Derik Genel Bilgi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Mardin İli’ne bağlı bir ilçe olan Derik, kuzeyinde Diyarbakır, doğusunda Mazıdağı, güneyinde Kızıltepe, batısında da Şanlıurfa ile çevrilidir. İlçe Mazıdağı’nın güney eteklerinden Kızıltepe-Ceylanpınar ovalarına doğru alçalan alanları kaplar. İlçe toprakları kuzeyden güneye doğru alçalmaktadır. İlçe merkezinin üç tarafı dağlarla çevrilidir. Bu dağların yüksekliği 1.500 m.yi aşmamaktadır. İlçedeki dağlar Mardin Eşiği Dağları olarak adlandırılmaktadır. İlçenin büyük bir bölümü Harran’dan Nusaybin’e kadar uzanan bir ovadadır. Ovanın önemli bir bölümü de tarih öncesi dönemlerde faaliyet göstermiş yanardağların püskürttüğü volkanik siyah taşlar ile kaplıdır. Günümüzde sönmüş bu yanardağlardan, çimento sanayisinde hammadde olarak kullanılan Ponza madeni çıkarılmaktadır.
İlçenin akarsuları az olup, bunlar küçük çay ve derelerdir. Çad Deresi, Turcel Deresi, Ballı Deresi ve Cırcıp Deresi bunların başında gelmektedir. Ayrıca Künreş, şerefli, Yıldız ve Dumluca göletleri sulama amaçlı olarak yapılmıştır. Deniz seviyesinden 780 m. yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.397 km2, toplam nüfusu da 2000 Yılı Nüfus Sayım Sonuçlarına göre, toplam nüfusu 20.700’dür.
İlçenin ova kesimi bozkır, Mazıdağı yamaçları ise meşelerle kaplıdır. Orman alanlarındaki ağaçlar son yıllarda giderek çoğalmakta ve gürleşmektedir. İlçede iklim, karasal iklim ile Akdeniz iklimi arasında özellik göstermektedir.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık, küçük sanayi ve ticarete dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünlerin başında buğday, arpa, mercimek, nohut, üzüm, zeytin ve bademdir. Dağ köylerinde küçükbaş hayvan yetiştirilir. Koyun, tiftik keçisi, kıl keçisi besiciliği yapılmaktadır.
Derik’in bilinen tarihi Roma dönemine kadar uzanmaktadır. Roma tarihleri bu bölgeden altın çıkarıldığını belirtmişlerdir.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Selçuklular, ardından da Artuklular yöreye hakim olmuşlardır. XIV.yüzyılda Diyarbakır yöresinde yaşayan Terka aşiretinin bir kolu olan Davutoğulları ve Kayahanlılar buraya gelerek yerleşmişlerdir. XVI.yüzyılda kaza merkezi olan Derik, Derük-i Ülya (Yukarı Derik) ve Derük-i Şüfla (Aşağı Derik olmak üzere iki mahalleden oluşmuştur.
Şemseddin Sami Kâmusül Alâm’ında Derik’i; Diyarbekir Vilayeti Mardin Sancağına bağlı kaza merkezi bir kasaba olarak tanımlamaktadır.
Belediye teşkilâtı 1874’te kurulan Derik, Cumhuriyetin ilanından sonra, 1923’te Mardin’e bağlı kaza konumunu sürdürmüştür.
İlçeden günümüze gelen tarihi eserler arasında; Mor Cırcıs Manastırı bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.derik.gov.tr adresinden alınmıştır.
