Menderes Genel Bilgi

Ege Bölgesi’nde, İzmir iline bağlı bir ilçe olan Menderes, kuzeyinde Güzelbahçe, Konak ve Gaziemir, kuzeydoğusunda Buca, doğusunda Torbalı, güneyinde Kuşadası Körfezi, güneydoğusunda Selçuk, batısında da Seferihisar ile çevrilidir. İlçe toprakları engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Çatalkaya ve Gümüşsu Dağları ile batıdaki birbirini izleyen küçük tepeler halindeki Sandı Dağları başlıca ilçe sınırları içerisindeki yükseltilerdir. İlçenin 40 km. uzunluğundaki kıyı şeridinde çok sayıda koylar bulunmaktadır.

İlçe topraklarını Çatalkaya’dan kaynaklanan Karakuyu Deresi ile Kısık’ın sırtlarından kaynaklanan Deliboğan Deresi sulamaktadır. İzmir’e 20 km. uzaklıktaki ilçenin, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 73.002’dir.

İlçede Akdeniz iklimi hüküm sürer. Kışlar ılık ve yağışlı, yazlar kurak ve sıcak geçer. Genellikle rüzgar kuzeyden esmektedir. Kışın ısı en çok -1°C kadar düşer, yazın ise sıcaklık 40-45 °C kadar yükselir. İlçenin doğal bitki örtüsü Akdeniz’e özgü maki topluluğu ile kaplıdır. Geçmişte dağlık alanlar ormanlarla kaplı iken, günümüzde çeşitli nedenlerle yok edildiğinden ormanlık alanları yok denecek kadar azdır. Seyrek olarak çam, meşe ve kayın ağaçları bulunmaktadır.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık, turizm ve sanayiye dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında tütün, üzüm, incir, zeytin yetiştirilmekte olup, tahıl ilçe ihtiyacı karşılayacak ölçüde yetiştirilir. Bunların yanı sıra sera sebzeciliği ile meyvecilik yapılmaktadır. Hayvancılıkta büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği, kümes hayvanları ile su ürünleri üretimi ve avcılık yapılmaktadır.

İlçeye bağlı Kısıkköy Organize sanayi Sitesinde çeşitli ticari kuruluşlar olup, Narenciye ürünlerini ambalajlama ve kasa yapım fabrikası, zeytin yağı kombinaları, tavukçuluk işletmeleri,Tekel yaprak tütün bakım atölyeleri ve Danonesa Şaşal içme suyu işletmeleri vardır. Ayrıca 1979 yılından beri perlit işletmesi çalışmalarını sürdürmektedir.

İlçe topraklarında perlit, kalorisi yüksek kömür, az miktarda linyit yatakları ve çimento hammaddesi bulunmaktadır. Son yıllarda Efemçukuru Köyü yakınlarında altın madeni bulunmuştur.

Menderes’in Eski Çağ tarihine inen bir geçmişi vardır. Yörede Claros, Notion ve Kolophon (Değirmendere) antik kentleri bulunmaktadır. MÖ.VI.-VII. Yüzyıllarda kehanet merkezi olarak tanınan Claros’ta Apollon adına bir mabet yapılmıştır. Helenistik dönemde (MÖ.300-MS.20) yöre daha da önem kazanmış, Claros’un çevresinde İonia’nın antik kentleri kurulmuştur. Apollon Mabedinin çevresindeki sunağa sunulan adakların çeşitliliği ve kalitesi yörenin oldukça zengin ve refah olduğunu göstermektedir. MÖ.III.Yüzyılda Kolophon’un yıkılmasından ötürü burada yaşayanlar göç etmişlerdir. Yöre Büyük İskender’den sonra Suriye kralı III.Antiochos’un ve Pergamon Krallığının yönetimine girmiş, vasiyet yolu ile Pergamon Krallığının Roma’ya bağlanmasından sonra Romalılar buraya egemen olmuşlardır. Menderes yöresi Roma ve Bizans döneminde de önemini korumuş ve yerleşim yerlerinde yaşam sürmüştür. Bizans döneminde Notion önemli bir Piskoposluk merkezi olmuştur.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Selçuklular Batı Anadolu’ya yerleşmiş, ardından Aydınoğulları buraya hakim olmuştur. XIV.yüzyılın sonlarında Yıldırım Beyazıt İzmir ile birlikte Menderes’in de bulunduğu yöreyi ele geçirmiştir. Ardından Timur buradaki Rodos Şövalyelerini ortadan kaldırmış, Yıldırım Beyazıt’ı yendikten sonra Aydınoğulları bir süre daha yöreye hakim olmuş ve 1415’te Çelebi Mehmet tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde İzmir ile birlikte burası da önemini korumuş Kanuni Sultan Süleyman Rodos fethinden önce bir süre burada konaklamıştır. I.Dünya Savaşı’ndan sonra Yunan işgaline uğramış, 9 Eylül 1922’de bu işgalden kurtarılmıştır.

Cumhuriyet döneminde Cumaovası denilen bu yerleşim, 1987’de ilçe konumuna getirilmiş ve ismi Menderes olarak değiştirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Kehanet merkezi olan Claros ile Kolophon ve Notion Antik kentlerinin kalıntıları bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.menderes.gov.tr ve www.kusadası.net adreslerinden alınmıştır.