Şeyh Yahya Hayat El-Harrani(Hayat Bin Kays)Camisi

Şanlıurfa Harran ilçesinde bulunan Şeyh Yahya Hayat El Harrani Camisi, şehir surlarının kuzeybatısındaki mezarlık alanındadır. Cami ve yanındaki türbe XII.yüzyılda Harran’da yaşamış ve 1185 yılında aynı yerde ölmüş bir İslam alimi olan Şeyh Yahya Hayat El Harrari’ye aittir. İbn-i Cübeyr Şeyh Yahya Hayat El Harrani ile ilgili bazı bilgiler vermektedir:

“Allah bu şehri dindar, iyi kişilerin oturduğu, kendini Allah’a adamış seyyahların uğradığı bir yer yapmış. Bu kişilerden Ebü’l Berakat Hayat bin Abdülaziz’i kendi ismini taşıyan mescidin zaviyesinde ziyaret ettik. Onda zahitlerde gördüğümüz halleri gördüm. Şeyh Ebü’l Berakat’ın yanına vardık. 80 yaşını aşmıştı. Bizimle el sıkıştı, bize hayırlı dualarda bulunup oğlu Omar’ı görmemizi tavsiye etti.”

İbn-i Cübeyr’in vermiş olduğu bu bilgilerden, şeyhin ölümünden önce burada kendisine ait bir mescit ve zaviyenin bulunduğu da anlaşılmaktadır.

Cami, günümüze kadar değişiklikler geçirmiş ve bu da duvarlardaki ve payelerdeki izlerden anlaşılmaktadır. Cami ile türbe birbirinden bir duvarla ayrılmıştır. Bu duvara iki onarım kitabesi yerleştirilmiştir. Kitabelerden birinde Şeyh Hayat İbn Kays’ın ismi ve Ebcet hesabı ile h.882 (1399); diğer kitabede ise cami ve makamın h.1168 (1755) tarihlerinde onarıldığı yazılıdır.

Cami kesme taştan dört kubbelidir. Bu kubbeler duvarlara bitişik payeler ile ortadaki bir payeye yuvarlak kemerlerle oturtulmuştur. Mihrap giriş ekseninden batıya doğru kaymış olup, bu da mihrabın sonradan yapılmış olduğunu göstermektedir. Camiye doğu yönündeki bir kapıdan girilmektedir. Bu kapının üzerindeki kitabede;

“Hayat ibn-i Kays’ın oğlu Omar’ın emri ve kızkardeşinin oğlunun eliyle h.592 (1195) yaptırıldığı” yazılıdır.

Cami ile yanındaki türbe arasında iki onarım kitabesi daha bulunmaktadır. Bunlara göre caminin, 1755 tarihinde ve 1858 tarihinde onarıldığı anlaşılmaktadır. Caminin güneydoğusuna ve yapıya bitişik olarak doğu-batı ekseninde üzeri dört kubbe ile örtülü kuzey yönü açık bir revak eklenmiştir. Kitabeden de anlaşılacağı gibi bu revak 1858 tarihinde yapılmıştır. Caminin doğu yönündeki kapı girişi üzerinde dört sütuna oturan taş kubbeli minber minaresi bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu