Pülümür Genel Bilgi

Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Tunceli İline bağlı bir ilçe olan Pülümür, doğu ve güneydoğusunda Bingöl, güneyinde Nazımiye, güneybatısında Tunceli Merkez ve Ovacık, kuzey ve batısında da Erzincan ili ile çevrilidir. Tunceli’nin kuzeydoğu kesiminde yer alan Pülümür dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. İlçenin kuzeyi Mercan ve Munzur Dağları ile çevrili olup, bu dağlar Pülümür’e doğru alçalır. Bağırpaşa Dağı ilçenin doğusunda 3.282 m.ye yükselen doruğu ile en yüksek noktasıdır. Bunun dışında batı kısmını da Mercan Dağının doğu uzantıları engebelendirmektedir. Bu dağlık alanlar akarsu vadileri ile derin biçimde bölünmüştür.

İlçe topraklarından kaynaklanan sular Karasu Nehri’ne katılır. Bu nehir aynı zamanda ilçenin kuzeyinde doğal sınırı oluşturmaktadır.Ayrıca Peri Suyu’nun başlangıç kolları, Munzur Suyu’nun kolları Pülümür Çayı’nda toplanır. İlçenin en önemli akarsuyu il merkezine kadar ulaşan Pülümür Çayıdır. Dağların zirvesinde Navgöl, Buyer Baba Gölü, Kırdım Köyü Gölleri ve Bağır Paşa Dağı krater gölleri bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 1.650 m. yüksekliktedir. İl merkezine 58 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.505 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu 4.063’tür.

İlçede Karasal iklim hüküm sürmekte olup, dağlık bir arazi yapısına sahip olduğundan ötürü kışlar çok sert geçmez. Yazları sıcak ve kurak, kış ayları soğuk ve sürekli yağışlıdır. Yıllık ortalama yağış miktarı 300-500 mm.dir. Yağışlı gün sayısı ortalama 60 gün olup, en düşük sıcaklık 15-20 C , en yüksek sıcaklık 30’ C.dır.

İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, buğday gelmektedir. Az miktarda patates, baklagiller, elma, armut, ceviz, üzüm, erik ve arpa yetiştirilir.İlçede bitki örtüsünün zenginliğinden dolayı arıcılık yaygın şekilde yapılmaktadır. Üretilen bal Pülümür Balı olarak pazarlanmaktadır. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan yetiştirilmekte olup, sığır, koyun ve kıl keçisi yetiştirilir. Bölgedeki terörden dolayı hayvancılık gerilemiştir. Köylerdeki el tezgahlarında dokumacılık yapılmaktadır.

İlçe topraklarında krom madeni, alçı taşı, mermer ve tuz yatakları bulunmaktadır.

İlçe tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Kapadokia Krallığı döneminde kurulduğu sanılmaktadır. Yöre Roma ve Bizans hakimiyeti altında kalmış, 639’da Arapların eline geçmiştir.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Türkmenler buraya yerleşmiştir. Süleyman Şah’ın kumandanlarından Mengücek Ahmet gazi Erzincan merkez olmak üzere Pülümür’ü de içerisine alan Mengücek Beyliğini kurmuştur. Anadolu Selçukluları 1243’de Moğollara yenilip, 1318’de de ortadan kalktığında Anadolu’ da bir çok beylikler kuruldu. XIII. yüzyılda Doğu Anadolu’ya göç eden Akkoyunlular Tur Ali bey tarafından bir birlik oluşturdular. Diyarbakır Merkez olmak üzere Erzincan’a kadar uzanan tüm Tunceli yöresini de içine alan geniş bir alanda hakimiyet kurmuşlardır.

Orta Asya Türkmen kavimleri koyun, kuzu isimli köyler kurmuş ve mezar taşlarını da koyun figürleri şeklinde yapmışlardır. Günümüzde Tunceli’nin pek çok yöresinde mezarlarda bu tür figürlere rastlanmaktadır. Pülümür’ün de yakın tarihlere kadar Kuzucan ismini taşıması da bu gelenekten kaynaklanmaktadır.

Akkoyunlular yöreye hakim olduktan sonra Uzun Hasan döneminde güçlü bir devlet kurmuşlar ve Osmanlı devleti ile karşı karşıya kalmışlardır. Bu nedenle Fatih Sultan Mehmet döneminde, 1473 tarihinde yapılan Otlukbeli Savaşı’nda Uzun Hasan’ın yenilmesi ile yörede Akkoyunlular etkinliklerini kaybetmeye başlamışlardır. Safavilerin Akkoyunluları ortadan kaldırmasından sonra Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Savaşı’nda (1514) Şah İsmail’i yenmesi ile de yöre Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Kuzucan, 1847 yılında Erzurum vilayetinin Erzincan sancağına bağlı bir kaza konumunda idi. I.Dünya Savaşı’nda Rus orduları Pülümür’ün kuzeyine kadar yaklaşmış, ancak yörede oluşturulan milis kuvvetleri ve Rus İhtilali nedeni ile Ruslar Pülümür Dağlarından geri çekilmişlerdir. Bu nedenle 17 Aralık günü ilçede kurtuluş günü olarak kutlanmaktadır.

Cumhuriyetin ilanından sonra Pülümür, 1936 yılına kadar Erzincan’a bağlı ilçe olarak kalmış ve aynı yıl Tunceli’nin il olması ile de Tunceli’ye bağlı ilçe olmuştur. İlçede günümüze gelen eserler arasında; Hanım Köprüsü, Koç Başlı Mezar taşları ve Sultan Baba Türbesi bulunmaktadır.

Ayrıca, Ağlayan Kayalar, Buz Mağarası, Gelin Odaları ve Mağaralar, Yusuf Ağa Çayırı, Bağırpaşa Dağı’nda Krater Gölü, Buyerbaba Dağı üzerinde Buyer Gölü, Beylik Çayı, Karar Çayı ve Havuzu, Karagöl Köyü’nde Ferhat Çayırı ve Göneli Çayırları, Altunhüseyin Köyü’nde Sevdin Ormanı, Desti Pınarları, Tekeler Pınarı, Büyükçeşme ve Bağırbaba gözeleri, Bozağakaraderbent Köyü kaplıcası, Göneli yaylaları, Karagöl yaylaları, Hel Dağı yaylaları, Karagöz Köyü yaylaları ve Bağırbaba yaylaları ilçenin Doğal Güzellikleri ve Mesire Yerleri 'dir.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.pulumur.gov.tr adresinden alınmıştır.