Pasinler Genel Bilgi

Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Erzurum İli’ne bağlı bir ilçe olan Pasinler’in doğusunda Köprüköy, Karayazı ve Horasan ilçeleri, batısında Erzurum Merkez ilçesi, kuzeyinde Tortum ve Narman ilçeleri, güneyinde de Tekman ilçesi bulunmaktadır. İlçe toprakları ilin orta kesiminde, dağlarla çevrelenmiş yüksek bir alanda yer almaktadır. Kuzeybatı kesimini Kargapazarı Dağlarının, güney kesimini Şahvelet Dağı’nın (2.654 m.) engebelendirdiği ilçenin kuzeydoğu bölümü Erzurum-Kars platosu üzerindedir. İlçenin batısında Deveboynu (2.400 m.) ve Oluklu (2.500 m.) dağları güneyinde, Alibaba (3.100 m.), Halbantlar (3.100 m.) Sancaklar (3.030 m.), Sakaltutan (2.940 m.), Ambarcı (2.850.m.) dağları, güneydoğusunda küçük ve Büyük Postlubaba (2.800 m.) dağları, kuzeyinde Kandil (2.100 m.), Kargapazarı (3.288 m.), Açgın (2.800 m.) ve İçligöl (2.810 m.) dağları bulunur.

İlçenin ortasındaki Pasinler Ovası, Doğu Anadolu Bölgesi’nin kuzey kesiminde batı-doğu doğrultusunda, Erzincan’dan Iğdır’a uzanan çöküntü alanının orta bölümündedir. Erzurum Ovası’ndan sonra ilin en önemli Ovası Pasinler Ovası’dır. Pasinler havzasının tabanını teşkil eden, Pasinler ovasının alanı yaklaşık olarak 350 km2yi bulur. volkanik kökenli Deveboynu eşiği ile (1.950 m.) Erzurum Ovası’ndan ayrılmış olan 1600-1700 m. yüksekliğinde bir graben olup, alüvyal dolgu ovasıdır. Ovanın boyutları; doğu-batı doğrultusunda 42 km.yi, kuzey-güney doğrultusunda ise 15-16 km.yi bulur. Kuzeyden ve güneyden yüksek dağlarla çevrilidir. Pasinler Ovası iki bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümü; Pasinler’in batısında ve güneybatısında kalan "Aşağı Pasinler Ovası"dır. İlçe vadisinin doğu ve güneydoğusunda uzanan ovanın ikinci bölümü ise, "Yukarı Pasinler Ovası"dır.

İlçe topraklarını Aras Nehri ile ona katılan küçük çay ve dereler sulamaktadır. Bu derelerden . Pusudere, Tuylar, Deliller ve Büyükdere Suları ilçe merkezinin 1 km. batısında birleşerek Kale Çayı adını alır. İl merkezinin 38 km. doğusunda olup, yüzölçümü 1.460 km2, toplam nüfusu ise 44.644’tür.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen başlıca ürünler, patates, buğday, arpa, yonca, baklagiller ve şeker pancarıdır. Pasinler Ovasında az da olsa sebzecilik de yapılmaktadır. Hayvancılıkta sığır besiciliği ön plandadır. İlçe topraklarında perlit ve linyit içeren maden yatakları bulunmaktadır. Çeşitleri az olmakla birlikte meyveleri da vardır. Alçı, kireç ve yapı taşı ocaklarına, birçok kükürtlü kaplıcaya, bir çok maden suyu kaynağına sahiptir. Ayrıca yöreye özgü alacalı kilim, seccade, ihram, şal ve keçe dokumacılığı da ilçe ekonomisine katkıda bulunmaktadır.

Yöredeki ilk yerleşim MÖ.4000’e inmektedir. Pasinler, Urartular döneminde ( M.Ö.900-600) önemli bir yerleşim yeri olmuştur. Daha sonra Karadeniz’ in kuzeyinden gelen Kimmerler ve İskitler buraya yerleşmişlerdir. İskitlere bağlı Phassis’ler Aras’ın verimli ve sulak vadisine yerleşerek kendi isimlerini vermişlerdir. Böylece Phasis’lerin memleketi anlamına gelen Pasin sözcüğü ortaya çıkmıştır. İskitlerden sonra Romalılar ve Bizanslılar yöreye egemen olmuşlar. Yöreye Ermeniler, Gürcüler ve Araplar zaman zaman akınlar yapmışlardır. 1048’de Türkmenler, eskiden Phasiane olarak isimlendirilen bu yöreye yerleşmişlerdir. Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Selçuklular buraya hakim olmuşlarsa da, zaman zaman yöre Gürcülerin eline geçmiştir. Pasinler İlhanlıların, Eretna Beyliğinin, Karakoyunluların, Timurluların, Akkoyunluların ve Safevilerin yönetimine geçmiş, 1514’te de Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Pasinler Selçuklu, Akkoyunlu ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir merkez olmuştur. Pasinler’deki kaleyi İlhanlı Emiri Hacı Togay’ın oğlu yaptırmış ve burası ondan ötürü Hasankale ismi ile tanınmıştır. Memalik-i Osmaniye’nin Tarih ve Coğrafya Lugâtı’nda ise Ali Cevat "Erzurum Merkez Sancağına bağlı bir kazadır. Kaza merkezi Hasankale”dir diye söz etmektedir.

Pasinler yöresi 1828-1877 ve 1916’da Rusların işgaline uğramıştır. Rus İhtilali’nden sonra, Ruslar buradan geri çekilmişlerdir. I. Dünya Savaşı sırasında Ermeni işgaline uğramış ve 13 Mart 1918’de bu işgal sona erdirilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Erzurum Merkez Sancağına bağlı bir kaza olan Hasankale, 1924 Anayasası’nın hükümlerine göre, Erzurum iline bağlı bir ilçe durumuna getirilmiş, ismi de Pasinler olarak değiştirilmiştir. Horasan 1954’de Köprüköy’de 1991’de Pasinler’den ayrılarak ayrı birer ilçe olmuştur.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Hasan Kale, Ulu Cami, Süleyman Han Camisi, Sıvaslı Camisi, Gülperi Hatun Kümbeti, Ferruh Hatun Kümbeti, Alaaddin Ali Türbesi ve Dervişağa Köprüsü bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu