Şirvan Genel Bilgi
Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Siirt İli’ne bağlı bir ilçe olan Şirvan, doğusunda Pervari, batısında Baykan, kuzeyinde Bitlis ili, güneyinde de Siirt Merkez ilçe ile çevrilidir. Şirvan’ın toprakları dağlık ve engebeli alanlardan oluşmaktadır. Siirt’in kuzey kesiminde yer alan ilçenin kuzey ve kuzeydoğu kesimini Doğruyol (Beknovi) Dağı (2.741 m.), orta kesimini Küran Dağı (2.350 m.) engebelendirmektedir. Akarsu vadileri ile derin biçimde parçalanmış olan ve bu topraklardan kaynaklanan akarsular Dicle Nehri aracılığı ile Basra Körfezi’ne ulaşmaktadır. Botan Çayı’nın başlangıç kollarından Hizan Çayı ile Güzeldere Suyu ilçe topraklarını sulayan belli başlı akarsulardır. İlçede önemli bir düzlüğe rastlanmamaktadır.
Deniz seviyesinden yüksekliği 1.330 m.dir. İl merkezine 26 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.015 km2 olup, toplam nüfusu 21.999’dur.
İlçenin bitki örtüsü step görünümündedir. Dağlık alanlarda ise meşe toplulukları görülmektedir. İklimi ise Karasal olup, yazları sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçmektedir.
İlçenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Yetiştirilen tarımsal ürünlerin başında buğday, arpa, nar ve üzüm gelmektedir. Az miktarda yer fıstığı,mercimek, pirinç, ceviz, soğan, baklagiller ve badem yetiştirilir. İlçenin birinci geçim kaynağı hayvancılık olup, küçükbaş hayvan besiciliği yapılmaktadır. Koyun, kıl keçisi, Ankara keçisi yetiştirilir. Hayvansal ürünlerden tereyağı ve peynir üretilmektedir. Kıl ve tiftikten dokumacılık yapılır. İlçe topraklarında bakır-prit içeren cevher yatakları vardır. Mevsimlik olarak tuz üretimi yapılmaktadır.
İlçenin İlkçağ tarihine ve Anadolu’daki Pers hakimiyetinden önceki dönemlere ait yeterli bilgi bulunmamaktadır. MÖ.332’de Anadolu’nun büyük bir bölümünü ele geçiren Büyük İskender Pers hakimiyetine son vermiştir. İskender’in ölümünden sonra yöre Seleukosların egemenliğine girmiştir. MÖ.129’da Partlar buraya hakim olmuş, ardından Romalılar ile Partlar arasında yöre, birkaç kez el değiştirmiştir. MS.63’te yapılan bir antlaşma ile Siirt yöresi Arsaklılar tarafından yönetilmek üzere Romalılara bırakılmıştır. MS.V.yüzyılda Sasaniler, 637’de de Araplar buraya hakim olmuştur. Bundan sonra Emevi ve Abbasi dönemlerinde “Amil” denilen beyler, ardından Ermeni prensleri ve Arap emirleri tarafından yönetilmiştir. Bizanslılar 927’de buraya hakim olmuştur. XI.yüzyılda Bizans’a bağlı olan Philaretos isimli bir Ermeni kral tarafından yönetilmiştir. XII.yüzyılda Artuklular, Anadolu Selçukluları yöreye egemen olmuştur. Yavuz Sultan Selim tarafından 1514’te Çaldıran Savaşı’ndan sonra Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Şirvandan; “Kefre-i Şirvan Kasabasına vardık. Şirvan; Diyarbakır,Van eyaletleri arasında bir kasabadır. Şirvan; düz arazide bağlı, bahçeli, akarsulu, Cami ve Medreseli, han, hamam, çarşı ve pazarı mamur bir kasabadır.” Diye söz etmektedir.
Eski ismi Küfre olan Şirvan, 1871 tarihli Diyarbakır salnamesinde Siirt Sancağına bağlı dört kazadan biridir. Küfre Beyliği Şirvan’da uzun süre egemenliğini sürdürmüştür. Günümüzde Şirvan’ın mahallelerinden birinin adı Küfre’dir.1315 tarihli Bitlis Salnamesinde Şirvan kazasının Mimar, Havrası ve İskambo adında 3 nahiyesi ve 157 köyü olduğu yazılıdır. Cumhuriyet döneminde de Siirt’e bağlı ilçe konumunu sürdürmüştür.
İlçede günümüze gelebilen tarihi eserler arasında; Küfre (Şirvan) Kalesi, Satvan Kalesi, Körmas Kalesi, İrun Kalesi, Bünyan Kalesi bulunmaktadır.
Kenthaber Kültür Kurulu
Fotoğraflar, www.sirvan.gov.tr ve www.sirvan.com adreslerinden alınmıştır.
