Gryneion (Gryna)
Gryneion, İzmir Aliağa’dan 13 km. uzaklıkta, Yeni Şakran köyü yakınındaki yarımadadadır. Apollon mabedi ile ünlü kentin kuruluşu kesin olarak bilinmemektedir. Strabon, Batı Anadolu’daki Apollon mabetlerinin en ünlüsünün burada olduğunu söylemektedir.
Gryneion’un Hellen dilinde anlamı bulunmamaktadır. Büyük olasılıkla Luwi dilinden alınarak Hellen diline uydurulmuş bir sözcüktür. Ayrıca Amazon Kraliçelerinden Myrina’nın yardımcısı Coryne’den geldiği de ileri sürülmüştür.
Gryneion’un tarihte ilk kez ismi M.Ö.V.yüzyılda Atina Deniz Birliğinin üyesi olarak geçmiştir. Yazılı kaynaklardan öğrenildiğine göre, Gryneion başlangıçta birliğe vergi olarak gelirinin 1/6 sını talent olarak ödemiştir. Sonraki yıllarda bu vergi 1/3’e yükseltilmiştir. M.Ö. V.yüzyılın sonunda Peloponnessos savaşlarında Sparta’ya yenilen Atina, Anadolu’daki gücünü Perslere kaptırmıştır. Bunun sonucu olarak Gryneion Pers Satrabına yılda 50 talent vergi vermeye başlamıştır. Perslerin yöredeki üstünlüğü M.Ö.335’e kadar sürmüştür. İskender Anadolu seferine çıkmadan önce Makedonyalı komutanı Parmeion’u ön hazırlık ve köprü başı kurması için göndermiş, Parmeion ani bir baskınla Gryneion’u ele geçirmiş, kenti yakıp yıkmış ve halkını da esir etmiştir. Böylece Gryneion’un bağımsızlığı sona ermiş, Helenistik dönemde de Myrina’ya bağlanmıştır. Bundan sonra kentin adı yalnızca Apollon kutsal alanından ötürü tarihte ismi geçmeye başlamıştır. Roma çağında kent iyice sönükleşmiş, Myrina’ya bağlı bir tapınak yeri durumuna düşmüştür. Artık tarihte burası Kehanet yeri olarak kabul edilen Apollon tapınağı ile anılmaya başlamıştır.
M.Ö. 300 yıllarında Gryneion sikkelerinin bir yüzünde Apollon’un diğer yüzünde ise midye kabartmaları görülmektedir. Gerçekten de Gryneion, yakınlarında çıkan midye ve istiridyeleri ile ün yapmıştı.
Yeni Şakran köyünün yaklaşık 800 m. güneyinde Temaşalık Burnu’nda yer alan bu kentten hemen hemen hiçbir iz günümüze gelememiştir. Bununla beraber Temaşalık Burnunun en yüksek kesimindeki dikdörtgen biçimli bir alanın Apollon kutsal alanı olduğu düşünülmektedir. Çevreye yayılmış yivli ve yivsiz sütun gövdesi parçaları bunu kanıtlamaktadır. Ayrıca Strabon, Apollon bilicilik merkezinde beyaz mermerden yapılmış bir mabetten söz ederken, Peusanias da tanrının en güzel korusunun burada olduğunu belirtmiştir.
Apollon mabedi Hıristiyanlık dönemine kadar ayakta kalmış, sonraki yıllarda taşları başka yerlerde kullanılmak üzere yerlerinden sökülmüştür.
Pilinius Gryneion limanını pek fazla önemsememiştir. Gerçekte buradaki liman oldukça küçük olup yalnızca küçük teknelerin yararlanabileceği bir köydür. Asıl yerleşme alanının ana kara üzerinde olduğu sanılır . Bu alanın hemen yanı başında M.Ö.500 yıllarına tarihlenen bir nekropol ile geç Roma dönemi mozaikleri ortaya çıkarılmıştır. Bunların dışında Gryneion’da belli başlı bir kalıntı ile karşılaşılmamıştır.
