ve tuhaf davranışlar sergiliyormuş: Kendini kartal sanıp uçmaya ya da ördek sanıp yüzmeye kalkışanlar “Benim evimde senin ne işin var?” diyerek kümesteki horozla kavga eden ve onu yakalamak için kümese girmeye çalışanlar olmuş. Ayrıca tohumları ezilerek, pişmekte olan etin üzerine serpiştirilip birisine ikram edilirse, yiyen kişi az sonra hayal aleminde yaşamaya başlıyor, gördüğü hayvana “Canım, benim” diyerek sarılanlar bile oluyormuş.

 

Mengiliğin bu uyuşturucu etkisini bilen kişiler, muziplik olsun diye yukarıda anılan uygulamalara başvurdukları ve gördüklerini anlatmaları sıkça rastlanan olaylardandır. Başına bu tip olay gelen kişilerle sohbet etme imkanı buldum ve anlattıklarından şu sonuçları çıkardım:

 

Tohumunu yiyen ya da çayını içenlerin kalp atışları hızlanıyor, gözkapakları kısılıyor ve idrar yapmada zorlanıyorlarmış. Konuşma bozukluğu oluyormuş. Gözlerine garip varlıklar görünüyor, kulaklarına ise tuhaf sesler geliyormuş.  Aynı masada oturan arkadaşları, güya el kol hareketleri yaparak, melik çayı içen kişiyi kızdırıyorlarmış, o da arkadaşlarının üzerine yürüyüp kavga çıkartıyormuş. Evine gitmek isteyenler ise dengesini kaybediyor, bir yere yığılıp kalıyormuş.

 

Aşırı derecede ilgimi çeken bu bitkinin fotoğraflarını çektim ve araştırmaya başladım. Bilimsel adı "datura" olan bu bitkinin zehirli olduğunu öğrendim. Mengilik, atropine, hyoscyamine, scopolamine ihtiva ediyor. Çayı ya da tohumu merkezi sinir sistemi üzerinde etkili oluyor. Görme bozuklukları, halüsinasyon ve denge kaybına neden oluyor. Aşırı dozda, komaya girme hatta kalbin durması bile söz konusu. Mengilik tohumunun 4-5 gramı bir çocuğu, 10-12 gramı ise bir yetişkini öldürebiliyor.

 

Orta ya da Güney Amerika kökenli olan mengilik, 17. Yüzyılda tıpta kullanılmak üzere Avrupa’ya getirilmiş. Buradaki tıp bahçelerinden de dışarıya kaçırılmış. Astım tedavisinde kullanılmak üzere Avrupa’da üretilen mengilik sigarası 90’lı yılların başından itibaren piyasadan kaldırılmış. Bu bitki düşük dozda kas gevşeticisi olarak ayrıca Parkinson hastalığına  ve romatizmaya karşı da kullanılmaktadır.

 

Araştırmalarım sırasında öğrendiğim en ilginç bilgi ise mengiliğin patateslere musallat olan kınkanatlılardan bir böceğe karşı kullanılması. Mengilik, yumurtlama zamanı gelen böceği kendine çekiyor. Doğumdan sonra larvalar bu bitkinin yapraklarını yiyor ve zehirlenerek ölüyor.