Baykan Genel Bilgi

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Siirt iline bağlı bir ilçe olan Baykan, doğusunda Şirvan, batısında Kozluk, güneyinde Kurtalan ve Siirt Merkez ilçesi, kuzeyinde de Bitlis ile çevrilidir. Baykan ilçesi Muş Dağları ile Kavusşahap Dağlarının uzantılarından olan 1.600 m. yüksekliğinde bir plato üzerinde kurulmuştur. İlçenin kuzeyini, güneydoğu-kuzeybatı doğrultusunda uzanan Muş Dağlarının yüksek kesimleri, kuzeydoğu-güneybatı uzantısında Kavuşşahap Dağları engebelendirir. Bu dağların arasında kalan plato, Bitlis Çayı ve kollarının açtığı bir çöküntü alanıdır. Bu plato akarsuların açtığı vadilerle yer yer yarılmıştır. İlçenin bitki örtüsü ormanlarla kaplıdır. Bu ormanlarda özellikle çam ağaçları bulunmakta olup, ilçeye bu nedenle Yeşil Baykan denilmektedir.

İlçe topraklarını Bitlis Çayı’nın kollarından Pınarca Dere sulamaktadır. İl merkezine 47 km. uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 594 km2 olup, 2000 Yılı Genel Nüfus Sayım sonuçlarına göre; toplam nüfusu 31.500’dür.

Baykan ilçesinde Karasal iklim hüküm sürmekte ve dört mevsim en belirgin özellikleriyle yaşanmakta, Yazları sıcak ve kuraktır.

İlçenin ekonomisi tarım, hayvancılık ve madenciliğe dayalıdır. Ovalık alanların azlığından ötürü yetiştirilen tarımsal ürünler oldukça azdır. Bağcılık ön plandadır. Mera hayvancılığı ilçenin başlıca geçim kaynağıdır. Ormancılık, hayvan ürünlerinin işlenmesi, el sanatları ve arıcılık geliştirilmeye çalışılmaktadır. İlçedeki Sulha Tuzlası Tekel tarafından işletilmekte olup, tuz üretimi yapılmaktadır. İlçe topraklarında bakır yatakları olup, 1960 yıllarına kadar işletilmiş ve daha sonra üretim durdurulmuştur. Bunun dışında krom yatakları da vardır.

İlçenin İlkçağ tarihi ile ilgili yeterli bilgi bulunmamakla birlikte, MÖ.550 yıllarında Perslerin buraya hakim oldukları bilinmektedir. MÖ.332’de Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçiren Büyük İskender Pers hakimiyetine son vermiştir. İskender’in ölümünden sonra yöre Seleukosların egemenliğine girmiştir. MÖ.129’da Partlar buraya hakim olmuş, ardından Romalılar ile Partlar arasında yöre, birkaç kez el değiştirmiştir. MS.63’te yapılan bir antlaşma ile Siirt yöresi Arsaklılar tarafından yönetilmek üzere Romalılara bırakılmıştır. MS.V.yüzyılda Sasaniler, 637’de de Araplar buraya hakim olmuştur. Bundan sonra Emevi ve Abbasi dönemlerinde “Amil” denilen beyler, ardından Ermeni prensleri ve Arap emirleri tarafından yönetilmiştir. Bizanslılar 927’de buraya hakim olmuştur. XI.yüzyılda Bizans’a bağlı olan Philaretos isimli bir Ermeni kral tarafından yönetilmiştir. XII.yüzyılda Artuklular yöreye egemen olmuş, XIII.yüzyılda İlhanlılar, XIV.yüzyılda Eyyubiler buraya hakim olmuşlardır. Yavuz Sultan Selim tarafından 1514’te Çaldıran Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Osmanlı döneminde Şahkulu İsyanı sırasında Şahkulu buraya sığınmıştır. Bu nedenle de bu yerleşime uzun süre halk arasında Şahkulu ismi ile anıldığı rivayet edilmektedir.

Cumhuriyet döneminde, günümüzde ilçe merkezine bağlı bir köy olan Tüten Ocak’ta yeniden kurulmuştur. 1949’da Havil Hanları Mevkiine nakledilmiştir. Daha sonra İsmi Baykan olarak değiştirilerek 1938’de ilçe konumuna getirilmiştir.

İlçede günümüze gelebilen eserler arasında; Derzin Kalesi, Çaykara Kalesi , Çarpıran (Dörtulular)Köprüsü, Gezer (Kezer) Köprüsü, Veysel Karani Türbesi (1967'de yıkılmış, yeniden yapılmıştır. ( Günümüzde mimari bir değeri yoktur) bulunmaktadır.

Kenthaber Kültür Kurulu

Fotoğraflar, www.siirt.gov.tr ve www.siirtliler.net adreslerinden alınmıştır.