Çavdarhisar Genel Bilgi

Ege Bölgesi’nde, Kütahya İli’ne bağlı bir ilçe olan Çavdarhisar’ın kuzey ve kuzeybatısında Emet, güneyinde Gediz, doğusunda da Aslanapa ilçeleri bulunmaktadır. Örencik Ovası’nın uzantısı olan geniş bir ova üzerinde kurulmuş olan ilçede geniş düzlükler hakimdir. Bunların etrafında Gediz ilçesinin sınırları içerisinde kalan Murat Dağları bulunmaktadır. Gediz ilçesine doğru ovalar vadilerle yarılmış olup, dar boğazlar oluşturmaktadır. İlçe topraklarını 130 km. uzunluğundaki Bedir Çayı sulamaktadır. Ayrıca Yukarı Dere, Özçay, Koca Dere, Boğcalar Deresi, İmam Deresi, Deringöz Deresi ilçenin belli başlı akarsularıdır. Bütün bu dereler ilçe sınırları dışında birleşerek, Susurluk Çayı ile de Marmara Denizi’ne dökülür. Bedir Çayı üzerinde Çavdarhisar Barajı ve boğazlar arasında da küçük barajlar kurulmuştur. Deniz seviyesinden 1.100 m. yüksekliktedir. İl merkezine 57 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 297 km2 olup, 2000 Yılı sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 15.218’dir.

İlçede görülen karasal iklime göre, bitki örtüsü gelişmiştir. Geniş çayırlar ve yeşil otlaklar yer alır. İlçenin, köylerine ait dağlarda geniş yapraklı gür ormanlara rastlanır. Bu dağlarda genelde meşe ağaçları hakimdir. Aralarda ise pek sık olmayan çam ağaçları yer alır.

İç Anadolu’nun karasal sert, az yağışlı ve çok karlı iklimi ile Ege kıyılarında görülen yumuşak iklim arasında bir geçit yeridir. Yaz aylarında gündüz çok sıcak, geceleri ise serin olmaktadır. Yaz mevsimi oldukça kısa, Kış mevsimi uzun sürer.Yazları sıcak ve kurak, kışları ise sert ve soğuktur. Yıllık yağış ortalaması 500 mm. civarında seyreder.

İlçenin ekonomisi turizm, tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Çavdarhisar’daki Roma dönemine ait Aizonai ören yeri yerli ve yabancı turistleri çekmekte olup, ekonomisine katkısı vardır.Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; buğday, arpa, mısır, baklagiller, nohut, fasulye, patates, şeker pancarıdır. Ayrıca meyve ve sebze üretimi de yapılmakta olup, vişne, erik, armut, ayva, ahlat, kiraz ve dut meyvelerin başında gelmektedir. Sebzeler ise, domates, salatalık, biber, pırasa, ıspanak, lahana, marul yumrulu bitkilerden turp, havuç ve soğandır. Hayvancılıkta ise büyük ve küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır.

İlçenin tarihi MÖ VI. yüzyıla dayanmaktadır. Yöreye yerleşen en eski topluluk Frigler’dir. MÖ 1200 yıllarında, Anadolu’ya gelen Frigler, Hitit İmparatorluğu’nun topraklarına girmişler, MÖ 676’da Kimmerler Frigya Kralı III. Midas’ı yenerek, Kütahya ve çevresine egemen olmuşlardır. Alyattes’in Lydia kralı olduğu dönemde Lydialıların eline geçen yöre, MÖ 546’da Perslerin daha sonra da Makedonyalıların hakimiyetine girmiştir. Bunun ardından Bithynia ve Pergamon (Bergama) Krallığı’nın egemenliğine girmiştir. MÖ.II.yüzyılın ikinci yarısında Pergamon Krallığı’nın çöküşü ile Romalıların eline geçen Kütahya ve çevresi Roma döneminde Galatia Eyaletinin merkezidir. Roma İmparatorluk Döneminde, tahıl ekimi, şarap ve yün üretimi sayesinde zenginleşmiş ve ünü bölge sınırlarını aşmıştır. Çavdarhisar’daki Zeus Mabedi Anadolu’nun en iyi korunmuş Roma dönemi mabedidir. Ayrıca Aizanoi’de (Çavdarhisar) büyük bir tiyatro ile buna bitişik stadyum, biri mozaikli olmak üzere iki hamam ve gymnasium, Kocaçay üzerinde iki adedi halen kullanılır durumda olan beş köprü ile antik baraj, borsa binası, sütunlu caddeler, nekropol alanları ve Meter Steune’nin kutsal mağarası bulunmaktadır.

Aizanoi 1824 yılında Avrupalı gezginlerce keşfedilmiş ve 1830-1840’lı yıllarda incelenerek tanımlanmıştır. 1926 yılında M. Schede ve D. Krecker başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün kazıları başlamıştır. Bu çalışmalara 1970 yılında R. Naumann tarafından yeniden başlanmış olup, halen devam edilmektedir.

Erken Bizans döneminde piskoposluk merkezi olmuş, MS.VII.yüzyıldan sonra önemini yitirmiştir. Mabedin bulunduğu düzlük alan Ortaçağda bir hisara dönüştürülmüştür.

Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Anadolu Selçuklu Devletini (1078) kuran Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Kütahya ve yöresini ele geçirmiş, 1097’de Haçlıların saldırılarına uğramıştır. Daha sonra Anadolu Selçukluları ve Bizanslılar arasında sürekli el değiştirmiştir. Selçuk Beyliği Döneminde Çavdar Tatarları boyu tarafından üs olarak kullanılmıştır. Bu yüzden buraya Çavdarhisar adı verilmiştir.

Selçuklulardan sonra yöreye Germiyanoğulları hakim olmuş, Germiyanoğlu Yakup Bey’in ölümünden sonra da 1429’da Osmanlı topraklarına katılmıştır. Kurtuluş Savaşı sırasında 1921’de Yunan işgaline uğramış, bir yıl sonra da bu işgalden kurtarılmıştır. Cumhuriyet döneminde bucak merkezi olan Çavdarhisar, 1987 yılında ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Aizonai antik kenti kalıntılarından,Zeus Mabedi, tiyatro, stadyum, biri mozaikli olmak üzere iki hamam ve gymnasium, Kocaçay üzerinde ikisi beş köprü ile selden korunmak için Penkalas (Bedir Dere) Nehri üzerinde yapılan baraj duvarları, agora, heroon ve sütunlu avlu, sütunlu cadde, macellum denilen borsa binası, sütunlu caddeler, nekropol alanları ve Meter Steune’nin kutsal mağarası, Roma dönemi taş ocakları, bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.kütahya.gov.tr adresinden ve E.Yücel arşivinden alınmıştır.