Ulubey Genel Bilgi
Ege Bölgesi’nin İçbatı Anadolu Bölümünde Uşak İli’ne bağlı bir ilçe olan Ulubey, kuzeyinde Uşak Merkez, doğusunda Karahallı, batısında Eşme, güneyinden Denizli iline bağlı, Güney, Çal, Bekilli ilçeleri ile çevrilidir. Uşak’ın güney kesiminde İç Batı Anadolu’nun dalgalı düzlüklerinden oluşan ilçe topraklarındaki belli başlı yükseltiler; Menekşeli Tepesi (1.102 m.), Pınarlı Tepe (1.102 m.), Hacet Tepe (1.095 m.), İğdeli Tepe (666 m.), Araçam Tepe, Yün Dağı, Karadağ, Gökgöz Tepesi (1.152 m.), Irgat Tepesi (822 m.), Kışla Dağı’dır. Engebeli bir arazi yapısına sahip olan ilçede düzlükler çok az yer kaplamaktadır. Bu düzlükler sel yatakları ile yarılmıştır.
Volkanik tortul ve başkalaşım yapılı kayalardan oluşan ilçe topraklarını, Büyük Menderes Nehri’nin kollarından Banaz Çayı ile Aksaz (Hamam Çayı) Çayı, Kazancı (Yavu) Deresi sulamaktadır. Büyük Menderes Nehri’nin üzerindeki Adıgüzel Baraj Gölünün kuzey kesimi de ilçe sınırları içerisindedir. Deniz seviyesinden yüksekliği 750 m.dir. İl merkezine 30 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 798 km2 olup, 2000 Yılı genel Nüfus sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 20.017’dir.
İlçe Ege Bölgesi’nde görülen Akdeniz iklimiyle, İç Anadolu Bölgesi’nin iç kesimlerde görülen Karasal iklim arasında ılıman bir geçiş iklimine sahiptir. Kışları karasal iklim kadar soğuk değil, Akdeniz iklimi kadar da ılık değildir. Yıllık ortalama sıcaklık 13.7 C.dir. Ocak ayı ortalaması 3.6 C., Temmuz ayı ortalaması 25.3 C.dir. Bitki örtüsü olarak Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsü olan maki, yer yer kızılçam, meşe ve ardıçlardan oluşan ormanlar, karasal iklimin bitki örtüsü olan bozkırlar görülür.
İlçe ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında, buğday, arpa, yulaf, nohut, tütün, haşhaş, üzüm, armut, elma, susam ve fasulye gelmektedir. İlçede büyükbaş olarak; sığır, küçükbaş olarak da; koyun ve keçi yetiştirilmektedir. Ayrıca tavukçuluk da yapılmaktadır. İlçede sanayii kuruluşu olarak Henmer Mermer İşleme Fabrikası, İnay Köyü’nde Tarımsal Kalkınma Kooperatifinin un fabrikası, Opal Deri Fabrikası,
İlçe topraklarında zımpara taşı yatakları vardır. Ayrıca alüminyum, mangan, diyotomit, mermer ve uranyum rezervleri ile Kışla Dağı altında derin altın yatakları bulunmaktadır.
Yörede yapılan arkeolojik kazılarda ele geçen buluntu ve kalıntılar yörenin Kalkolitik Çağdan (MÖ.4000 ) itibaren yerleşime sahne olduğunu göstermiştir. Bu yerleşim İlk Tunç Çağında daha da yoğunlaşmış, MÖ.2000’de Anadolu’da ilk siyasi birliği kuran Hititler yöreye yerleşmiştir. Hititler Assuvalılarla savaşmış, MÖ.XII.yüzyılda Frigler, MÖ.676’da Kimmerler ardından da MÖ.VII.yüzyılda Lidyalılar buraya hakim olmuştur. Ardından Lydialılar, MÖ.546 yılında Persler yöreye egemen olmuşlardır. Bu durum MÖ.334’e kadar devam etmiştir. Makedonya kralı Büyük İskender’in Anadolu seferi sonunda da Persler Anadolu’dan çekilmiş, yöre Büyük İskender’in egemenliği altına girmiştir. Büyük İskender’in ölümünden sonra Uşak yöresi generallerinden Lysimakhos’un payına düşmüştür. Bundan sonra Pergamon Krallığı yöreye egemen olmuştur. MÖ.189 yılında Pergamon Kralı III.Attalos’un topraklarını vasiyet yolu ile Roma’ya bırakmasından sonra da Romalılar buraya hakim olmuşlardır. Roma İmparatorluğunun 395’te ikiye ayrılmasından sonra Uşak yöresi ile birlikte Ulubey de Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun hakimiyetine girmiştir.
