Nusaybin Genel Bilgi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Mardin İli’ne bağlı bir ilçe olan Nusaybin, kuzeyinde Midyat, kuzeydoğu ve doğusunda İdil, batısında Merkez ilçe, kuzeybatısında Ömerli, güneyinde de Suriye ile çevrilidir. Nusaybin, Mardin-Midyat Eşiğinin Suriye’deki düzlüklere doğru alçalan güney kesiminde yer almaktadır. İlçe topraklarının başlıca yükseltisi doğudaki Dibek Dağı’dır (1.231 m.). İlçe topraklarından çıkan sular Suriye’de Fırat Nehri’ne katılan Habur Çayı’nın başlangıç kolları olan, Çağçağ (Çağçağa) Çayı ile onu besleyen küçük derelerdir. İl merkezine 57 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.177 km2 olup, 2000 Yılı Nüfus Sayım sonuçlarına göre toplam nüfusu 81.899’dur.
İlçede karasal iklim hüküm sürmekte olup, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer.
İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve sanayie dayalıdır. Yetiştirilen başlıca tarımsal ürünler, buğday, arpa, pamuk, mercimek ve üzümdür. Az miktarda nohut, incir, susam, zeytin yetiştirilir. Hayvancılıkta koyun ve Ankara keçisi besiciliği yapılmaktadır. Üretimden çok canlı hayvan ticareti yapılır. İlçede çırçır, iplik, pamuklu dokuma ve halı fabrikaları bulunmaktadır. Nusaybin’in bir diğer dikkate değer özelliği de yer altı zenginliğidir. Petrol çıkarılan bölgelerdeki gelişmişlik dikkati çekmektedir. Suriye ile sınır ilçesi olması itibariyle zengin bir sınır ticareti potansiyeline sahiptir. İlçe topraklarında çimento hammaddesi yatakları vardır.
Nusaybin eski bir yerleşme merkezi olup, bilinen en eski ismi Nisibis’tir. MÖ.3000’lerde Hurrilerin yurdu olan bu yöre MÖ.XIV.yüzyılda Mitanni krallığının egemenliği altına girmiştir. Nitekim Nusaybin’in kuzeyindeki Gırnavaz Tepesi’nin güney eteklerindeki kalıntılar bu yerleşimin Mittani krallığının merkezi olduğunu göstermektedir. Yöreye daha sonra Aramiler yerleşmiş, MÖ.XIII.yüzyılda Asurlular buraya hakim olmuştur. Medlerin, Babillerin ve Perslerin egemenliğinden sonra da MÖ.331’de de Makedonyalılar Anadolu’nun büyük bir bölümü ile birlikte burasını da kendi topraklarına katmışlardır. İskender’in ölümünden sonra yöre bir süre Seleukosların egemenliğine girmiş, daha sonra da Tigranes buraya egemen olmuştur.
Nusaybin Roma döneminde birkaç kez Sasanilerin eline geçmiş, daha sonra Bizanslılar ile Sasaniler çoğu kez burada çatışmışlardır. MS.V.yüzyılda Nusaybin Nasturilerin önemli bir dini merkezi olmuştur. Araplar zaman zaman buraya akınlar düzenlemiş ve yöreye hakim olmuşlardır. Bu dönemde de Bizanslılar ile Araplar sürekli savaşmışlardır. Yöre Hamdani ve Mervani yönetimlerinden sonra Selçuklu, Artuklu ve Eyyubi egemenliği altına girmiştir. XIII.yüzyıldan sonra Moğollar, Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safaviler yöreye hakim olmuşlardır. Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi sırasında (1517) Osmanlı topraklarına katılmıştır. XVI.yüzyılda buraya Nisibi denilmiş, daha sonra bu isim Nusaybin’e dönüşmüştür. O yıllarda halkının büyük bir bölümü Ermeni, Süryani ve Yakubi olan Nusaybin XIX.yüzyılda Diyar-ı Bekr Vilayetinin Mardin sancağına bağlı bir kaza olarak yönetilmiştir.
I.Dünya Savaşı’ndan sonra Ali Batı isimli bir aşiret reisinin isyan etmesinden sonra bir süre İngiliz ve Fransızların denetimine girmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra Mardin’e bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Aznavur Kalesi, Merdis (Marin) Kalesi, Rahabdium (Hafemtay) Kalesi, Haytam (Turabdin-Dimitriyus) Kalesi, Yeni Kale (Saçlı Ali), Sirvan Kalesi, Mor Yakup Manastırı, Mor Aho Kilisesi, Mor Babi Kilisesi, Mor Şemun Kilisesi, Mor Yuhanna Kilisesi, Mor Evgin Manastırı, Mor Abraham Manastırı, Mor Sumuni Kilisesi, Zeynel Abidin Camisi ve Kışla Camisi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.mardin.gov.tr adresinden alınmıştır.
