Köyceğiz Genel Bilgi

Akdeniz Bölgesi’nde, Muğla İline bağlı bir ilçe olan Köyceğiz, kuzeyinde Muğla İli ve Denizli’nin ilçesi Kale, kuzeydoğusunda Dalaman ve Ortaca, batısında Marmaris ve Ula, güneyinde ise Akdeniz ile çevrilidir. Akdeniz Bölgesi’nin en batısında yer alan Köyceğiz yöresi, Köyceğiz çöküntü gölünün (tektonik göl) çevresinde yer alan farklı özellikteki yeryüzü şekillerinden oluşmaktadır. İlçe topraklarını Kuzeydoğuda Gölgeli Dağları, Kuzeyinde Sandraz Dağları ve uzantıları olan Ölemez Dağı, Kızıldağı, kuzeydoğusunu Panduguz Dağı ve Sandrazların en yüksek noktası olan Çiçekbaba Dağı (2.294 m.), batısını da Cankurtaran ve Beşparmak Dağları engebelendirir.

İlçedeki ovalar, Köyceğiz Gölü çevresindeki düzlüklerle, Dalaman Ovası’nın batı kesimleridir. İlçe topraklarını Köyceğiz Gölü’ne dökülen Namnam Çayı ile Yuvarlak Çayı ile Kargıcak Suyu sulamaktadır. Ayrıca yörede küçük dereler de bulunmaktadır. İl merkezine 58 km. uzaklıktaki ilçenin deniz seviyesinden yüksekliği 8 m.dir. Yüzölçümü 1.523 km2 olup, toplam nüfusu 28.684’tür.

Akdeniz kıyılarından 10 km. içeride olan Köyceğiz Gölü 52 km2 ölçüsünde bir tatlı su gölüdür. Dalaman Çayı’nın getirdiği alüvyonların körfez önünü tıkaması ile oluşmuştur. Tektonik kökenli bir çukur olan bu göl, etrafı sazlarla kaplı doğal bir kanal ile Akdeniz’e bağlanmaktadır. Doğal bir yol ile denize bağlanan göllere ayaklı göl adı verilmekte olup, Köyceğiz Gölü, dünyadaki yedi benzerinden bir tanesidir. Ayrıca göl içerisinde dört tane irili ufaklı ada bulunmaktadır. Gölde her türlü tatlı su balığı ve Nil Kaplumbağaları vardır.

İlçe Akdeniz İkliminin etkisi altında olduğundan bu iklimin tipik bitki örtüsü olan makiler yörede çok geniş bir alanı kaplamaktadır. Yazların çok kurak geçmesi, bu sıcaklara dayanıklı olan kısa boylu bodor bir bitki örtüsünün gelişmesini sağlamıştır. Orman örtüsü olarak yüksek kesimlerde karaçam görülmektedir.

İlçe ekonomisi turizm, tarım, hayvancılık, balıkçılık ve küçük sanayie dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler; buğday, yulaf,arpa, mısır, darı; bakliyat olarak kuru bakla, kuru fasulye, nohut, ve börülce; sanayi bitkileri olarak patates, susam ve pamuktur. Ayrıca kuru soğan, sarımsak, kavun, karpuz vb. yetiştirilir. Meyve olarak da her türlü narenciye, armut, elma, erik, kayısı, şeftali yetiştirilmekte olup, sebzelerin başında da taze bakla, bamya, fasulye, biber,domates,salatalık gelmektedir. İlçede ayrıca küçük, büyük baş hayvancılık ile kümes hayvancılığı yapılmaktadır. Balıkçılık ve arıcılık ilçe ekonomisinde önemli bir yer tutar Beyobası Köyü’nde alabalık üretme tesisleri vardır. Köyceğiz Gölü’nde ise kefal, sazan ve yılan balığı avlanır. Buradaki kefallardan balık yumurtası elde edilir.

Doğal kumsallarla kaplı olan bu bölgede antik Kaunos kentinin bulunması ve ilçenin doğası turizm yönünden önem kazanmasına neden olmuştur. Yöre yürüyüş, dağcılık ve kaplıcaları ile de turizme elverişlidir. Köyceğiz’de çevreye ulaşım hizmetlerinin geç gelmesi sanayi ve ticaretin gelişmesini olumsuz yönde etkilemiştir. Köyceğiz’de yeni kurulmuş olan ambalaj kutu sanayi, çırçır fabrikası ve Köytaş Köy Tarım ve Sanayi Makineleri Üretim Fabrikası bulunmaktadır. Ayrıca narenciye işleme fabrikaları da vardır.