Bizans döneminde Anatolikon Theması’nın sınırları içerisinde olan yöre, zaman zaman Selçuklular ile Bizanslılar arasında el değiştirmiştir. Selçuklu sultanı II.Kılıçarslan ile Bizans İmparatoru Manuel Komnenos arasında yapılan Miryakefalon Savaşı sonucunda yöre Selçukluların yönetimine geçmiştir. Sultan II.Kılıçarslan 1185’te topraklarını on bir oğlu arasında paylaştırmıştır. Bunun sonucunda da Kütahya, Uşak ve Uluborlu bölgesi Gıyaseddin Keyhüsrev’in payına düşmüştür. I.Gıyaseddin Keyhüsrev 1192 tarihinde devletin başına geçmeyi başarmışsa da bu durum fazla uzun sürmemiş, 1196’da kardeşi II.Süleyman Şah tarafından sürgüne gönderilmiştir. Selçuklu sultanlarının aralarındaki bu mücadeleden yararlanan Bizanslılar yöreyi yeniden ele geçirmişlerdir.
XIII.yüzyılın ilk yarısında Alaaddin Keykubat Uşak yöresini Anadolu Selçuklu topraklarına katmış ve bu dönemde Malatya yöresinden gelen Germiyanoğulları Uşak ve çevresine yerleşmişlerdir. Germiyanoğulları 1300 yılında burada bağımsızlığını ilan etmiş, bu durum Yıldırım Beyazıt’ın 1390’da yöreyi Osmanlı topraklarına katmasına kadar sürmüştür. Ancak Yıldırım Beyazıt Ankara Savaşı’nda (1402) Timur’a yenilince, Timur yöreyi yeniden Germiyanoğullarına vermiştir. Uşak ve yöresi 1429’da Germiyanoğullarının son hükümdarı II.Yakup Bey’in erkek çocuğu olmadığından vasiyeti ile kesin olarak Sultan II. Murat döneminde Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Osmanlı döneminde stratejik yönden önemli bir bölgede olduğundan Kiçi-Göbek ismi ile tanınmıştır. Bu isim Ulugöbek ve Göbek olmuş, daha sonra Ulubey olarak değiştirilmiştir. Kurtuluş savaşı sırasında 20 Ağustos 1920-2 Eylül 1922 tarihleri arasında Yunan işgalinde kalmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra 1953’te Uşak’ın il olması ile Banaz, Sivaslı, Karahallı ve Ulubey Uşak’a bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Sülümenli Köyünde Helenistik çağdan kalan Blaundos, Karacaahmet Köyündeki Kübet, İnay Köyündeki Balçıklı dere, Kervansaray (XVI.yüzyıl), Tarihi Taş Köprü, 7 oluklu çeşme, Nais (İnay), Çırpıcılar Köyündeki Klanuuda ve Blaundos antik kent kalıntıları bulunmaktadır. Ulubey Kanyonu, Aksaz Kaplıcası ile Banaz Çayı üzerinde Hamam Dere Kaplıcası ilçenin doğal güzellikleri ve oluşumlarıdır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.ulubey.gov.tr ve www.usak-cevreorman.gov.tr adreslerinden alınmıştır.
