Adnan Menderes Üniversitesi (ADÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Yrd. Doç. Dr. Ayten Can Tunalı, Tanzimat Fermanından sonra Aydın’da kurulan Vilayeti Umumi Meclisinde görüşülen konuları araştırdı. Araştırma sonuçları şaşkınlık verirken, o gün Vilayeti Umumi Meclisi’nde görüşülerek çözülmesi için 34. Osmanlı Padişahı Abdulhamid’e iletilen sorunlardan Çine Barajı konusu Türkiye Cumhuriyeti 59. Hükümeti tarafından yapılırken, bir çok konuda ise halen konuşuluyor olmaktan öteye gidilemediği görülüyor.

Aydın’da bu yıl başta olmak üzere her yıl çiftçilere 100 milyonlarca dolarlık zarara uğratan Çine Barajı inşaatının tamamlanmaması dolayısıyla taşkınlara neden olan Büyük Menderes Nehrinin bu sorunu Aydın’ın bir buçuk asır öncede sorunu olarak gündemde yerini almış. Tanzimat Döneminde Aydın’da kurulan Vilayeti Meclis-i Umuminin çalışmalarını araştıran ADÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Yrd. Doç. Dr. Ayten Can Tunalı, ilginç konuları ortaya çıkardı. Aydın’da bir buçuk asır önce konuşulan bazı sorunların hala konuşuluyor olmasının ilginç olduğunu dikkat çeken Tunalı, Tanzimat Fermanından sonra Aydın’da kurulan Aydın Vilayeti Umum Meclisi’nin üyelerini seçmediği için toplantılarının geç yapıldığını hatta ilk toplantısını sadrazamın uyarısı üzerine yaptığını belirtti. Tunalı yaptığı araştırmayla ilgili Aydın İl Genel Meclisine bir rapor sunarken, çalışmasını bir kitap haline dönüştürmeyi planladığını kaydetti.

1867 yılında Osmanlı İmparatorluğunun tamamında olduğu gibi Aydın’da da Vilayeti Umumiye Meclisi’nin faaliyete geçtiğini kaydeden Ayten Can Tunalı, “Vilayeti Umumiye Meclisinde alınan kararlar zamanın Aydın Valisi İsmail imzalı bir üst yazıyla 12 Şubat 1869 tarih ve 201 numara ile sadrazama gönderilmiş. Aydın’dan gönderilen sorunlar görüşmeler sonunda yerine getirilmesi uygun görülenler sıralanarak tutanakla padişahın onayına sunulmuş. Bu kararların İstanbul’da görüşüldüğü bazılarının uygun görüldüğü bazılarının ise sırası geldikçe gereğinin yapılacağı bildirilmiş” dedi.

BİR BUÇUK ASIR ÖNCE TAŞAN MENDERES HALA TAŞIYOR

Aydın Vilayeti Umumiye Meclisi’nde görüşülen konularla ilgili bilgilerde veren Ayten Can Tunalı, “Aydın Vilayeti Umum Meclisi aldığı kararları livalara tasnif ederek sıralamış ve öylece hükümet merkezine sunmuştur. Bu kararlarda, Günümüzde de yağışlı havalarda sorun olmaya devam eden Menderes Nehrinin lodoslu havalarda doğal mecrasından taşarak yaklaşık 50 bin dönüm araziyi su bastığını, ancak sular çekildiğinde bile 10 bin dönüm kadar arazinin bir buçuk iki ay kadar ekilemediği, bu nedenle Menderes Nehri’nin dört beş yerine hendekler açılması gerektiği belirtilmektedir. Yine Menderes Nehri’nin Nazilli kasabası civarından geçmekte olan kolunun da taşmakta olduğu ve bu taşkınlar nedeniyle Nazilli’deki Hıristiyan Mahallelerinin zarar gördüğü söylenmekte, yine aynı nehrin Kuyucak’ta da taşkınlara neden olduğu, belirtilmektedir. İsabeyli, Dereköy, Malgaç, Sarayköy bölgeleri de taşkınlar nedeniyle ekilemez duruma gelmekte olduğu dile getirilmektedir” dedi.

34. OSMANLI PADİŞAHINDAN İSTENDİ 59. HÜKÜMET YAPIYOR

Yrd. Doç. Dr. Ayten Can Tunalı yaptığı araştırmalarla bugün inşaatı devam eden Çine Barajı’nın 141 yıl önce yapılması için Aydın Vilayeti Umumiye Meclisinin 34. Osmanlı Padişahı Sultan Abdulhamid’den yardım istediğini ortaya çıkardı. Bugün sel baskınlarını önleme, elektrik üretimi ve sulama amaçlı yapımı halen devam eden Çine Braajı konusunda Vilayeti Umumiye Meclisi’nin Çine Barajı konusunda yaptığı çalışmalarla ilgili bilgi veren Ayten Can Tunalı, “141 bir yıl önce Aydın Vilayeti Umumiye Meclisi tutanaklarında ‘Çine kazasının içinden geçmekte olan Çine nehrinin Kemer denilen yerde bir bent yapılıp hark açılarak Kenos köyü önünden Kahraman Köyüne kadarli su akıtılırsa iki köy arasındaki birkaç dönümlük arazi sulanır, elde edilecek ürünle hem halka hem de hazineye gelir sağlanabilir. Bunun için de mühendislerin keşif yapmaları ve ne kadar masrafla gerçekleştirilebileceğini saptanmalıdır’ ifadelerine yer veriliyor” dedi.

Aydın Vilayeti Umumiye Meclisi’nde görüşülen Çine çayı üzerinde bentler yapılması talebi zamanın Osmanlı Padişah’ına sunulurken, bugün Türkiye Cumhuriyeti 59. Hükümeti tarafından Çine Çayı üzerine bir barajın yapılıyor olması konunun ilk gündeme gelmesinden 141 yıl sonraya denk gelmesi dikkat çekiyor.