Kızıltepe Genel Bilgi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Mardin iline bağlı bir ilçe olan Kızıltepe, doğusunda Merkez İlçe, güneyinde Suriye, güneybatısında Şanlıurfa, batı ve kuzeybatısında Derik, kuzeyinde Mazıdağı ve yine merkez ilçe ile çevrilidir. İlçe toprakları Mardin’i ikiye bölen, doğu-batı doğrultusunda uzanan Mardin-Midyat Eşiğinin güney kesiminde yer alır. Suriye topraklarına doğru 1.000-1.500 m. yüksekliğinden itibaren gittikçe alçalan dalgalı düzlükler üzerindedir. Bu düzlüklerde yer alan Kızıltepe Ovası’nın batısında lavlardan oluşmuş engebeli bir alan bulunmaktadır. İlçe topraklarını Gümüş Çayı (Zerkan-Rizgan Suyu) ile Büyükdere’nin bir bölümü sulamaktadır.
Deniz seviyesinden 500 m.yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.403 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu ise 121.302’dir.
İlçede karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçer.
İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve ticarete dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, mercimek, üzümdür. Son yıllarda pamuk üretimi önem kazanmış ve gelişme göstermiştir. Bunların yanı sıra incir, zeytin ve nohut da yetiştirilir. Hayvancılık canlı hayvan ticaretine yöneliktir. Koyun besiciliği yaygındır. Kızıltepe, merkez ilçe dahil olmak üzere bütün ilçeler içerisinde gelişme potansiyeline sahip en büyük ilçedir. İç göçleri kendine çeken özelliği ile bugün merkez ilçe nüfusunu ikiye katlamıştır.
İlçede Yem Sanayii Türk AŞ.’ye bağlı Kızıltepe Yem Fabrikası bulunmaktadır. İlçe topraklarında çimento hammaddesi içeren yataklar vardır.
Eski Çağlarda Dunaysır veya Düneysir ismiyle Artuklular döneminde kurulmuştur. Bu yerleşim Urfa ile Diyarbakır’ı Musul’a bağlayan ticaret yolu üzerinde konaklama merkezi olarak önem kazanmıştır. XIII.yüzyılda Eyyubiler tarafından yağmalanmış, daha sonra Selçuklular, İlhanlılar, Memluklular, Akkoyunlular, Artuklular ve Timur buraya hakim olmuştur.
Dunaysır ismi, sonraki dönemlerde Koçhisar olarak değiştirilmiştir. XV.yüzyılda Karakoyunlular ile Akkoyunlular arasında sık sık el değiştirmiş, XVI.yüzyılda Safeviler buraya hakim olmuştur. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında, 1517’de Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Artukluların önemli bir kenti olan Kızıltepe, sürekli savaş ve yağmalandığından, Artukluların çarşı, han, hamam, cami ve medreselerle zengin bir kent durumuna getirdikleri bu yerleşim Osmanlıların eline harap halde geçmiştir.
Cumhuriyet döneminde, 1931’de ismi Kızıltepe olarak değiştirilmiş ve Mardin’e bağlı ilçe merkezi yapılmıştır.
İlçeden günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Dunaysır Ulu Camisi, Harzem Taceddin Mesut Medresesi, Dunaysır Köprüsü, Tarassut (Gözetleme) Kulesi, Şahkulubey Kümbeti bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.mardin.gov.tr adresinden alınmıştır.
