İonia Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olan Smyrna (İzmir) yöresinde bir müze kurma düşüncesi ilk kez Aziz Ogan tarafından ortaya atılmıştır. Aydın ve İzmir havalisi Asar-ı Atika Müfettişi olarak 1914 yılında yöreye gelen Aziz Ogan burada yapılan yabancı kazılarda Osmanlı Hükümeti’nin temsilciliğini de yapmıştır. I.Dünya Savaşı ve ardından İzmir yöresinin Yunan işgali nedeniyle burada yapılan kazılar ve müzecilik çalışmaları hemen hemen bütünüyle durmuştur. İzmir’in kurtuluşu ve Cumhuriyetin ilanından sonra İzmir’de müzecilik çalışmalarına yeniden başlanmıştır. Bundan sonra toplanan eserler İzmir İdadi Mektebi (I.Sultani Mektebi) olan ve daha sonra Adliye Binasına dönüştürülen binanın bahçesinde toplanmıştır. Böylece İzmir’deki müzenin temelleri resmi olarak atılmıştır. Bu eserler arasında mimari parçalar, kabartmalar, heykeller, Teos antik kentine ait Dionysos Mabedine ait frizler, Yunan işgali sırasında Nysa (Sultanhisar)’da Atina Müzesi uzmanları tarafından kazılarda ortaya çıkarılan ve Atina’ya götürülmek üzere iken, İzmir’in kurtuluşu nedeni ile İzmir’de kalan eserler bulunuyordu. Bunlar da İzmir Hükümet Konağı bahçesinde koruma altına alınmıştır.

Aziz Ogan 1924–1925 yıllarında müze kurmak için çalışmalara başlamış, bunların dışında çevredeki eserleri toplamış ve bir araya getirmiştir. Savaş sonrasında İzmir’in bir kısmının yakılıp yıkılması ve müze için uygun bina bulunması güçleşmiştir. Aziz Ogan Basmane semtinde, Basmane İstasyonuna yakın, Kapılar Mevkiinde yanmamış bir kilise (Ayavukla-Gözlü Kilisesi) bulmuş ve bu binayı müze olarak kullanmıştır. Bundan sonra müzenin zenginleştirilmesi için çalışmalar sürdürülmüş Balıkesir, Aydın, Manisa, Denizli ve Muğla gibi çevre illerden de eserler getirilmiştir. Aziz Ogan’ın başka bir görev için müzeden ayrılmasından sonra İzmir’in tanınmış ailelerinden gazeteci ve yazar Selahattin Kantar müzeye müdür olarak atanmıştır. Yeni müdür çalışmaları devam ettirmiş ve İzmir’de de arkeolojik kazıları başlatmıştır.

İlk müzede İnkılâp (Devrim) seksiyonu ile Etnografya seksiyonu ve kütüphane kurulmuştur. Etnografya bölümünde tekke ve zaviyelerin kapatılmasından sonra toplanan tarikat eşyaları, yazma eserler, Milas’taki Ahmet Gazi Camisi’nden getirilen minber, Birgi Ulu Camisi’nden getirilmiş XVIII. yüzyıla ait Kula, Uşak ve Gördes halıları ve Söke Balat Köyü’nden Menteşeoğullarına ait mezar taşları sergilenmiştir. Ayrıca savaş sırasında sahipleri bilinmeyen ambarlarda bulunan eşyalar arasından seçilen kitaplar ve tablolarla da küçük bir galeri meydana getirilmiştir.

Cumhuriyet dönemi valilerinden Kazım Dirik Paşa’nın eski eserlere merakı ile de bu konuyla ilgili bir cemiyet kurulmuştur. Bu cemiyetin 1. maddesine göre İzmir içerisinde ve İzmir bölgesinde mevcut olan Milli övünç kaynağı taşınır ve taşınmaz mimari eserler ile çeşitli kavimlere ait her çeşit anıtların eserlerin korunmasının yanı sıra halkın bilgilendirilmesine ve yararlanmasına dönük yayınlar yapmak amacıyla “İzmir ve Havalisi Asarı Atika Muhipleri Cemiyeti” kurulmuştur. Bundan sonra kuruluş çalışmaları tamamlanan müze 15 Şubat 1927’de açılmıştır.

