Piri Reis   (1470-1554)

Türk amirali, coğrafya ve kartoğrafya bilginidir. Asıl adı Muhiddin olan Piri Reis, 1470 yılında Karaman’da doğmuştur. O dönemde Karamanoğulları Osmanlı devletine katılmış, Fatih Sultan Mehmet’in emriyle, Beyliğin ileri gelenleri İstanbul’a güç ettirilmiştir. Kemal Reis ve ailesi önce İstanbul’a, bir süre sonra Gelibolu’ya giderek orada yerleşmiştir. 

Piri Reis, amcası Kemal Reis’in yanında çocukluğundan başlayarak, bütün Akdeniz’i dolaştı. İspanya seferlerine katılıp, Cebelitarık’a kadar gitti. Amcasının ölümünden sonra, 1511 yılında, Oruç Reis’in kaptanlarından biri olarak, Mısır’a gitti ve 1513 yılında Barbaros kardeşlerle birlikte, Kuzey Afrika’ya ayak bastı. 

Cezayir’in fethinden sonra, Oruç Reis tarafından Yavuz Sultan Selim’e gönderildi. Yavuz’dan Derya Bey’i (Deniz Albayı) rütbesini alan Piri Reis, Mısır seferine katıldı. Ardından, Gelibolu ve İstanbul’da bulundu; Barbaros’un deniz seferlerine katıldı. 1533 yılında Barbaros Hayrettin Paşa Kaptan-ı Derya olunca, O’da "Derya Sancak Beyi (Tümamiral)" unvanını aldı. 

1546 yılında Barbaros ölünce, Süveyş’teki "Hint Denizleri Kaptanlığı"na getirildi. Donanması ile Aden’e gelip, Aden’i Portekizlilerden geri aldı. (1548)- 1552’de 31 parçalık filo ile Hint Okyanusu’na açıldı. Hadramut’da Türk hakimiyetini güçlendirdikten sonra, Umman’ı aldı. 

Hürmüz Boğazı’nı geçip, İran kıyısında, Kişme adasını fethetti. Bender-Abbas limanından sonra, Katar, Bahreyn ve Lahsa’yı Türk hakimiyetine sokarak, Arabistan Yarımadasında, Osmanlı İmparatorluğu’na dahil olmayan hiçbir yer bırakmadı. Ağır ganimet dolusu 27 gemisini, onarmak üzere Basra’da bırakıp, Süveyş’e döndü. 

Gemilerini Basra’da bırakması, kendisini çekemeyenlerin şikayetlerine neden oldu. Basra ve Mısır’daki iki beylerbeyi, Piri Reis aleyhine yanlış rapor düzenleyip, Kanuni’ye gönderdiler, Divan-ı Hümayun, Piri Reis’in idamına hükmetti ve idam fermanı Mısır Beyler Beyine yolladı. Reis’i Kahire’ye çağırtan Mısır Beylerbeyi, O’nu idam ettirdi.(1554) . 

Piri Reis XVI. Yüzyılda en büyük coğrafya bilgini kabul edilmektedir. Büyük eseri "Kitab-ı Buhriyye (Denizcilik Kitabı)", yüzlerce harita ve kroki ile zenginleştirilmiştir. Eserinde, Akdeniz’i bütün sahilleri, adaları, limanları ve kıyılarıyla birlikte tek tek ele almış, bu yerlerin meteoroloji, iklim ve bitki örtüsü özelliklerini kaydetmiştir. 

1521 yılında tamamladığı eserini, bazı düzeltmeler yaptıktan sonra 1525’te Kanuni’ye sunmuştur. Eserde, Amerika kıtasının keşfinden de bahsedilmekte ve dünyanın küre şeklinde olduğu açıkça belirtilmektedir. Eserin aslı Topkapı Sarayı’ndadır. 

Piri Reis’in kendi eliyle Ceylan Derisine çizdiği "Amerika Haritası", ilk eseri kadar, belki daha da fazla ünlüdür. Orjinali Topkapı Sarayı’nda olan bu harita, bir Atlas Okyanusu haritasıdır ve kendi eliyle çizdiği atlastan günümüze kalan sadece bir paftasıdır. Bu, bazı kısımları yırtılmış iki haritadan oluşmaktadır. 1513 tarihinde çizileni, Amerika’nın keşfinden 21 yıl sonradır. 1528 tarihli ikinci haritada Piri Reis, Amerika ve Atlas Okyanusu’nun Avrupa ve Afrika kıyılarını, adalarını, ülkelerini, Amerika ve Afrika’da insan girmemiş çok yere Türkçe isimler vererek göstermiştir. 

Piri Reis’in eserleri, XV. ve XVI.Yüzyıllarlarda Türk Denizciliğinin ve biliminin hangi aşamada olduğunu açıkça göstermektedir. Haritaların ilki bile, Avrupa’da 1528 yılında Glole Dore tarafından çizilen Amerika haritasından çok daha doğrudur. Piri Reis’in haritalarında Grönland’dan Florida’ya kadar olan sahiller sekiz renkle çizilmiştir. 

Piri Reis’in haritaları bilim adamları arasında tartışmalara neden olmuştur. Bu kadar mükemmel haritaların, o dönemin bilgisiyle nasıl çizilebildiği konusunda bilimsel araştırmalar yapılmıştır. Hatta Eric Von Doniken "Tanrıların Arabaları" adlı eserinde, uzaydan gelen yaratıkların bu bilgileri Piri Reis’e aktardıklarını, aksi takdirde o tarihlerde kutuplara kadar böyle haritaların çizilemeyeceğini ciddiyetle iddia etmiştir.
Piri Reis, haritalarını Mısır’da bir yıl müşaviri olduğu Veziriazam Damat İbrahim Paşa’ya da göstererek Amerika’ya bir filo gönderilmesini teklif etmiştir. İbrahim Paşa bu teklifi lüzumsuz görerek reddetmiştir.