Ters laleler ana vatanında

Dünyada sadece Erzurum’un Karayazı ilçesinde bulunan ve 2011 yılının Haziran ayında Hollanda'ya kaçırılmak istenirken son anda ele geçirilen Latince 'Fritillaria Michailovskyi' adı ile bilinen ters laleler, Atatürk Üniversitesi’nde üretilmeye başlandı.

Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü nadir örneklerden olan ve sadece bölgemizde yetişen “Ters Lale”leri üretmeye başladı.
Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hasan Yılmaz, geçtiğimiz yaz aylarında yabancı turistler tarafından yurt dışına kaçırılmak istenirken çok sayıdaki soğanlı bitki türünün sınır kapısında yakalanmasıyla ülkemizin biyolojik çeşitliliğinin korunması konusunda yoğun bir kamuoyu oluşturulduğunu ve bu kapsamda endemik bitkilerimizin korunmasına yönelik fakülte olarak bir çalışma başlattıklarını söyledi.

TERS LALELER BU YAZ BOTANİK BAHÇESİNDE

Sadece Erzurum ilinin Karayazı ilçesinde yetişen ters lale türü de (Fritillaria Micholovskyi) yurtdışına kaçırılmak üzere iken yakalanan endemik bitkilerimizden biri olduğunu anımsatan Yılmaz, şu bilgileri verdi:

“Bu bitki türü üniversitemizin yoğun çabaları ile Ata Botanik Bahçesinde üretilmek üzere koruma altında tutuldukları Yalova Bahçe Kültürleri Araştırma Müdürlüğü’nün de katkıları ile 10 adet soğan anavatanına geri getirilmiştir. Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü serasında ters lale soğanları üretime alınmıştır. Bu bitkilerin çoğaltılması ve öncelikle çalındıkları Karayazı ilçesi doğal ortamlarına dikilerek, tekrar doğaya kazandırılması hedeflenmektedir. Üretim fazlası botanik bahçesinde koruma altına alınacaktır. Mayıs 2012 tarihinde bahçemizi ziyaret etmek isteyenler, bu bitkiyi görme şansı yakalayacaklardır. Biyolojik çeşitliliğimizin tanımlanması, kaynakların koleksiyon bahçelerinde korunması (Ex-situ), üretim ve doğaya kazandırma, yerinde koruma (İn-situ), bilgilendirme ve sürdürülebilir kullanımı için Atatürk Üniversitesi olarak bu yöndeki çalışmalarımız artarak devam edecektir.”

HOLLANDA’YA KAÇIRILMAK İSTENEN TERS LALELER ANA VATANINDA

Hollanda'ya kaçırılmak istenirken son anda ele geçirilen ve dünyada sadece Erzurum'un Karayazı İlçesi'nde yetiştiği belirtilen Latince 'Fritillaria Michailovskyi' adı  Geçtiğimiz yılın Haziran ayında iki Hollandalının Türkiye'den çıkış yapmak üzereyken Kapıkule Sınır Kapısı'nda araçlarında yapılan aramada küçük saksılarda çiçek fideleri, çeşitli türlere ait bitki kökleri, üzeri numaralandırılarak gazete kağıtlarına sarılmış tohumlar bulundu. Cip altındaki metal bölmede de çok sayıda bitki tohumu olduğu tespit edildi. Uzmanların katılımıyla yapılan sayım ve incelemede 160 türe ait toplam 5 bin 236 adet bitki ve tohumu belirlendi.
Ele geçirilen bitkiler arasındaki bir türün dünyada sadece Erzurum'un Karayazı İlçesi'nde yetişen ve sadece 57 adet kaldığı belirtilen 'Fritillaria Michailovskyi' adlı ters lale olduğu ortaya çıktı. Şüphelilerin yurt dışına götürmek için son kalan ters lalelerin tamamını söktükleri belirlendi. Edirne Çevre Orman Müdürlüğü, iki Hollandalıya toplam 56 bin 980 lira para cezası verdi.

Atatürk Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Hasan Yılmaz, lalelerle ilgilenen ve koruma altında tutan Yalova Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsünden Erdal Kaya ile uzun süre görüşmesi ardından laleleri Erzurum'a getirmeyi başardı. Ters laleleri Atabotanik Park'ta saksılara yerleştiren Prof.Dr. Hasan Yılmaz, çiçekleri çoğaltacaklarını söyledi. Prof.Dr. Hasan Yılmaz, şöyle konuştu:

"Ters laleler sonunda ana vatanı Erzurum'da. Lalelerimizi koruma altına aldık. Burada 2 yıl içinde lalelerin sayısını çoğaltacağız ve yetiştiği yer olan Karayazı'ya götüreceğiz. Ayrıca laleleri yetiştirdikten sonra bölge insanlarının kullanımına sunmak için koleksiyonumuzda bulunduracağız. Aynı zamanda doğal bitkilerimizin, gen kaynaklarımızın koruma altına alınmasıyla ilgili çalışma yürütüyoruz. Doğal bitkilerimizin Botanik Park'a getirilip koruma altına alınması gen kaynaklarının korunması açısından önemlidir. Doğal ortamda yetişen o kadar bitki var ki bir çoğunun adını dahi bilmiyoruz. Hedefimiz bunları keşfetmek ve koleksiyona katmak. Ters lale alzheimera, parkinson gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabilir. Hollandalı turistlerin lale soğanlarını çalması sonucu dağlarda bulunan ve ot diye baktığımız bitkilerin değerli olduğunu anladık. Dağlarda turist adı altında gezenlere karşı öncelikle muhtarlar başta olmak üzere dikkatli olunması gerekiyor. Taşa, bitki ve böceklerimize sahip çıkmamız gerekiyor. Anadolu, 3 bin bitki çeşidiyle sayılı ülkeler arasında."

TERS LALE YA DA 'AĞLAYAN GELİN'

Dünyanın en güzel çiçekleri arasında yer alan ve 167 türü bulunan ters lale çeşidinin en fazla görüldüğü ülke Türkiye olarak biliniyor. Yapılan araştırmalara göre Türkiye'de 43 türü bulunan ters lalelerin 20'si endemik. Türkiye genelinde hemen her bölgede görülen ters lalenin endemik türlerine özellikle Doğu Anadolu ve Akdeniz Bölgesi'nde rastlanıyor.

'Fritillaria Michailovsky' cinsi sadece Erzurum'un Karayazı ilçesinde yetişiyor. Dünyada nesli tehlike altında olan ters lale Anadolu'da 'Ağlayan gelin' adıyla biliniyor. Gövde boyu 30- 100 santim arasında değişiyor. Çiçek açma dönemleri iklim şartlarına göre Mart ve Mayıs aylarında değişir ve çiçek rengi kırmızı, turuncu ve nadiren sarı oluyor. Rivayete göre, Hz. İsa'nın çarmıha gerildiği sırada, Meryem ananın göz yaşlarından yere akan damlalarla yetiştiğine inanılan ters laleler, aynı zamanda Hıristiyan aleminin kutsal çiçeği olarak da kabul ediliyor.