İzmir Müzesi’nin ilk rehberi Aziz Ogan tarafından 1927 yılında Türkçe ve Fransızca, ikinci rehberi de 1932 yılında yayınlanmıştır. Cemiyet bundan sonra Bergama ve Efes rehberlerini de hazırlamıştır.

Atatürk İzmir’i ziyareti sırasında, 3 Şubat 1931’de İzmir Müzesi’ni gezmiş ve müzenin hatıra defterine “İzmir Asarı Atika Müzesini gezdim. Büyük himmet ve dikkatle istifadeli bir hale getirilmiş, memnun oldum” ibaresini yazmıştır.

İzmir Müzesi Ayavukla (Gözlü) Kilisesinin eserlerin çoğalması nedeni ile yetersiz kalmış ve İzmir Fuar alanında ikinci arkeoloji müzesi 1951 yılında açılmıştır. Bundan sonra eserlerin daha da artması nedeni ile Konak’ta Bahri Baba Parkı içerisinde 5000 m2’lik bir alanda yeni ve modern bir müzenin yapımına başlanmış, bu müze 11 Şubat 1984’te ziyarete açılmıştır.

İzmir Arkeoloji Müzesinde Aphrodisias, Milet, Magnesia, Tralles, Bodrum-İassos, Stratonikeia, Bergama, Efes, Çandarlı, Notion, Claros, Larissa, Kyme, Klazomenai, Bayraklı, Kolophon, Erythrai, Teos, Lebedos, Phokaia, Panaztepe gibi örenyerlerinden çıkarılan eserlerle daha da zenginleşmiştir. Müzede Prehistorik Çağlara ve MÖ. 3000’e tarihlenen pişmiş toprak eserler ve buluntulara yer verilmiştir. Bunların arasında Protogeometrik, Geometrik döneme ait keramikler, Arkaik dönemin kırmızı ve siyah figürlü vazoları, Helenistik dönemin hydriaları, cam vazolar, şişeler, masklar, çeşitli heykeller, eros heykelcikleri, Arkaik Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerine ait altın, gümüş ve değerli taşlardan oluşan süs eşyaları, çeşitli dönemlere ait sikkeler, Arkaik dönemden başlayarak Roma dönemi sonuna kadar tarihlenen çeşitli mermer heykel, portre, büst ve masklar bulunmaktadır.

Müzenin arkeoloji bölümünde Erken Grek keramiklerinden Lebes Gamikos’u, Terakota Pinaxs, Onpolos, Gutus, Alabastronlar, Aryballoslar, Dinoslar, Lekanisler, Oinochoeler, Kylixler bulunmaktadır. Bunun yanı sıra İzmir Ballıkuyu’dan bulunan mozaik pano, Efes’ten getirilen duvar panoları, Kyme’den bulunmuş bronz atlet heykeli, Diademler, aynalar, Erythrae (Ildırı) Kore heykeli, Claros’dan oturan adam heykeli, Selçuk yakınındaki Belevi Mauseleum’undan erkek tasviri, İzmir’den Helenistik heykeller onları tamamlamaktadır. Ayrıca Herakles, Asklepius, Aphrodithe, Demeter, Nike, Hermes, Filezof, Rahibe, Athena heykelleri, lahitler ve arslan heykelleri de müzede bulunmaktadır.

Müze bahçesinde ise Helenistik ve Roma dönemine ait mimari parçalar, frizler, lahitler ve büyük ölçüdeki antik eserlere yer verilmiştir.

Halil Rıfat Paşa Caddesi No:4 Konak
Tel :(0232) 489 07 96
Faks :(0232) 483 06 11