İlçe topraklarında krom ve magnezit yatakları vardır. Köyceğiz Gölü’nün güneybatısında da sıcak maden suyu kaynakları bulunmaktadır.

Köyceğiz’in tarihi M.Ö. 3400 yıllarına kadar uzanır.Bu yörede ilk yerleşen topluluk Karialılardır. Sonra sırasıyla İskitler, Asurlular, İyonyalılar, Dorlar, Akalar, Persler, Helenler, Seleukoslar, Romalılar, Selçuklular, Menteşoğulları ve Osmanlılar yöreye hakim olmuştur.

Köyceğiz’in güneyinde Dalyan yakınlarındaki Kaunos antik kentinin ne zaman kurulduğu kesinlik kazanamamıştır. Kaunos’da, M.Ö.VIII.yüzyıldan itibaren yaşamın olduğu bilinirse de tarihte ilk kez adları M.Ö.545’de Kaunoslu’ların Pers generali Harpagos’a karşı gösterdikleri direniş ile geçmektedir. Herodotos Harpagos’un İonia’yı yönetimi altına aldıktan sonra Karialı’ların, Kaunos’luların ve Lykia’lıların üzerine yürüdüğünü söylemektedir. Bu sözler Pers istilâsı sırasında Kaunos’un önemli bir kent olduğunu göstermektedir.

Helenlerin Persleri Anadolu’dan atmak için giriştikleri mücadelede Kaunos da yerini almış ve Attika-Delos Deniz birliğine girmiştir. Peleponnes Savaşı sırasında kentin limanı her iki tarafça zaman zaman kullanılmıştır. Kent M.Ö. 377’de Karia Satrabı Mausolos’un idaresine girmiş ve bu dönemde şehirde büyük imar faaliyetleri başlamıştır. Büyük İskender’in ölümünden sonra generalleri arasında çıkan savaşlar sırasında sık sık el değiştiren kent, bir ara Ptolemaios ve Seleukosların da idaresine girmiştir. M.Ö. II.yüzyılda Bergama krallığından vasiyet yoluyla Roma tarafından Rodos eyaletine bağlanan kent M.Ö.129’da Roma’nın Asya eyaleti sınırları içine alındıysa da özgür kent statüsünü korumuştur. Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasından sonra Bizanslıların egemenliğine giren yöre Myra metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi olmuştur.

Kaunos’un varlığını ilk kez 1842’de fark edilmiş bilimsel kazılara da 1967’den itibaren Prof. Dr.Baki Öğün başlamıştır. Buradaki araştırma ve kazılarda Arkaik döneme ait kalıntı ve buluntularla karşılaşılmıştır.

M.S.VII.yüzyılda Arap akınlarına uğramıştır. 1284’te Menteşeoğulları buraya hakim olmuştur. 1424’te de Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı Döneminde ilçe Hurşit Paşa’nın Muğla Mutasarrıflığına getirildiği dönemde bugün bulunduğu yer olan Yüksekkum’a taşınmıştır (1884). I.Dünya Savaşı sırasında Muğla yöresi 1919-1921 tarihleri arasında İtalyanların işgaline uğramıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Muğla iline bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçedeki tarihi eserler arasında; Kaunos antik kent kalıntılarından agora, stoa, Roma Hamamı, tapınaklar, anfitiyatro, liman ve kale surları ile Kaya Mezarları, Asar Kalesi, Ölemez dağındaki İmbroz kalesi, Gedova Adası, Köyceğiz Köyü Adasında Kilise ve kent kalıntıları, Pazardağı yerleşim kalıntıları, Türk sivil mimari örneklerinden evler bulunmaktadır. Ayrıca ilçede Çavuş Kaplıcası, Ölemez Kaplıcası, Kel (Kokar) Girme Kaplıcası, Velibey Kaplıcası, Sultaniye (Kapniç) Kaplıcası vardır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.köycegiz.com adresinden alınmıştır.